ΟΥΚΡΑΝΙΑ: ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΟ ΧΤΥΠΗΜΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΜΑΡΙΟΥΠΟΛΗΣ «ΕΝΑ ΞΕΚΑΘΑΡΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΠΟΛΕΜΟΥ» ΑΠΟ ΤΙΣ ΡΩΣΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Εκτεταμένη έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ρωσικές στρατιωτικές δυνάμεις διέπραξαν έγκλημα πολέμου όταν έπληξαν το δραματικό θέατρο της Μαριούπολης στην Ουκρανία τον Μάρτιο, σκοτώνοντας τουλάχιστον 12 ανθρώπους και πιθανότατα πολύ περισσότερους.

Σε μια νέα έκθεση, με τίτλο «Παιδιά: Η επίθεση στο Περιφερειακό Ακαδημαϊκό Δραματικό Θέατρο του Ντονέτσκ στη Μαριούπολη», η οργάνωση τεκμηριώνει πώς ο ρωσικός στρατός πιθανότατα στόχευσε σκόπιμα το θέατρο παρά το γεγονός ότι γνώριζε πως εκατοντάδες άμαχοι βρίσκονταν εκεί στις 16 Μαρτίου, καθιστώντας την επίθεση ξεκάθαρα έγκλημα πολέμου.

Η Ομάδα Αντιμετώπισης Κρίσεων της Διεθνούς Αμνηστίας πήρε συνεντεύξεις από πολυάριθμους επιζώντες και συνέλεξε εκτεταμένα ψηφιακά στοιχεία, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η επίθεση πραγματοποιήθηκε σχεδόν σίγουρα από ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη, τα οποία έριξαν δύο βόμβες των 500 κιλών που έπεσαν κοντά η μία στην άλλη και πυροδοτήθηκαν ταυτόχρονα.

«Μετά από μήνες αυστηρής έρευνας, ανάλυση δορυφορικών εικόνων και συνεντεύξεις με δεκάδες μάρτυρες, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το χτύπημα ήταν ένα ξεκάθαρο έγκλημα πολέμου που διαπράχθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις», δήλωσε η Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

«Πολλοί άνθρωποι τραυματίστηκαν και σκοτώθηκαν σε αυτή την ανελέητη επίθεση. Οι θάνατοί τους προκλήθηκαν πιθανότατα από τις ρωσικές δυνάμεις που στόχευσαν σκόπιμα Ουκρανούς πολίτες».

«Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και όσοι έχουν δικαιοδοσία για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της σύγκρουσης πρέπει να ερευνήσουν αυτή την επίθεση ως έγκλημα πολέμου. Όλοι οι υπεύθυνοι πρέπει να λογοδοτήσουν για την πρόκληση τέτοιου θανάτου και καταστροφής».

Η Διεθνής Αμνηστία ανέθεσε σε έναν φυσικό να κατασκευάσει ένα μαθηματικό μοντέλο της έκρηξης, για να προσδιορίσει το καθαρό εκρηκτικό βάρος της έκρηξης που θα χρειαζόταν για να προκαλέσει το επίπεδο καταστροφής που παρατηρήθηκε στο θέατρο. Το συμπέρασμα ήταν ότι οι βόμβες είχαν ΝΕΟ 400-800 κιλά. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τις αεροπορικές βόμβες στο οπλοστάσιο της Ρωσίας, η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι τα όπλα ήταν πιθανότατα δύο βόμβες των 500 κιλών του ίδιου μοντέλου, οι οποίες θα έδιναν συνολικό καθαρό εκρηκτικό βάρος 440-600 κιλών.

Τα ρωσικά αεροσκάφη που πιθανότατα να πραγματοποίησαν την επίθεση είναι μαχητικά πολλαπλού ρόλου, όπως τα Su-25, Su-30 ή Su-34, τα οποία είχαν τη βάση τους σε κοντινά ρωσικά αεροδρόμια και τα οποία εθεάθησαν συχνά να επιχειρούν πάνω από τη νότια Ουκρανία.

Η Διεθνής Αμνηστία εξέτασε διάφορες εναλλακτικές θεωρίες σχετικά με το ποιος ήταν υπεύθυνος για την επίθεση και ποια όπλα μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν. Με βάση τα διαθέσιμα αξιόπιστα στοιχεία, η έρευνα κατέληξε τελικά στο συμπέρασμα ότι μια σκόπιμη αεροπορική επιδρομή με στόχο ένα μη στρατιωτικό αντικείμενο ήταν η πιο εύλογη εξήγηση.

«Δεν πίστευα στα μάτια μου»

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι πολίτες άρχισαν να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους καθώς οι πόλεις και οι κωμοπόλεις έγιναν στόχος στρατιωτικών επιθέσεων. Στην πολιορκημένη Μαριούπολη στην περιοχή του Ντονέτσκ, το θέατρο έγινε ένα ασφαλές καταφύγιο για τους πολίτες που αναζητούσαν καταφύγιο από τις μάχες.

Το θέατρο, στη συνοικία Tsentralnyi της πόλης, αποτέλεσε κόμβο για τη διανομή φαρμάκων, τροφίμων και νερού και καθορισμένο σημείο συγκέντρωσης για ανθρώπους που ήλπιζαν να απομακρυνθούν μέσω ανθρωπιστικών διαδρόμων. Το κτίριο ήταν σαφώς αναγνωρίσιμο ως πολιτικό αντικείμενο, ίσως περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο σημείο της πόλης.

Οι ντόπιοι είχαν επίσης γράψει τα γιγαντιαία κυριλλικά γράμματα «Дети», στα ρωσικά σημαίνει «παιδιά», στα προπύλαια εκατέρωθεν του κτιρίου, τα οποία θα ήταν σαφώς ορατά στους Ρώσους πιλότους και επίσης στις δορυφορικές εικόνες.

Παρ' όλα αυτά, οι ρωσικές βόμβες έπληξαν το θέατρο λίγο μετά τις 10 το πρωί της 16ης Μαρτίου, προκαλώντας μεγάλη έκρηξη που προκάλεσε την κατάρρευση της οροφής και τεράστιων τμημάτων των δύο κύριων τοίχων. Την ώρα της επίθεσης, εκατοντάδες πολίτες βρίσκονταν μέσα και γύρω από το θέατρο.

Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι τουλάχιστον 12 άνθρωποι σκοτώθηκαν από το χτύπημα και πιθανότατα πολύ περισσότεροι, ενώ πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν σοβαρά. Η εκτίμηση αυτή είναι χαμηλότερη από τις προηγούμενες μετρήσεις, αντανακλώντας το γεγονός ότι μεγάλος αριθμός ανθρώπων είχε εγκαταλείψει το θέατρο κατά τη διάρκεια των δύο ημερών πριν από την επίθεση, και οι περισσότεροι από αυτούς που παρέμειναν βρίσκονταν στο υπόγειο του θεάτρου και σε άλλες περιοχές που ήταν προστατευμένες από το πλήρες βάρος της έκρηξης.

Όταν οι βόμβες εξερράγησαν, κατέστρεψαν τους παρακείμενους εσωτερικούς τοίχους κατά μήκος των πλευρών του χώρου των παραστάσεων και στη συνέχεια παραβίασαν τους εξωτερικούς τοίχους που έφεραν τα φορτία, δημιουργώντας δύο κύρια πεδία με συντρίμμια στη βορειοανατολική και στη νοτιοδυτική πλευρά του κτιρίου. Και τα δύο πεδία με τα συντρίμμια είναι ορατά σε δορυφορικές εικόνες που ελήφθησαν λίγα λεπτά μετά το χτύπημα.

Ο Ihor Moroz, ένας 50χρονος αρχιτέκτονας, βρισκόταν σε κοντινή απόσταση όταν χτυπήθηκε το θέατρο. Δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Όλα συνέβησαν μπροστά στα μάτια μας. Ήμασταν 200 ή 300 μέτρα μακριά [όταν] έγινε η έκρηξη... Άκουσα ένα αεροπλάνο και τον ήχο από τις βόμβες που έπεφταν. Στη συνέχεια είδαμε την οροφή [του θεάτρου] να σηκώνεται».

Ο Grigoriy Golovniov, ένας 51χρονος επιχειρηματίας, δήλωσε: «Περπατούσα στον δρόμο που οδηγούσε στο δραματικό θέατρο... Άκουσα το θόρυβο ενός αεροπλάνου... αλλά εκείνη τη στιγμή δεν έδωσα ιδιαίτερη προσοχή γιατί [τα αεροπλάνα] πετούσαν συνεχώς γύρω μου... Είδα την οροφή του κτιρίου να εκρήγνυται... Πήδηξε 20 μέτρα και μετά κατέρρευσε... μετά είδα πολύ καπνό και συντρίμμια... Δεν πίστευα στα μάτια μου γιατί το θέατρο ήταν ένα ιερό. Υπήρχαν δύο μεγάλες πινακίδες "παιδιά"».

Ο Vitaliy Kontarov, ένας 48χρονος οδηγός φορτηγού, βρισκόταν επίσης κοντά στο θέατρο την ώρα της επίθεσης. Δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Ακούσαμε αεροπλάνα... Είδα δύο πυραύλους να εκτοξεύονται από ένα αεροπλάνο προς το θέατρο».

«Σε ένα δευτερόλεπτο, όλα άλλαξαν»

Συνολικά, τα άτομα που ρωτήθηκαν έδωσαν στη Διεθνή Αμνηστία τα πλήρη ονόματα τεσσάρων ανθρώπων που σκοτώθηκαν: Mykhailo Hrebenetskyi, Lubov Svyrydova, Olena Kuznetsova και Ihor Chystiakov. Έδωσαν επίσης τα ονοματεπώνυμα τριών άλλων ανθρώπων που πιστεύουν ότι σκοτώθηκαν. Αρκετές/-οί επιζώσες/-ντες και άλλοι μάρτυρες ανέφεραν ότι είδαν πτώματα ανθρώπων που δεν μπόρεσαν να αναγνωρίσουν, και είναι πιθανό ότι πολλοί θάνατοι παραμένουν αδήλωτοι.

Μια γυναίκα στα τέλη της εφηβείας της είχε καταφύγει στο υπόγειο με τον φίλο της και τη μητέρα της όταν χτύπησαν οι βόμβες. Είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Σε ένα δευτερόλεπτο, όλα άλλαξαν. Τα πάντα αναπήδησαν... Οι άνθρωποι άρχισαν να ουρλιάζουν. Ήταν γεμάτο σκόνη. ... Είδα ανθρώπους να αιμορραγούν. Πήραμε τα έγγραφά μας και φύγαμε... Κάποιοι άνθρωποι δεν ήταν τόσο τυχεροί».

Ο Yehven Hrebenetskyi βρήκε το πτώμα του πατέρα του Mykhailo μέσα στην αίθουσα συναυλιών. Ο Yehven δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Υπήρχαν πολλοί τραυματίες... Υπήρχαν αστυνομικοί που προσπαθούσαν να βγάλουν ανθρώπους από τα ερείπια... Στην αρχή είδα το χέρι του [του Mykhailo]. Πρώτα, είδα ένα οικείο χέρι. Ξέρεις το χέρι των αγαπημένων σου προσώπων. Το πρόσωπό του ήταν καλυμμένο με αίμα. Το σώμα του ήταν καλυμμένο με τούβλα... Δεν ήθελα να το δει η μαμά μου».

Ο Dmytro Symonenko ήταν μαζί με τη Lubov Svyrydova λίγο πριν υποκύψει στα τραύματά της. Είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Ήταν σοβαρά τραυματισμένη. Κατάφερε να συρθεί από τα χαλάσματα... μας ζήτησε να θυμόμαστε το όνομά της, γιατί ένιωθε ότι πέθαινε».

Πολλές/-οί άλλες/-οι συνεντευξιαζόμενες/-οι είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι είχαν δει αιμόφυρτα σώματα και διαμελισμένα μέρη σωμάτων, συμπεριλαμβανομένων ποδιών και χεριών, στα ερείπια του κατεστραμμένου κτιρίου μετά το χτύπημα.

Σκόπιμη στοχοποίηση αμάχων

Το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο είναι το σύνολο του δικαίου που διέπει κυρίως τις ένοπλες συγκρούσεις. Βασική αρχή του είναι ότι τα μέρη μιας ένοπλης σύρραξης πρέπει ανά πάσα στιγμή να κάνουν διάκριση μεταξύ αμάχων και πολιτικών αντικειμένων, καθώς και μεταξύ στρατιωτικών και στρατιωτικών αντικειμένων. Τα στρατιωτικά αντικείμενα μπορούν να αποτελέσουν στόχο, αλλά είναι παράνομη η στοχοποίηση αμάχων ή πολιτικών αντικειμένων. Πριν από κάθε επίθεση, τα μέλη του στρατού οφείλουν να λαμβάνουν μέτρα για να διασφαλίσουν ότι είναι επαρκώς βέβαιοι ότι δεν στοχοποιούν αμάχους και μη στρατιωτικά αντικείμενα.

Κανένας από τις/τους 28 επιζώσες/-ντες με τις/τους οποίες/-ους μίλησε η Διεθνής Αμνηστία, ούτε κάποια/-ος από τους άλλους μάρτυρες γύρω από το θέατρο την ημέρα της επίθεσης δεν παρείχε πληροφορίες που να υποδεικνύουν ότι ο ουκρανικός στρατός χρησιμοποιούσε το θέατρο ως βάση επιχειρήσεων, ως χώρο αποθήκευσης όπλων ή ως χώρο από τον οποίο θα εξαπέλυε επιθέσεις.

Ο μη στρατιωτικός χαρακτήρας του θεάτρου και η παρουσία πολυάριθμων πολιτών ήταν εμφανής τις εβδομάδες πριν από την επίθεση. Η φύση της επίθεσης, η θέση του πλήγματος στο εσωτερικό του κτιρίου, καθώς και το πιθανό όπλο που χρησιμοποιήθηκε, και η απουσία οποιουδήποτε δυνητικά νόμιμου στρατιωτικού στόχου σε κοντινή απόσταση, υποδηλώνουν έντονα ότι το θέατρο ήταν ο επιδιωκόμενος στόχος. Ως εκ τούτου, η επίθεση αποτελεί πιθανότατα σκόπιμη επίθεση σε μη στρατιωτικό αντικείμενο και αποτελεί έγκλημα πολέμου.

«Μέσω του αέρα και στο έδαφος, οι ρωσικές δυνάμεις εξαπέλυσαν ένα σκόπιμο όργιο δολοφονιών αμάχων στην Ουκρανία, που έχει τεκμηριωθεί επαρκώς», δήλωσε η Agnès Callamard.

«Χρειάζονται επειγόντως ενδελεχείς έρευνες προκειμένου οι δράστες να λογοδοτήσουν για τους σοβαρούς τραυματισμούς και τις απώλειες ζωών αμάχων που προκάλεσαν, καθώς και για τις εκτεταμένες ζημιές σε μη στρατιωτικές υποδομές».

Μεθοδολογία

Μεταξύ 16 Μαρτίου και 21 Ιουνίου, η Διεθνής Αμνηστία συγκέντρωσε και ανέλυσε τα διαθέσιμα αξιόπιστα στοιχεία που σχετίζονται με την επίθεση στο θέατρο. Σε αυτά περιλαμβάνονταν 53 μαρτυρίες από πρώτο χέρι από επιζώσες/-ντες και μάρτυρες της επίθεσης και των συνεπειών της, 28 από τις/τους οποίους βρίσκονταν μέσα ή δίπλα στο θέατρο εκείνη τη στιγμή. Η Διεθνής Αμνηστία ανέλυσε επίσης δορυφορικές εικόνες και δεδομένα ραντάρ αμέσως πριν και λίγο μετά την επίθεση, επικυρωμένο φωτογραφικό και βιντεοσκοπημένο υλικό που δόθηκε από επιζώσες/-ντες και μάρτυρες και δύο σειρές αρχιτεκτονικών σχεδίων του θεάτρου.

Αυτό υποστηρίχθηκε από έρευνα ανοικτού κώδικα από το Εργαστήριο Αποδεικτικών Στοιχείων Κρίσεων της Διεθνούς Αμνηστίας, το οποίο εξέτασε και επαλήθευσε 46 φωτογραφίες και βίντεο από το χτύπημα που κοινοποιήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και επιπλέον 143 φωτογραφίες και βίντεο που μοιράστηκαν ιδιωτικά με τους ερευνητές.

Η συνεχής τεκμηρίωση της Διεθνούς Αμνηστίας για τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων και του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία είναι διαθέσιμη εδώ.