ΛΕΥΚΟΡΩΣΙΑ/Ε.Ε.: ΝΕΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΘΗΡΙΩΔΗ ΒΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΗΣ ΛΕΥΚΟΡΩΣΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΑΙΤΟΥΣΩΝ/ΟΥΝΤΩΝ ΑΣΥΛΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΡΙΩΝ/ΩΝ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΕΠΑΝΑΠΡΟΩΘΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ Ε.Ε.

Οι αιτούσες/ντες άσυλο και οι μετανάστριες/ες που προσπαθούν να εισέλθουν στην Ε.Ε. από τη Λευκορωσία και αντιμετωπίζουν επαναπροωθήσεις και άλλες παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στα πολωνικά σύνορα υφίστανται φρικτά βασανιστήρια ή άλλης μορφής κακομεταχείριση, απάνθρωπες συνθήκες, εκβιασμούς και άλλες κακοποιήσεις από τις δυνάμεις της Λευκορωσίας, αποκαλύπτουν νέα στοιχεία που συγκέντρωσε η Διεθνής Αμνηστία.

Συγκλονιστικές μαρτυρίες αποκαλύπτουν ότι άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων οικογενειών με παιδιά σε ανάγκη για άμεση βοήθεια, έχουν ξυλοκοπηθεί με κλομπ και το πίσω μέρος των τουφεκιών και έχουν απειληθεί από σκυλιά ασφαλείας των δυνάμεων της Λευκορωσίας, όπως επίσης έχουν εξαναγκαστεί, τόσο από τις λευκορωσικές αρχές όσο και από τις πολωνικές, να διασχίσουν επανειλημμένα τα σύνορα υπό επικίνδυνες συνθήκες, μεταξύ άλλων μέσω ενός ορμητικού ποταμού.    

Η Διεθνής Αμνηστία πήρε συνέντευξη από συνολικά 75 άτομα που παρασύρθηκαν στη Λευκορωσία μεταξύ Ιουλίου και Νοεμβρίου 2021 με την ψευδή υπόσχεση ότι θα περάσουν εύκολα στην Ε.Ε. Στη συνέχεια βίωσαν επαναπροωθήσεις από χώρες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας. Μεταξύ των συνεντευξιαζόμενων υπήρχαν 66 Ιρακινοί/ες υπήκοοι, 7 Σύριοι/ες υπήκοοι που ταξίδεψαν από την Αίγυπτο, τον Λίβανο και τη Συρία, ένας Λιβανέζος και ένας Σουδανός. Καθώς αρκετοί από τους/τις ερωτηθέντες/είσες ταξίδευαν με την οικογένεια και τους φίλους τους, οι μαρτυρίες αντιστοιχούν συνολικά σε 192 πληττόμενα άτομα.

Λευκορωσία: Κακομεταχείριση στα σύνορα

Η έρευνα της Διεθνούς Αμνηστίας αποκάλυψε ξυλοδαρμούς και άλλα σοβαρά βασανιστήρια ή μορφές κακομεταχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της στέρησης τροφής, νερού, στέγης και υγιεινής, καθώς και κλοπές τηλεφώνων και χρημάτων ή εκβιασμούς για δωροδοκίες από μέλη των δυνάμεων της Λευκορωσίας.

Όσες/οι ερωτήθηκαν από τη Διεθνή Αμνηστία δήλωσαν ότι αντιμετώπισαν αυτές τις κακοποιήσεις από τις δυνάμεις τις Λευκορωσίας καθώς μετακινούνταν από το Μινσκ σε περιοχή που συνιστά ζώνη αποκλεισμού, συνήθως περιφραγμένη, στα σύνορα της Λευκορωσίας με την Πολωνία, τη Λετονία και τη Λιθουανία. Οι άνθρωποι συνοδεύονταν κατά ομάδες σε «χώρους συλλογής» εντός της περιφραγμένης ζώνης προτού αναγκαστούν βίαια να περάσουν στην Πολωνία, ενώ τους κυνηγούσαν σκυλιά και τους ανάγκαζαν οι αρχές της Λευκορωσίας να περάσουν μέσα από παγωμένα ποτάμια.

Ένας Σύριος δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι βρισκόταν σε μια ομάδα περίπου 80 ατόμων που οδηγήθηκαν με στρατιωτικό φορτηγό στα σύνορα:

Μόλις βρεθούν σε κάποιον «χώρο συγκέντρωσης», οι άνθρωποι δεν επιτρέπεται να φύγουν ή να επιστρέψουν σε μη περιφραγμένες περιοχές προσβάσιμες από τους πολίτες, με αποτέλεσμα να παγιδεύονται σε απάνθρωπες συνθήκες για ημέρες ή εβδομάδες. Οι άνθρωποι περιέγραψαν ότι έμειναν χωρίς καθόλου φαγητό για μέρες, ή με ελάχιστες ποσότητες νερού ή ψωμιού, και χωρίς στέγη ή ιατρική περίθαλψη. Αρκετά άτομα δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι τους επιτρεπόταν να εγκαταλείψουν τους «χώρους συλλογής» και τη ζώνη της συνοριακής λωρίδας μόνο ύστερα από δωροδοκία.

Μια κουρδική οικογένεια από τη Συρία, από την οποία πήρε συνέντευξη η Διεθνής Αμνηστία, παρέμεινε στην περιφραγμένη ζώνη για 20 μέρες. Έτρωγαν μόνο μία φορά την ημέρα και, σε μία περίπτωση, πέρασαν τουλάχιστον 24 ώρες χωρίς να έχουν να φάνε τίποτα τα δύο παιδιά. Ο πατέρας περιέγραψε το βασανιστήριο της οικογένειάς του:

Οι Λευκορώσοι αξιωματούχοι εκμεταλλεύονταν επίσης τους ανθρώπους που εισέρχονταν στις περιφραγμένες περιοχές και τους χτυπούσαν βίαια καθώς περνούσαν μέσα, συχνά τους έκλεβαν τηλέφωνα και χρήματα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Ένας αιτών άσυλο δήλωσε μάλιστα ότι τον χτύπησαν με σιδερογροθιά και ότι τον κλότσησαν με μπότες που είχαν ατσάλι μπροστά. Ένας Κούρδος Ιρακινός δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία:

«Κάποιοι είχαν σιδερένια δαχτυλίδια πυγμαχίας και μπότες με ατσάλι μπροστά. Μας κλοτσούσαν ενώ ήμασταν ξαπλωμένοι στο έδαφος. Μας ανάγκασαν να παραδώσουμε χρήματα και τηλέφωνα. Το σώμα μου έμεινε μαύρο και μπλε».

Η διεθνής νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα προστατεύει το δικαίωμα αίτησης ασύλου, καθώς και το δικαίωμα στην ελευθερία από βασανιστήρια ή άλλη κακομεταχείριση. Η Λευκορωσία παραβιάζει κατάφωρα αυτά τα δικαιώματα, παρά το γεγονός ότι είναι συμβαλλόμενο μέρος των σχετικών διεθνών συνθηκών που τα προστατεύουν.

Πολωνία: Τυπική πρακτική οι επαναπροωθήσεις, αγνόηση διαδικασιών ασύλου και εγγυήσεων ανθρώπινων δικαιωμάτων

Οι περισσότερες/οι από όσες/ους κατάφεραν να περάσουν τον φράχτη των συνόρων προς την Πολωνία συνελήφθησαν αμέσως και απωθήθηκαν από Πολωνούς στρατιώτες μετά από μερικές εκατοντάδες μέτρα. Η Διεθνής Αμνηστία επίσης κατέγραψε ορισμένες υποθέσεις ατόμων που κατάφεραν να προχωρήσουν περαιτέρω στο πολωνικό έδαφος περπατώντας, μεταξύ άλλων, για μέρες πριν συλληφθούν από τις πολωνικές αρχές ή προσεγγίζοντας οι ίδιοι/ες τις αρχές ύστερα από μέρες χωρίς φαγητό ή καταφύγιο.

Όλα τα άτομα, εκτός από ένα, με το οποίο μίλησε η Διεθνής Αμνηστία, επαναπροωθήθηκαν στη Λευκορωσία, χωρίς καμία δέουσα διαδικασία. Παρά το γεγονός ότι τα άτομα εξέφρασαν την πρόθεσή τους να υποβάλουν αίτηση ασύλου στην Ε.Ε., εμποδίστηκαν από μια μακρά σειρά συστηματικών μαζικών απελάσεων που αδιαφορούσαν πλήρως τις υποχρεώσεις του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της Ε.Ε.

Οι πολωνικές δυνάμεις ασφαλείας είδαν ξεκάθαρα την κακομεταχείριση των αιτουσών/ούντων άσυλο και των μεταναστριών/ών από την πλευρά της Λευκορωσίας και παρ’ όλα αυτά τους γύρισαν πίσω από τον συνοριακό φράχτη.

Οι περισσότεροι άνθρωποι με τους οποίους μίλησε η Διεθνής Αμνηστία και οι οποίοι προσπάθησαν να διασχίσουν τα σύνορα πιο πρόσφατα, δήλωσαν ότι τα τηλέφωνά τους συχνά καταστρέφονταν από τις πολωνικές δυνάμεις, ενώ ορισμένες φορές οι άνθρωποι υφίσταντο βίαιη μεταχείριση, συμπεριλαμβανομένων παιδιών, που ψεκάστηκαν με πιπέρι, και ενηλίκων, που σπρώχτηκαν σε ποτάμια.

Ένας Σύριος που ταξίδευε με τη γυναίκα του και τα παιδιά του είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι μέλη των πολωνικών αρχών έβαλαν εκείνον και τη γυναίκα του στο πίσω μέρος ενός στρατιωτικού φορτηγού:

Ένας Ιρακινός Γιαζίντι δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι περίπου μία ώρα μετά τη διέλευση στην Πολωνία συνελήφθη από τις πολωνικές δυνάμεις και, μαζί με αρκετούς άλλους άντρες, οδηγήθηκε σε ένα μικρό ποτάμι που σηματοδοτεί τα σύνορα με τη Λευκορωσία: «Το ποτάμι είχε πλάτος μόνο 10 ή 15 μέτρα περίπου, αλλά ήταν βαθύ και ορμητικό. Μας ανάγκασαν να κατέβουμε από τα οχήματα και μας έσπρωξαν στο νερό. Όποιον δεν έμπαινε στο ποτάμι τον χτυπούσαν με κλομπ. [Είχαν] επίσης σκυλιά. Γυναίκες και παιδιά, αλλά και μερικούς άντρες, τους πήγαν αλλού. Είδα έναν άντρα να παρασύρεται από το ρεύμα. Αν δεν μπορούσες να κολυμπήσεις, πνιγόσουν».

Η Πολωνία παραβιάζει ξεκάθαρα το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα, συμπεριλαμβανομένης της παραβίασης της απαγόρευσης των βασανιστηρίων ή άλλης κακομεταχείρισης. Η αρχή της μη επαναπροώθησης προβλέπει ότι οι αρχές δεν πρέπει να στέλνουν με τη βία κανένα άτομο σε άλλη χώρα ή έδαφος όπου θα κινδύνευε να υποστεί βασανιστήρια ή άλλη κακομεταχείριση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αδυνατεί να δράσει κατά των κακοποιήσεων

Παρά τις διαβόητες παραβιάσεις δικαιωμάτων από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. που συνορεύουν με τη Λευκορωσία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αποτύχει να φέρει εις πέρας τις νομικές διαδικασίες για την τήρηση της νομοθεσίας της Ε.Ε. Επιπλέον, την 1η Δεκεμβρίου του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε προσωρινά έκτακτα μέτρα που θα μπορούσαν να επιτρέψουν στη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία να παρεκκλίνουν από τους κανόνες της Ε.Ε., μεταξύ άλλων κρατώντας τις/τους αιτούσες/ντες άσυλο στα σύνορα για 20 εβδομάδες με ελάχιστες εγγυήσεις και διευκολύνοντας τις απελάσεις. Η κίνηση αυτή είναι αδικαιολόγητη και αποδυναμώνει το νομικό πλαίσιο της Ε.Ε. για τη μετανάστευση και το άσυλο.

«Χιλιάδες άνθρωποι, ανάμεσά τους και πολλοί που έχουν ξεφύγει από πολέμους και συγκρούσεις, βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη Λευκορωσία στην καρδιά του χειμώνα σε εξαιρετικά επισφαλείς συνθήκες. Αντί να λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα, υφίστανται θηριώδη βία».

Η Διεθνής Αμνηστία ανησυχεί ότι όσες/οι παραμένουν παγιδευμένες/οι στη Λευκορωσία με παράτυπο status, είτε στις παραμεθόριες περιοχές είτε στην πρωτεύουσα Μινσκ και σε άλλες πόλεις, κινδυνεύουν από σοβαρές παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Οι αρχές της Λευκορωσίας, αντιμέτωπες με έναν αυξανόμενο αριθμό εγκλωβισμένων αιτουσών/ούντων άσυλο, έχουν ήδη αρχίσει να τους επιστρέφουν με τη βία στις χώρες καταγωγής τους, συμπεριλαμβανομένης της παράνομης επιστροφής τους χωρίς αξιολόγηση των αναγκών προστασίας τους. Πολλοί άνθρωποι με τους οποίους μίλησε η Διεθνής Αμνηστία αντιμετωπίζουν βίαιη επιστροφή στη Συρία και όχι στις χώρες από τις οποίες αναχώρησαν, όπως η Αίγυπτος, η Τουρκία και ο Λίβανος, λόγω των απαγορεύσεων επανεισόδου.

Ιστορικό

Από τον Ιούνιο του 2021, ο αριθμός των ατόμων που φτάνουν στο έδαφος της Ε.Ε. από τη Λευκορωσία άρχισε να αυξάνεται. Οι ηγέτες της Ε.Ε. το περιέγραψαν αυτό ως «υβριδική απειλή» που ενορχηστρώθηκε από τις αρχές της Λευκορωσίας ως απάντηση στις κυρώσεις της Ε.Ε. οι οποίες θεσπίστηκαν μετά τις εκτεταμένες παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων που ακολούθησαν τις προεδρικές εκλογές του 2020, το επίσημο αποτέλεσμα των οποίων αμφισβητήθηκε ευρέως και οδήγησε σε μαζικές ειρηνικές διαδηλώσεις.

Η Διεθνής Αμνηστία διεξήγαγε εννέα συνεντεύξεις με Σύρους/ες, Λιβανέζους/ες και Σουδανούς/ες που ταξίδεψαν, ορισμένοι/ες συνοδευόμενοι/ες από τις οικογένειές τους, από την Αίγυπτο, τον Λίβανο, τη Συρία και τη Ρωσία με σκοπό να ζητήσουν άσυλο στην Ε.Ε. Κατά τη στιγμή των συνεντεύξεων, τα άτομα αυτά βρίσκονταν στη Γερμανία, στον Λίβανο, αλλά και στη Λευκορωσία ακόμη. Επιπλέον, η οργάνωση ταξίδεψε στο Ιράκ, όπου κατάφερε να μιλήσει με 66 άτομα τα οποία είχαν επιστρέψει στη χώρα τους, τόσο οικειοθελώς όσο και ακούσια, έπειτα από αποτυχημένες προσπάθειες να φτάσουν στην Ε.Ε. Οι συνεντεύξεις αυτές έλαβαν χώρα στη Βαγδάτη, το Ντοχούκ, το Μπαάντρε, το Χελάχ, το Σαρίγια, το Ζάχο και το Ρανίγια.

Η Διεθνής Αμνηστία ζήτησε από τις αρχές της Λευκορωσίας πρόσβαση στη συνοριακή ζώνη και στους ανθρώπους που έχουν εγκλωβιστεί εκεί. Στην απάντησή τους, οι αρχές ανέφεραν ότι «η λευκορωσική πλευρά δεν βλέπει καμία χρησιμότητα στην επίσκεψη των εκπροσώπων της Διεθνούς Αμνηστίας με τον αναφερόμενο σκοπό».