ΛΙΒΥΗ: ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΘΑΝΑΤΗΦΟΡΑ ΒΙΑ ΚΑΙ ΜΑΖΙΚΕΣ ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ ΣΕ ΠΡΩΤΟΦΑΝΗ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ/ΡΙΩΝ

Οι δυνάμεις ασφαλείας της Λιβύης και οι πολιτοφύλακες στην Τρίπολη έκαναν χρήση παράνομης θανατηφόρας βίας και άλλων μορφών βίας σε μια άνευ προηγουμένου κίνηση περιορισμού περισσότερων από 5.000 αντρών, γυναικών και παιδιών από την υποσαχάρια Αφρική, που τους κρατούν σε φρικτές συνθήκες, υπό τις οποίες τα βασανιστήρια και η σεξουαλική κακοποίηση είναι ανεξέλεγκτα, δήλωσε η Διεθνή Αμνηστία.

Την 1η Οκτωβρίου, ένοπλοι άντρες των πολιτοφυλακών και των δυνάμεων ασφαλείας που συνδέονται με το Υπουργείο Εσωτερικών της Λιβύης εισέβαλαν βίαια σε σπίτια και προσωρινά καταφύγια της περιοχής Γκαργκαρές στην Τρίπολη, οπού στεγάζεται ένας μεγάλος πληθυσμός προσφύγων και μεταναστών/ριών, πυροβολώντας με πραγματικά πυρομαχικά, καταστρέφοντας αντικείμενα και κλέβοντας πράγματα αξίας. Τρομαγμένοι/ες μετανάστες/ριες και πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων αρκετών εγγεγραμμένων στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, μεταφέρθηκαν σε κέντρα κράτησης στην Τρίπολη, όπου τους απαγορεύεται η τακτική και εμπιστευτική πρόσβαση στην Ύπατη Αρμοστεία και σε άλλες ανθρωπιστικές υπηρεσίες, ενώ υποβάλλονται σε βασανιστήρια και σε άλλες μορφές κακομεταχείρισης.

«Οι δυνάμεις της Λιβύης έχουν ένα τρομακτικό ιστορικό υποβολής προσφύγων και μεταναστών/ριών σε αδιανόητες φρικαλεότητες και ατιμώρητα. Η χρήση παράνομης θανατηφόρας βίας για τη σύλληψη χιλιάδων άοπλων αντρών, γυναικών και παιδιών, μόνο βάσει της φυλής τους, είναι ένα νέο ιστορικό χαμηλό που αποκαλύπτει την απόλυτη αδιαφορία των αρχών για τη ζωή και την αξιοπρέπεια των προσφύγων και των μεταναστών/ριών»,  δήλωσε η Diana Eltahawy, αναπληρώτρια διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Στο μεταξύ, οι αρχές θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι κρατούμενοι/ες αντιμετωπίζονται με ανθρωπιά, υπό συνθήκες που συμβαδίζουν με τα διεθνή πρότυπα, και τους παρέχεται ανεμπόδιστη πρόσβαση στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και σε άλλους ανθρωπιστικούς φορείς χωρίς καθυστέρηση».

Για να τεκμηριώσει την επιδρομή και τα επακόλουθά της, η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με μάρτυρες, θύματα και συγγενείς, ενώ εξέτασε δεκάδες βίντεο και φωτογραφίες από την επιδρομή και τα κέντρα κράτησης, τα οποία μοιράστηκαν μάρτυρες και δημοσιεύτηκαν στο διαδίκτυο. Ενώ η Διεθνής Αμνηστία δεν μπόρεσε να εντοπίσει ανεξάρτητα την τοποθεσία των βίντεο, η τοποθεσία των μαρτύρων που ερωτήθηκαν επαληθεύτηκε.

Βίαιες επιδρομές, παράνομη χρήση θανατηφόρας βίας, ξενοφοβικές συλλήψεις

Σύμφωνα με τους αυτόπτες μάρτυρες και τα βίντεο, τα ξημερώματα της 1ης Οκτωβρίου, ένοπλοι άντρες που φορούσαν στολές με διακριτικά του Υπουργείου Εσωτερικών και δύο συνδεδεμένων πολιτοφυλακών, της Δύναμης Υποστήριξης της Διεύθυνσης Ασφαλείας και της Υπηρεσίας της Δημόσιας Ασφάλειας, των οποίων ο ρόλος στις παραβιάσεις εναντίον μεταναστών/ριών και προσφύγων έχει τεκμηριωθεί από τη Διεθνή Αμνηστία σε προηγούμενο διάστημα, έφτασε στο Γκαργκαρές. Κάποιοι επέβαιναν σε θωρακισμένα οχήματα με σταθερά όπλα και άρχισαν να πυροβολούν με πραγματικά πυρομαχικά εναντίον άοπλων προσφύγων και μεταναστών/ριών καθώς συλλάμβαναν αυθαίρετα χιλιάδες Αφρικανούς/ές από την υποσαχάρια Αφρική.

Μάρτυρες είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι είδαν τουλάχιστον τρείς άντρες να πυροβολούνται και να πέφτουν στο έδαφος νεκροί. Σύμφωνα με μαρτυρία της Georgette Gagnon, βοηθού γενικής γραμματέως των Ηνωμένων Εθνών, μόνιμη κατοίκου και ανθρωπιστικής συντονίστριας για τη Λιβύη, τουλάχιστον ένας άντρας σκοτώθηκε, ενώ 15 τραυματίστηκαν από πυροβολισμό. Η χρήση πραγματικών πυρομαχικών εναντίον άοπλων ανθρώπων που δεν αποτελούν άμεση απειλή ζωής ή τραυματισμού αποτελεί κατάφωρη παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και μπορεί να συνιστά αυθαίρετη στέρηση του δικαιώματος στη ζωή.

Μάρτυρες είπαν ότι οι ένοπλοι άντρες στοχοποίησαν ανθρώπους με βάση τη φυλή τους. Ένας άντρας που κατάφερε να δραπετεύσει δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Συνέλαβαν όποιον ήταν μαύρος». Μια γυναίκα είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι, όταν προσπάθησε να δείξει ότι είναι καταχωρισμένη στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, ένας ένοπλος άντρας έσκισε το έντυπο πριν τη συλλάβει και την οδηγήσει σε κέντρο κράτησης υπό τη Διεύθυνση Καταπολέμησης της Παράνομης Μετανάστευσης, τμήμα του Υπουργείου Εσωτερικών που είναι υπεύθυνο για την αστυνόμευση της μετανάστευσης.

Μετανάστες/ριες και πρόσφυγες είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι ένοπλοι άντρες τούς χτύπησαν και τους κλότσησαν, ότι λεηλάτησαν σπίτια και έκλεψαν λεφτά και υπάρχοντα. Γυναίκες ανέφεραν ότι ένοπλοι άντρες τις παρενόχλησαν σεξουαλικά κατά τη διάρκεια της επιδρομής.

Το Υπουργείο Εσωτερικών υποστήριξε ότι η επιδρομή ήταν μέρος ενός «σχεδίου επίθεσης σε κρυψώνες εγκληματιών» που χρησιμοποιούνταν για «διανομή ναρκωτικών και αλκοόλ, καθώς και για τη στέγαση μεταναστών/ριών χωρίς χαρτιά», ενώ ανακοίνωσε σχέδια για την απέλαση των αιχμαλώτων “παράτυπων μεταναστών”».

Ο πρωθυπουργός της κυβέρνησης εθνικής ενότητας Abdelhamid al-Debiba επισκέφθηκε το Γκαργκαρές μετά την επιδρομή υποστηρίζοντας ότι ο στόχος της επιχείρησης ήταν να «εκκαθαριστεί η περιοχή από το αλκοόλ, τα ναρκωτικά και την πορνεία». Δεν έκανε καμία αναφορά σε θύματα ή σε σχέδια για έρευνα.

Μετά την έφοδο, οι δυνάμεις ασφαλείας και οι πολιτοφύλακες πραγματοποιούν περαιτέρω συλλήψεις προσφύγων και μεταναστών/ριών σε όλη την Τρίπολη.

Απάνθρωπες συνθήκες κράτησης

Τα Ηνωμένα Έθνη εκτιμούν ότι έως και 5.000 μετανάστες/ριες και πρόσφυγες έχουν συλληφθεί από την επιδρομή, επιδεινώνοντας περαιτέρω τις ήδη φρικτές συνθήκες στα κέντρα κράτησης.

Φρουροί και πολιτοφύλακες της Διεύθυνσης Καταπολέμησης της Παράνομης Μετανάστευσης, υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Εσωτερικών, έχουν υποβάλει σε κακομεταχείριση και σεξουαλική επίθεση όσες/ους κρατούνται από την επιδρομή της 1ης Οκτωβρίου. Κρατούμενοι/ες και συγγενείς τους ανέφεραν ότι τους χτυπούσαν και τους κλοτσούσαν με κλομπ και το πίσω μέρος των όπλων. Ένα βίντεο που ελήφθη στις 3 Οκτωβρίου από κέντρο κράτησης, το οποίο ανέλυσε η Διεθνής Αμνηστία, δείχνει άντρες σε καμουφλάζ να χτυπούν κρατούμενους και να τους αναγκάζουν να τρέχουν και να γονατίζουν.

Μια γυναίκα κρατούμενη στο κέντρο κράτησης al-Mabani είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι άντρες φύλακες είχαν επιτεθεί σεξουαλικά σε αρκετά κορίτσια και γυναίκες. Μια άλλη γυναίκα κρατούμενη στο κέντρο κράτησης της Shara’ al-Zawiya είπε ότι αναγκάστηκε να γδυθεί μπροστά στους άντρες φύλακες, οι οποίοι στη συνέχεια την έψαξαν και την παρενόχλησαν σεξουαλικά.

Βίντεο τόσο από τα κέντρα κράτησης al-Mabani όσο και από το Share 'al-Zawiya έδειξαν ότι είναι εξαιρετικά υπερπλήρη και βρόμικα. Σε ένα βίντεο, ένας κρατούμενος φαίνεται να έχει καταρρεύσει, ενώ άλλοι φαίνονται να χτυπούν την πόρτα για να τον σώσουν οι φύλακες.

Οι κρατούμενοι/ες είπαν επίσης ότι οι φύλακες δεν τους παρείχαν επαρκή τροφή ή καθαρό νερό και ότι αναγκάστηκαν να ουρήσουν και να αφοδεύσουν στα μέρη όπου κρατούνταν. Μια γυναίκα κρατούμενη στο al-Mabani είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι εκείνη και τα παιδιά της έπιναν νερό τουαλέτας.

Η Διεθνής Αμνηστία είχε καταγράψει στο παρελθόν τον τρόπο με τον οποίο οι φρουροί και τα μέλη της πολιτοφυλακής υποβάλλουν συστηματικά μετανάστες/ριες και πρόσφυγες σε βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης, σε σκληρές και απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, σε εκβιασμούς και καταναγκαστική εργασία στα κέντρα κράτησης al-Mabani και Shara ’al-Zawiya

Ζώντας στον φόβο

Ως αποτέλεσμα των επιδρομών, πολλοί/ές μετανάστες/ριες και πρόσφυγες στην Τρίπολη κρύφτηκαν ή έμειναν άστεγοι, καθώς δεν μπορούσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους από φόβο μη συλληφθούν ή επειδή τα σπίτια τους καταστράφηκαν κατά τη διάρκεια της επίθεσης. Η Διεύθυνση Ασφάλειας της Τρίπολης του Υπουργείου Εσωτερικών εξέδωσε δήλωση στις 4 Οκτωβρίου καλώντας τους εργοδότες και τους ιδιοκτήτες να εγγράψουν αλλοδαπούς εργαζόμενους. Η σελίδα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του δήμου Hay Al-Andalus, που περιλαμβάνει το Γκαργκαρές ανέφερε ότι οι αρχές έδιωξαν περίπου 7.000 «παράνομους μετανάστες/ριες».

Μετά την επιδρομή, δεκάδες μετανάστες/στριες και πρόσφυγες πήγαν στο Κέντρο Ημέρας της Κοινότητας Τρίπολης της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ ζητώντας προστασία και στέγη. Δύο είπαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι, στις 5 Οκτωβρίου, άντρες με στρατιωτικά ρούχα τούς διέταξαν να φύγουν και τους χτύπησαν. Η Διεθνής Αμνηστία εξέτασε βίντεο με αυτούς τους ισχυρισμούς. Μια γυναίκα που κρύφτηκε μετά την επιδρομή είπε στη Διεθνή Αμνηστία: «Το μόνο που θέλουμε είναι ασφάλεια, δεν μπορούμε καν να βγούμε να αγοράσουμε φαγητό ή να ζητήσουμε δουλειά, τα μωρά μας πεινούν».

Πρόσφυγες και μετανάστες/στριες είναι εγκλωβισμένοι/ες στη Λιβύη χωρίς ασφαλή διέξοδο. Οι αρχές της Λιβύης έχουν αναστείλει κάμποσες πτήσεις εκκένωσης της Λιβύης το 2021. Φέτος, μόνο 1.311 μετανάστες/ριες επέστρεψαν στις χώρες καταγωγής τους μέσω προγραμμάτων του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, ενώ μόνο 212 πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν αλλού. Η Διεθνής Αμνηστία γνωρίζει ότι τουλάχιστον μία γυναίκα και δύο παιδιά, μεταξύ των συλληφθέντων κατά τη διάρκεια της επιδρομής, είχε προγραμματιστεί για να φύγουν από τη Λιβύη, αλλά η πτήση τους αναβλήθηκε επ’ αόριστον.

Συνεργασία της Ε.Ε.

Παρά τα συντριπτικά στοιχεία για τις φοβερές παραβιάσεις εναντίον προσφύγων και μεταναστών/ριών στη Λιβύη, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της, και ιδίως η Ιταλία, παρέχουν επί χρόνια στην ακτοφυλακή της Λιβύης ταχύπλοα σκάφη, εκπαίδευση και άλλες μορφές υποστήριξης, ενθαρρύνοντάς τους να σταματούν τους/τις μετανάστες/ριες και τους/τις πρόσφυγες από το να διασχίζουν τη Μεσόγειο προς την Ευρώπη και να τους επαναφέρουν σε απεριόριστη αυθαίρετη κράτηση υπό απειλητικές για τη ζωή συνθήκες. Συνεχίζουν να το κάνουν παρά την πλήρη επίγνωση των φρικτών παραβιάσεων που διαπράχθηκαν σε βάρος μεταναστών/ριών και προσφύγων. Από την επιδρομή του Γκαργκαρές, τουλάχιστον 645 άτομα αναχαιτίστηκαν στη θάλασσα από τη λιβυκή ακτοφυλακή και οδηγήθηκαν πίσω στα κέντρα κράτησης.

Η Διεθνής Αμνηστία προτρέπει την Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη να αναστείλουν επειγόντως κάθε συνεργασία με τη Λιβύη για τη μετανάστευση και τον έλεγχο των συνόρων. Πρέπει να διασφαλίσουν ότι οποιαδήποτε μελλοντική συνεργασία εξαρτάται από τις λιβυκές αρχές να τερματίσουν την πολιτική της αυθαίρετης κράτησης μεταναστών/ριών και προσφύγων και να διερευνήσουν αποτελεσματικά τις καταχρήσεις εναντίον τους. Η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της πρέπει επίσης να ανοίξουν πρόσθετους ασφαλείς και νόμιμους δρόμους προς την Ευρώπη, μέσω της προσφοράς ενός σημαντικού αριθμού θέσεων για επανεγκατάσταση και εναλλακτικών οδών προστασίας για τους χιλιάδες ανθρώπους που έχουν ανάγκη προστασίας και βρίσκονται στη Λιβύη.