ΕΝΑΝ ΧΡΟΝΟ ΜΕΤΑ ΤΗ ΦΩΤΙΑ ΣΤΗ ΜΟΡΙΑ: ΛΙΓΑ ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΑΝΤΛΗΘΗΚΑΝ ΚΑΘΩΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΕΥΡΥΝΕΙ ΤΑ ΕΜΠΟΔΙΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

45 ΜΚΟ και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών εξέδωσαν σήμερα έκθεση που καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ελληνική κυβέρνηση να εγκαταλείψουν τα σχέδια για δραματικό περιορισμό της κυκλοφορίας των προσφύγων που διαμένουν σε camps στην Ελλάδα. Με την οικονομική και την τεχνική υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι αρχές στην Ελλάδα κατασκευάζουν φράχτες και τσιμεντένιους τοίχους γύρω από δεκάδες υπάρχοντα camps και χτίζουν κλειστά camps σε απομακρυσμένες τοποθεσίες στα νησιά του Αιγαίου. Η νέα νομοθεσία στοχεύει στον περαιτέρω περιορισμό της ελευθερίας κίνησης των κατοίκων των camps και της πρόσβασης εκεί των ΜΚΟ, των δημοσιογράφων και άλλων ατόμων με κρίσιμο ρόλο στην παροχή βοήθειας και στην παρακολούθηση.

Όταν η καταστροφική πυρκαγιά κατέστρεψε ολοσχερώς το camp της Μόριας στο ελληνικό νησί της Λέσβου τη νύχτα της 8ης προς την 9η Σεπτεμβρίου 2020, Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι υποσχέθηκαν ότι θα βελτιώσουν τις συνθήκες υποδοχής. Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. Ylva Johansson δήλωσε ότι «καμία άλλη Μόρια» δεν πρέπει να υπάρξει. Ωστόσο, αντί να επιδιώκουν εναλλακτικές λύσεις ως προς τα camps, η Ε.Ε. και η Ελλάδα έχουν σκληρύνει την προσέγγισή τους. Όπως δείχνει η έκθεση, οι αρχές ακολουθούν «βλαβερές πολιτικές που εστιάζονται στην αποτροπή και τον περιορισμό των αιτούντων/ουσών άσυλο και των προσφύγων», συνεπώς «εφαρμόζοντας και εμβαθύνοντας από κοινού την υπάρχουσα κατάσταση».

Μέσα σε μήνες από την πυρκαγιά του Σεπτεμβρίου του 2020, Έλληνες και αξιωματούχοι της Ε.Ε. συμφώνησαν στην κατασκευή Κέντρων Υποδοχής και Ταυτοποίησης Πολλαπλών Σκοπών (ΚΥΤΠΣ) σε πέντε νησιά του Αιγαίου. Στην ηπειρωτική χώρα, άρχισαν να χτίζουν τοίχους και να περιφράσσουν με αλυσίδες γύρω από δεκάδες υπάρχοντα camps. Οι κάτοικοι των camps και οι ΜΚΟ που είναι εξοικειωμένοι με τα σχέδια έχουν παρομοιάσει αυτές τις εγκαταστάσεις με φυλακές.

Η έκθεση διατυπώνει μια σειρά από σημαντικές ανησυχίες σχετικά με τα σχέδια, προειδοποιώντας ότι οι νέες δομές «θα εμποδίσουν την αποτελεσματική αναγνώριση και την προστασία των ευάλωτων ατόμων∙ θα περιορίσουν την πρόσβαση σε υπηρεσίες και βοήθεια προς τους/τις αιτούντες/σες άσυλο∙ θα εμποδίσουν την ανεξάρτητη παρακολούθηση των συνθηκών εντός των εγκαταστάσεων· και θα επιδεινώσουν τις βλαβερές συνέπειες του εκτοπισμού και του περιορισμού στην ψυχική υγεία των ατόμων. Επιπλέον, αυτές οι πολιτικές θα είναι επιζήμιες για την ένταξη των εκτοπισμένων ατόμων στις τοπικές κοινότητες, που αποβαίνει εις βάρος των ίδιων αλλά και της Ελλάδας».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χρηματοδοτεί τα κατασκευαστικά έργα με επιχορηγήσεις άνω των 250 εκατ. ευρώ. Η επίτροπος Johanson υπερασπίστηκε το έργο επιμένοντας ότι οι νέες δομές στα νησιά δεν θα είναι κλειστές και ότι οι άνθρωποι θα είναι ελεύθεροι να πηγαινοέρχονται. Ωστόσο, οι ελληνικές αρχές δεν κρύβουν την πρόθεσή τους να περιορίσουν την ελευθερία της κίνησης των κατοίκων του camp: Στις 29 Μαρτίου 2021, ο Έλληνας υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης περιέγραψε τα νέα ΚΥΤΠΣ ως «κλειστά και ελεγχόμενα». Είχε χρησιμοποιήσει παρόμοια γλώσσα και όταν συζητούσε για τις εγκαταστάσεις του camp.

Η έκθεση θέτει το ερώτημα πώς και γιατί χρησιμοποιούνται τα κονδύλια της Ε.Ε. για τον περιορισμό της ελεύθερης κίνησης των ατόμων που αναζητούν καταφύγιο, και παροτρύνει τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να διερευνήσουν επειγόντως την τρέχουσα διαδικασία κατασκευής και να παρέμβουν για να προστατεύσουν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των ατόμων που ζητούν άσυλο στην Ελλάδα. Σε έναν κατάλογο συστάσεων, η έκθεση ζητά από τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και τις εθνικές κυβερνήσεις, ιδιαίτερα τις ελληνικές αρχές, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ειδική Ομάδα της για τη Διαχείριση της Μετανάστευσης, καθώς και τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να:

1. Εγγυηθούν ότι οι νέες αφίξεις στο ελληνικό νησί δεν θα κρατηθούν από προεπιλογή σε ΚΥΤΠΣ και ότι οι περιορισμοί μετακίνησης θα βασίζονται στην εξατομικευμένη αξιολόγηση και δεν υπερβαίνουν τους περιορισμούς που προβλέπονται από τη νομοθεσία.

2. Εξασφαλίσουν σταθερή δέσμευση από τις ελληνικές αρχές ότι θα διατηρηθεί η ελευθερία κίνησης των κατοίκων όλων των camps και θα εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης (ειδικά για παιδιά) και της υγειονομικής περίθαλψης.

3. Εγγυηθούν ότι οι αιτούντες/ες άσυλο που βρίσκονται σε εγκαταστάσεις σε απομακρυσμένες περιοχές θα έχουν πρόσβαση στα κέντρα των πόλεων ή σε κοντινές αστικές περιοχές διευκολύνοντας τις μεταφορές και τις ευκαιρίες συμμετοχής, αποτρέποντας έτσι τις βλαβερές συνέπειες της απομόνωσης και του κοινωνικού αποκλεισμού και προωθώντας από την αρχή την ένταξη.

4. Ελέγξουν επειγόντως τη χρήση των κονδυλίων της Ε.Ε. για τη χρηματοδότηση της κατασκευής ΚΥΤΠΣ και τειχών γύρω από τα camps στην ηπειρωτική χώρα, και να εξετάσουν το ενδεχόμενο μορατόριουμ στις κατασκευές έως ότου διασφαλιστούν τα θεμελιώδη δικαιώματα των κατοίκων.

5. Εγγυηθούν ένα έγκαιρο και επαρκές σχέδιο παρακολούθησης και αξιολόγησης για την εκτίμηση των συνθηκών στα νέα ΚΥΤΠΣ και τα περιφραγμένα camps, καθώς και τον αντίκτυπό τους στην πρόσβαση των κατοίκων στα δικαιώματα, σε ουσιαστικές συνθήκες υποδοχής, σε υπηρεσίες, σε αρωγή, στην ψυχική υγεία και την εκπαίδευση (ειδικά για παιδιά).

6. Διασφαλίσουν ότι η νομοθεσία που διέπει την πρόσβαση των ΜΚΟ στις εγκαταστάσεις υποδοχής στην Ελλάδα είναι σύμφωνη με το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο, καθώς και με τα αντίστοιχα πρότυπα, αναφορικά με την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, και ότι δεν εμποδίζει την παροχή επαρκών υπηρεσιών και υποστήριξης στους/στις αιτούντες/σες άσυλο που ζουν σε εγκαταστάσεις υποδοχής. Η Επιτροπή της Ε.Ε. θα πρέπει να προχωρήσει χωρίς καθυστέρηση στην αξιολόγηση του κατά πόσον η ελληνική νομοθεσία που περιορίζει τη δραστηριότητα των ΜΚΟ είναι συμβατή με το δίκαιο της Ε.Ε.

7. Προτρέψουν την ελληνική κυβέρνηση να ανακαλέσει τους νέους περιορισμούς στη βοήθεια σε μετρητά για να επιτρέψει στους/στις αιτούντες/σες άσυλο να ζήσουν σε ανεξάρτητη στέγαση, καθώς και να επενδύσουν σε εναλλακτικές μορφές εγκατάστασης που θα προωθούν την ένταξη και την κοινωνική συμπερίληψη όσο οι άνθρωποι θα ολοκληρώνουν τη διαδικασία ασύλου.

8. Προτρέψουν την ελληνική κυβέρνηση να θεσπίσει πρωτόκολλα για τη λειτουργία και την παρακολούθηση όλων των εγκαταστάσεων υποδοχής ώστε να εξασφαλίζουν επαρκή ασφάλεια και προστασία στους/στις κατοίκους το προσωπικό των camps χωρίς να καταπατούν τα δικαιώματα και τις ελευθερίες τους.

Διαβάστε ολόκληρη την έκθεση εδώ.

Την έκθεση υπογράφουν οι εξής οργανώσεις:

1. Action for Education

2. Amnesty International

3. Better Days

4. Centre Diotima

5. Changemakers Lab

6. Choose Love

7. Danish Refugee Council

8. Europe Must Act

9. European Lawyers in Lesvos (ELIL)

10. Feeding Hope @ Hope Cafe Athens

11. Fenix - Humanitarian Legal Aid

12. Flygtningebørn.dk

13. Glocal Roots

14. Greek Council for Refugees (GCR)

15. Greek Forum of Migrants

16. HumanRights360

17. I AM YOU

18. International Detention Coalition (IDC)

19. International Rescue Committee (IRC)

20. INTERSOS and INTERSOS Hellas

21. Irida Women's Center

22. JESUIT REFUGEE SERVICE GREECE (JRS

GREECE)

23. Lesvos Solidarity

24. Lifting Hands International

25. Lighthouse Relief

26. Love Without Borders For Refugees in Need

27. MIAMSI - Mouvement International d'Apostolat

des Milieux Sociaux Indépendants

28. Mobile Info Team

29. Network for Children's Rights

30. Odyssea

31. One Family - No Borders

32. One Happy Family

33. Pacificwin Pacific

34. Project Armonia

35. Refugee Law Clinic Berlin

36. Refugee Legal Support (RLS)

37. Refugee Trauma Initiative (RTI)

38. Refugees International

39. Samos Advocacy Collective

40. Samos Volunteers

41. SolidarityNow

42. Steps

43. Still I Rise

44. Vasilika Moon

45. Women's Refugee Commission