ΛΙΒΑΝΟΣ: Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΝΑ ΕΦΑΡΜΟΣΟΥΝ ΤΟ ΝΟΜΟ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΩΝ ΕΙΝΑΙ ΝΤΡΟΠΙΑΣΤΙΚΗ

Καθώς πλησιάζει η ανασκόπηση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στον Λίβανο από το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, οι αρχές πρέπει άμεσα να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους να παρέχουν μία αποτελεσματική αποζημίωση/ προσφυγή στους επιζώντες/ζήσασες βασανιστηρίων διεξάγοντας ταχείες και προ πάντων ανεξάρτητες έρευνες και φέρνοντας ενώπιον της δικαιοσύνης όσους/ες είναι υπεύθυνοι/ες, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας ανασκόπησης το 2015, η Λιβανική κυβέρνηση δεσμεύτηκε να ερευνήσει και να ασκήσει διώξεις για όλες τις κατηγορίες βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακοποίησης.

Πέντε χρόνια αργότερα, ωστόσο, η ατιμωρησία για τα βασανιστήρια παραμένει, καθώς καταγγελίες βασανιστηρίων και άλλων μορφών κακοποίησης βάσει του νόμου κατά των βασανιστηρίων του 2017, σπάνια φτάνουν στα δικαστήρια, ενώ συνηθώς δεν διεξάγεται αποτελεσματική έρευνα. Η Διεθνής Αμνηστία έχει εξετάσει 32 καταγγελίες βασανιστηρίων στις οποίες διαπίστωσε ότι τα εμπόδια λογοδοσίας συμπεριλάμβαναν τη συχνή αναφορά για έρευνα στους ίδιους φορείς που έχουν κατηγορηθεί για βασανιστήρια ή στο δικαιοδοτικό σύστημα του στρατού.

«Ο Λίβανος απογοητεύει τους επιζώντες/ζησασες βασανιστηρίων. Το δικαστικό σύστημα απέτυχε να εφαρμόσει τον νόμο κατά των βασανιστηρίων και κατά αυτό τον τρόπο αρνείται στα θύματα πρόσβαση στην δικαιοσύνη και στην αποζημίωση ενώ αποτρέπει και άλλα πιθανά θύματα από το να μιλήσουν. Στέλνει ακόμα το μήνυμα σε όσους/ες ασκούν την πρακτική το βασανιστηρίων, πως μπορούν να συνεχίσουν να διαπράττουν αυτό το φρικτό έγκλημα χωρίς να φοβούνται για τις επιπτώσεις,» ανέφερε η Lynn Maalouf, Αναπληρώτρια Γενική Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για την Μέση Ανατολή και τη Νότια Αφρική.

«Οι Λιβανικές αρχές πρέπει να λάβουν υπόψη τις υποχρεώσεις για τις οποίες δεσμεύτηκαν στην ανασκόπηση του 2015, τις οποίες μέχρι στιγμής έχουν αποτύχει να εκπληρώσουν. Καλούμε τις λιβανικές αρχές να θέσουν ένα τέλος στην ντροπιαστική πρακτική της αναφοράς των καταγγελιών βασανιστηρίων στα στρατιωτικά δικαστήρια και της στήριξης στα ίδια όργανα ασφαλείας που κατηγορούνται, για τη διεξαγωγή των διερευνήσεων.

Ο Λίβανος επικύρωσε τη Σύμβαση Κατά των Βασανιστηρίων και το Προαιρετικό Πρωτόκολλο το 2000 και του 2008, αντίστοιχα. Προκειμένου να συμμορφωθεί ως προς τις υποχρεώσεις της Σύμβασης ο Λίβανος ενέκρινε το 2017 νόμο κατά των βασανιστηρίων ο οποίος ορίζει το βασανιστήριο ως ποινικό αδίκημα.

Τιμωρώντας τα Θύματα

Η Διεθνής Αμνησία εξέτασε 32 καταγγελίες βασανιστηρίων, μίλησε με τα θύματα, τις οικογένειες και του δικηγόρους. Η οργάνωση είχε και προηγουμένως καταγράψει την υπόθεση βασανιστηρίου του Λιβανέζου ηθοποιού Ziad Itani, ο οποίος υπέβαλε καταγγελία πρώτη φορά δύο χρόνια πριν, υπό την ισχύ του νέου νόμου. Όχι μόνο οι υπαίτιοι των βασανιστηρίων του δεν έχουν κατηγορηθεί, αλλά ο ίδιος βρίσκεται τώρα υπό έρευνα για «δυσφήμηση» σχετικά με δημοσιεύσεις για όσα πέρασε στα προσωπικά του μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Στις 23 Νοεμβρίου του 2017, ο Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Ασφαλείας συνέλαβε τον Itani βάσει κατασκευασμένων καταγγελιών κατασκοπείας για λογαριασμό του Ισραήλ. Όταν βρέθηκε ενώπιον, για πρώτη φορά, του Στρατιωτικού Δικαστή, ο Itani παρέθεσε λεπτομερή περιγραφή των βασανιστηρίων στα οποία είχε υποβληθεί κατά την περίοδο κράτησης του. Το δικαστήριο, ωστόσο, απέτυχε να διατάξει διεξαγωγή έρευνας. Στις 13 Μαρτίου του 2018, το Στρατιωτικό Δικαστήριο τον αθώωσε και διέταξε την ελευθέρωση του.

Στις 20 Νοεμβρίου του 2018, ο Itani κατέθεσε μήνυση κατά των βασανιστηρίων εναντίων των αξιωματικών και των βοηθών που ερεύνησαν την καταγγελία του. Ο Γενικός Κρατικός Εισαγγελέας όμως ανέθεσε την υπόθεση στον Στρατιωτικό Εισαγγελέα, παραβιάζοντας έτσι και τον διεθνή και των εσωτερικό νόμο που απαιτούν να ρυθμίζονται όλες οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα πολιτικά δικαστήρια . Βάσει του νόμου κατά των βασανιστηρίων, την δύναμη να διώκουν, να ερευνούν και να ρυθμίζουν, έχουν αποκλειστικά τα πολιτικά δικαστήρια.

Τον Απρίλιο του 2019, έπειτα από τις εκκλήσεις πολλών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το στρατιωτικό δικαστήριο μετέφερε την υπόθεση βασανιστηρίου του Itani σε έρευνα από πολιτικό δικαστή ο οποίος κλήτευσε τον Itani προκειμένου να καταθέσει και να υποβάλει τις ιατρικές του αναφορές. Παρά τις κινήσεις αυτές, φαίνεται πως η υπόθεση έχει μείνει στάσιμη καθώς δεν έχουν γίνει παραπάνω ενέργειες.

Στις 14 Αυγούστου του 2020, 10 μέρες μετά της έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, ο Πρόεδρος Michel Aoun έδωσε προαγωγή σε έναν από τους αξιωματικούς που κατηγορείται για την υπόθεση βασανιστηρίων κατά του Itani. Σύμφωνα με τις αρχές του ΟΗΕ σχετικά με την Έρευνα Βασανιστηρίων, στους αξιωματικούς πού είναι ύποπτοι για βασανιστήρια ή άλλες μορφές κακοποίησης πρέπει να αναστέλλονται οποιαδήποτε καθήκοντά τους κατά την διάρκεια της επίσημης έρευνας.

Ο δικηγόρος του Itani είχε ήδη υποβάλλει καταγγελία στο Κρατικό Συμβούλιο Shura, το μεγαλύτερο διοικητικό δικαστήριο της χώρας. Λίγες μέρες αργότερα, διέρρευσε βίντεο από την ανάκριση του Itani στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τραβηγμένο στην αίθουσα ανάκρισης, με δημόσια δήλωση «Σοκαριστικό υλικό από τα βασανιστήρια του Ziad Itani στο Υπουργείο Ασφάλειας: ομολόγησε τα εγκλήματα του αλλά αυτό που συνέβη ήταν #κατασκευασμένη_αθωότητα,» υπονοώντας πως οι «μαρτυρίες» του Itani δεν αποσπάστηκαν μέσω βασανιστηρίων.

Επιπλέον, στις 14 Σεπτεμβρίου του 2020, ο επικεφαλής του Υπουργείου Ασφαλείας και ο αξιωματούχος που κατηγορήθηκε για τα βασανιστήρια εναντίον του Itani, υπέβαλαν γραπτή καταγγελία δυσφήμισης και συκοφαντίας, κατηγορώντας τον Itani ότι έβλαψε το κύρος του Υπουργείου, διέδωσε ψεύτικες κατηγορίες, απείλησε αξιωματούχους, παραποίησε ψεύτικες ομολογίες και ξεγέλασε τους δικαστικούς. Ο Itani είπε στη Διεθνή Αμνηστία:

«Δέκα μέρες μετά την έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, και ενώ προσπαθούσα να συνέλθω από αυτή την συμφορά που κατέστρεψε το σπίτι μου και να γιατρευτώ από τις πληγές, ο πρόεδρος έδωσε προαγωγή στον βασανιστή μου. Τότε, ο υπαίτιος για το βασανιστήριο και το αφεντικό του υπέβαλαν καταγγελία εναντίον μου… Στην πραγματικότητα ήταν περισσότερο μία απειλή παρά μια νόμιμη καταγγελία. Μετά την απελευθέρωση μου υποσχέθηκα στον εαυτό μου να πολεμήσω για τα δικαιώματα μου. Δεν περίμενα βέβαια να πρέπει να πολεμήσω εναντίον ολόκληρου του Υπουργείου, των μέσω μαζικής ενημέρωσης, διαφόρων φορέων (ασφαλείας) και του δικαστικού συστήματος για την προάσπιση των δικαιωμάτων μου!»

Ένα ακόμα σοκαριστικό παράδειγμα που δείχνει την αποτυχία του Λιβάνου να εφαρμόσει τον νόμο κατά των βασανιστηρίων, είναι η υπόθεση του Hassan al-Dika, ενός 44χρονου άνδρα, ο οποίος πιστεύεται ότι πέθανε κατά την διάρκεια της κράτησης του τον Μάιο του 2019 ως αποτέλεσμα βασανιστηρίων. Η υπόθεση του δεν έχει ερευνηθεί παρά τις 3 καταγγελίες που έχουν υποβληθεί από τον πατέρα του βάσει του νόμου κατά των βασανιστηρίων και ενώ ο Hassan al-Dika  ήταν ακόμα υπό κράτηση.

Ο Al-Dika συνελήφθη από το Τμήμα Ειδικών Ερευνών των Εσωτερικών Δυνάμεων Ασφαλείας τον Νοέμβριο του 2018 χωρίς δικαστικό ένταλμα με την κατηγορία πώλησης ναρκωτικών. Τις εννιά μέρες που έμεινε στην απομόνωση υποβλήθηκε σε βασανιστήρια και κακοποίηση ενώ του αρνήθηκε το δικαίωμα συνάντησης με τον πατέρα του, Tawfic al-Dika, που ήταν επίσης και ο δικηγόρος του.

Ο Tawfic al-Dika επιβεβαίωσε στη Διεθνή Αμνηστία ότι δύο χρόνια μετά την σύλληψη του γιου του και του πιθανού θανάτου του, δεν έχει γίνει καμία πρόοδος όσον αφορά την έρευνα της υπόθεσης. Όπως ανέφερε στη Διεθνή Αμνηστία:

«Υπέβαλα καταγγελία κατά των βασανιστηρίων: οι αρχές τις απέρριψαν και αντιμετώπισα απειλές για την απόσυρσή τους. Έπειτα όμως από τοπική και διεθνή πίεση, μία από αυτές τις καταγγελίες κατάφερε να φτάσει σε έναν  δικαστή ερευνών. Η πρώτη συνεδρία πραγματοποιήθηκε τον Φεβρουάριο και από τότε δεν έχει γίνει καμία παραπάνω ενέργεια. Δεν εφαρμόζουν το νόμο. Αν ο νόμος εφαρμοζόταν πολλοί αξιωματούχοι και δικαστές θα βρίσκονταν τώρα στην φυλακή!»

Δεκάδες υποθέσεις βασανιστηρίων που δεν έχουν ερευνηθεί

Την περίοδο μεταξύ της θέσπισης του νόμου τον Οκτώβριο του 2017 μέχρι τον Μάρτιο του 2020, τουλάχιστον 20 υποθέσεις βασανιστηρίων έχουν υποβληθεί από την Επιτροπή της Φυλακής του Δικαστικού Συλλόγου της Τρίπολης και την Επιτροπή Δικηγόρων για την Προστασία Διαδηλωτών/τριών. Καμία από τις υποθέσεις αυτές δεν έχει φτάσει σε ετυμηγορία ενώ οι περισσότερες έκλεισαν χωρίς έρευνα. Πολλές από αυτές τις υποθέσεις παραπέμφθηκαν σε φορείς ασφαλείας για περαιτέρω διερεύνηση και στο στρατιωτικό δικαστήριο για δίκη.

Στις 18 Δεκεμβρίου του 2019, η επιτροπή των δικηγόρων υπέβαλε 15 καταγγελίες εκ μέρους των 17 διαδηλωτών/τριών βάσει του νόμου κατά των βασανιστηρίων, του νόμου του 2018 για τα αγνοούμενα πρόσωπα, και του Άρθρου 329 του Ποινικού Κώδικα που αναφέρεται σε πράξεις βασανιστηρίων και κακοποίησης κατά την διάρκεια διαδηλώσεων, συλλήψεων, μεταφορών και εντός των κέντρων κράτησης. Καμία από αυτές τις υποθέσεις δεν έχει ερευνηθεί.

Μία εβδομάδα αργότερα, ο Δημόσιος Εισαγγελέας μετέφερε τις 15 καταγγελίες στον Στρατιωτικό Εισαγγελέα, ο οποίος με την σειρά του διέταξε τους φορείς που κατηγορούνταν για βασανιστήριο, συγκεκριμένα την Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών και το Τμήμα Ειδικών Ερευνών, να ερευνήσουν τις καταγγελίες. Όταν τα θύματα αρνήθηκαν να ανακριθούν από τις εν λόγω υπηρεσίες, τις οποίες κατηγορούσαν για βασανιστήρια, ο Στρατιωτικός Εισαγγελέας έκλεισε την έρευνα.

Ο επικεφαλής της Επιτροπής της Φυλακής, Mohammed Sablouh, είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι ο αριθμός των θυμάτων είναι πολύ πιθανό να είναι μεγαλύτερος από όσους/ες έχουν υποβάλει καταγγελίες. Ανέφερε επίσης: «Στην Τρίπολη και τον Βορρά, οι άνθρωποι συνηθίζουν να αποφεύγουν την υποβολή καταγγελιών βάσει του νόμου κατά των βασανιστηρίων γιατί φοβούνται τις αρχές. Τόσα τα άτομα υπό κράτηση όσο και οι οικογένειες τους πιστεύουν ότι αν υποβάλλουν καταγγελίες κατά των βασανιστηρίων θα βρεθούν αντιμέτωποι/ες με το κράτος και θα προκαλέσουν την οργή του κατά των παιδιών τους… Αυτή τη χρονιά, κατάφερα να υποβάλω πέντε καταγγελίες εκ μέρους οικογενειών κάποιων θυμάτων. Καμία δεν έχει ερευνηθεί, έχουν όλες κλείσει.»