ΛΙΒΑΝΟΣ: ΠΛΗΓΜΑ ΣΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΟΙΚΙΑΚΩΝ ΒΟΗΘΩΝ

Επαναφορά σύμβασης: Τροποποίηση του εργατικού νόμου

Τα μέλη του Συμβουλίου Shura του Λιβάνου, του σημαντικότερου διοικητικού δικαστηρίου της χώρας, έδωσαν ένα ισχυρό χτύπημα στα δικαιώματα των μεταναστών/τριών οικιακών βοηθών με την αναστολή εκτέλεσης της απόφασης για τη νέα πρότυπη ενοποιημένη σύμβασή τους, όπως δήλωσαν η Διεθνής Αμνηστία και το Human Rights Watch. Η πρότυπη ενοποιημένη αυτή σύμβαση που υιοθέτησε το Υπουργείο Εργασίας τον Σεπτέμβριο του 2020, συμπεριλάμβανε νέα μέτρα προστασίας για τους μετανάστες/τριες οικιακούς βοηθούς, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων προστασίας ζωτικής σημασίας εναντίον της καταναγκαστικής εργασίας. Η συγκεκριμένη σύμβαση θα ήταν ένα σπουδαίο πρώτο βήμα για την κατάργηση του καταχρηστικού συστήματος kafala (χορηγίας).

Το Συνδικάτο των Ιδιοκτητών Γραφείων Πρόσληψης υπέβαλε καταγγελία στο Συμβούλιο Shura στις 21 Σεπτεμβρίου ζητώντας από το συμβούλιο να σταματήσει και να ακυρώσει τις δύο αποφάσεις του υπουργείου εργασίας σχετικά με την υιοθέτηση της νέας σύμβασης για τους μετανάστες/τριες οικιακούς βοηθούς και να θέσει ως επιτρεπόμενο όριο μείωσης τουμισθού για τους οικιακούς εργαζομένους/ες – που είναι ίσος με τον εθνικό κατώτατο μισθό -  το 30%. Το Συμβούλιο Shura αποφάσισε στις 14 Οκτωβρίου υπέρ των Ιδιοκτητών Γραφείων Πρόσληψης, με την αιτιολογία ότι η απόφαση για τη σύμβαση θα επιφέρει «σοβαρές ζημιές» στα συμφέροντα των εν λόγω γραφείων. Το Συμβούλιο δεν έκανε καμία αναφορά στα δικαιώματα των μεταναστών/τριών εργαζομένων στον οικιακό τομέα, τα οποία ο Λίβανος έχει υποχρέωση να προστατεύει σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

«Το ντροπιαστικό αυτή μοτίβο παραβιάσεων εναντίον των μεταναστών/τριών οικιακών βοηθών κάτω από το σύστημα  kafala πρέπει να σταματήσει,» δήλωσε η Diala Haidar, Υπεύθυνη Εκστρατειών της Διεθνούς Αμνηστίας του Λιβάνου. «Οι λιβανικές αρχές, συμπεριλαμβανομένων και των δικαστικών, έχουν υποχρέωση να προστατεύουν τα δικαιώματα των εν λόγω εργαζομένων αντί να προστατεύουν ένα σύστημα που διευκολύνει την εκμετάλλευση, την καταναγκαστική εργασία και την εμπορία ανθρώπων.»

Εκτιμάται πως σχεδόν 250.000 μετανάστες/τριες οικιακοί βοηθοί εργάζονται στον Λίβανο. Η πλειονότητα είναι γυναίκες από την Αφρική και από χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας όπως οι Αιθιοπία, Φιλιππίνες, Μπαγκλαντές και Σρι Λάνκα. Έχουν εξαιρεθεί από τους νόμους προστασίας του Λιβάνου και το καθεστώς τους στη χώρα ρυθμίζεται από το σύστημα kafala - μία δηλαδή περιοριστική νομοθεσία για το καθεστώς μετανάστευσης, κανονισμούς και εθιμικές πρακτικές που συνδέουν τη νόμιμη κατοικία του μετανάστη/τριας εργαζομένου/νης με τους εργοδότες τους.

Οι Human Rights Watch και Διεθνής Αμνηστία, αλλά και πολλές άλλες οργανώσεις έχουν τεκμηριώσει εδώ και χρόνια τους τρόπους με τους οποίους το σύστημα kafala δίνει στους εργοδότες ουσιαστικό έλεγχο στη ζωή των εργαζομένων. Αυτό οδήγησε σε μια σειρά κακομεταχειρίσεων, όπως μη καταβολή μισθών, αναγκαστικός περιορισμός, υπερβολικές ώρες εργασίας χωρίς ημέρες ανάπαυσης ή διαλείμματα, και λεκτική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Εκείνοι/ες που έφυγαν από τους εργοδότες τους χωρίς «άδεια» κινδύνευαν να χάσουν τη νόμιμη διαμονή τους στη χώρα και να αντιμετωπίσουν κράτηση και απέλαση. Η προηγούμενη σύμβαση έκανε μόνο εξαιρέσεις για τους εργαζόμενους σε ακραίες περιπτώσεις κακομεταχείρισης, με το βάρος της απόδειξης να βαρύνει τον εργαζόμενο/η, αφήνοντας ουσιαστικά τους εργαζόμενους/ες παγιδευμένους, συμπεριλαμβάνοντας καταστάσεων καταναγκαστικής εργασίας.

Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ), σχεδόν το 90% των μεταναστών/ριών οικιακών εργαζομένων που απασχολούνται στον Λίβανο προσλαμβάνονται μέσω πρακτορείου. Αυτά τα γραφεία προσλήψεων φέρνουν τους εργαζομένους/ες στο Λίβανο μέσω εταίρων πρακτορείων στη χώρα προέλευσης ή μέσω των εκπροσώπων τους στο εξωτερικό. Το επιχειρηματικό τους μοντέλο εξαρτάται από τη χρέωση στους εργοδότες υψηλών τελών πρόσληψης που κυμαίνονται μεταξύ 1.000 και 3.000 δολαρίων. Η ΔΟΕ διαπίστωσε ότι οι εργοδότες συχνά δεν είναι σίγουροι για το τι καλύπτει η αμοιβή. Διαπίστωσαν επίσης ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά στα τέλη πρόσληψης ανάλογα με το εισόδημα του εργοδότη και την εθνικότητα του εργαζόμενου/ης.

Τόσο η Διεθνής Αμνηστία όσο και το Human Rights Watch έχουν τεκμηριώσει κακομεταχειρίσεις από τα γραφεία προσλήψεων. Ορισμένα πρακτορεία ζήτησαν από τους εργοδότες να τους πληρώσουν τους μισθούς τους πρώτους μήνες, αντί για τον εργαζόμενο/η, παραβιάζοντας τα δικαιώματα των εργαζομένων. Μερικοί/ές από τους εργαζόμενους/ες ανέφεραν επίσης ότι υπέστησαν σωματικές και λεκτικές κακοποιήσεις, καταναγκαστική εργασία και εμπορία ανθρώπων από τις υπηρεσίες πρόσληψης.

Οι οργανισμοί πρόσληψης υποστήριξαν ότι οι μετανάστες/ριες οικιακοί εργαζόμενοι/ες αποκλείονται συγκεκριμένα από το εργατικό δίκαιο, και ως εκ τούτου η σχέση τους με τον εργοδότη τους διέπεται μόνο από τον Νόμο Υποχρεώσεων και Συμβάσεων, εφόσον δεν έρχεται σε αντίθεση με τη «δημόσια τάξη, τη δημόσια ηθική και γενικές διατάξεις.» Είπαν επίσης ότι η τυποποιημένη ενοποιημένη σύμβαση παραβιάζει την αρχή της ελευθερίας της σύμβασης, καθώς και τα δύο μέρη πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν σχετικά με τους όρους της σύμβασης, συμπεριλαμβανομένου του εάν θα πρέπει να δεσμεύονται από τον ελάχιστο μισθό. Η απόφαση του Συμβουλίου Shura απέτυχε να λάβει υπόψη τόσο τα δικαιώματα των εργαζομένων όσο και την ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ των μερών.

Ο Λίβανος είναι μία από τις δύο μόνο χώρες της Μέσης Ανατολής που φιλοξενεί μεγάλο αριθμό μεταναστών/ριών οικιακών εργαζομένων, αλλά δεν διαθέτει κανένα νόμο που να διέπει τη σχέση τους με τον εργοδότη τους και να τους παρέχει επαρκή προστασία και δικαιώματα. Ο Λίβανος υποχρεούται σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα να διασφαλίσει ότι οι οικιακοί και οι μετανάστες/ριες εργαζόμενοι/ες έχουν προστασία ίση με εκείνη των άλλων εργαζομένων βάσει του νόμου.

Η σύμβαση είναι το μόνο νομικό έγγραφο που έχει ένας/μια μετανάστης/ρια οικιακός εργαζόμενος/η στο Λίβανο. Η χώρα έχει μια τυπική ενοποιημένη σύμβαση για τους μετανάστες/ριες οικιακούς βοηθούς από το 2009, αλλά η εκδοχή του 2009 δεν είχε ζωτικές εγγυήσεις κατά της καταναγκαστικής εργασίας, δεν πληροί τα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα και τα εργασιακά πρότυπα και εγκρίθηκε πριν από τη Σύμβαση του 2011 της ΔΟΕ.

Η νέα τυποποιημένη ενοποιημένη σύμβαση αποσκοπούσε στη διόρθωση της ανισορροπίας δυνάμεων και την παροχή στους εργαζομένους/ες βασικών εργασιακών εγγυήσεων που έχουν ήδη παρασχεθεί σε άλλους εργαζόμενους/ες, όπως η 48ωρη εβδομάδα εργασίας, μια ημέρα ανάπαυσης εβδομαδιαία, υπερωρίες, μισθός, ετήσια άδεια και ο εθνικός ελάχιστος μισθός, με κάποιες επιτρεπόμενες μειώσεις για στέγαση και φαγητό. Το πιο σημαντικό, το νέο συμβόλαιο θα επέτρεπε στους εργαζόμενους/ες να καταγγείλουν τη σύμβασή τους χωρίς τη συγκατάθεση του εργοδότη τους, καταργώντας μια βασική καταχρηστική πτυχή του συστήματος kafala.

«Οι μετανάστες/ριες οικιακοί εργαζόμενοι/ες είναι μία από τις πιο περιθωριοποιημένες ομάδες στον Λίβανο,» δήλωσε η Aya Majzoub, ερευνήτρια στο Human Rights Watch. «Με την οικονομική κατάρρευση της χώρας, σε συνδυασμό με τις συνέπειες του κορονοϊού, η ήδη επισφαλής κατάστασή τους πήγε από το κακό στο χειρότερο. Αντί όμως να παρέχει περισσότερη προστασία και να διαλύσει το σύστημα που επιτρέπει την παγίδευση και εκμετάλλευση αυτών των εργαζομένων, το Συμβούλιο Shura φαίνεται να δίνει προτεραιότητα στα στενά εμπορικά συμφέροντα των γραφείων προσλήψεων».

Δεν είναι σαφές τι υποστήριξε το Υπουργείο Εργασίας ή αν σκοπεύει να ασκήσει έφεση και ένας αξιωματούχος του Υπουργείου Εργασίας αρνήθηκε να σχολιάσει.

Η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι το δικαστικό σώμα του Λιβάνου δεν αποτυγχάνει να προστατεύσει τους οικιακούς εργαζόμενους/ες ή δεν λογοδοτεί στους εργοδότες όταν παραβιάζουν τα βασικά δικαιώματα των εργαζομένων.

Το κοινοβούλιο του Λιβάνου πρέπει να τροποποιήσει επειγόντως το εργατικό δίκαιο ώστε να συμπεριλάβει τους μετανάστες/ριες οικιακούς εργαζόμενους/ες. Οι αρχές του Λιβάνου θα πρέπει επειγόντως να κάνουν πρόσθετα βήματα για την κατάργηση του συστήματος kafala, μεταξύ άλλων διασφαλίζοντας ότι οι μετανάστες/ριες εργαζόμενοι/ες δεν εξαρτώνται από τους εργοδότες τους για το νομικό καθεστώς τους στη χώρα.

«Οι μετανάστες/ριες οικιακοί εργαζόμενοι/ες υπέφεραν εδώ και πολύ καιρό στο καταχρηστικό σύστημα της kafala του Λιβάνου,» δήλωσε η Haidar. «Ο Λίβανος πρέπει να συμμορφωθεί με τις διεθνείς του υποχρεώσεις, να συμπεριλάβει τους μετανάστες/ριες οικιακούς εργαζόμενους/ες στο εργατικό δίκαιο και να τερματίσει το αρχαϊκό σύστημα της kafala».