ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟΙ, ΤΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥΣ ΟΜΩΣ ΠΑΛΙΟ: ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ
του Marco Perolini, Διεθνής Αμνηστία
Πολλά από τα επίσημα στοιχεία σχετικά με τους ελέγχους και τις έρευνες της αστυνομίας κατά τη διάρκεια της καραντίνας του κορονοϊού στην Ευρώπη σοκάρουν. Μόνο στη Γαλλία, η αστυνομία σταμάτησε και έψαξε πάνω από 20 εκατομμύρια άτομα, δηλαδή ένα στα τρία άτομα, και έδωσε πρόστιμα σε πάνω από 1 εκατομμύριο άτομα. Εάν δώσετε προσοχή, θα παρατηρήσετε ένα ενοχλητικό μοτίβο διακρίσεων στον τρόπο με τον οποίο η αστυνομία επέβαλε τα μέτρα της καραντίνας.
Στη Γαλλία, ελέγχθηκαν κατά βάση άνθρωποι που ανήκαν σε εθνικές μειονότητες, μόνο και μόνο επειδή η αστυνομία εστιάζει κυρίως σε φτωχότερες περιοχές. Αυτές οι περιοχές φιλοξενούν μεγαλύτερο αριθμό ατόμων που ανήκουν σε μειονότητες. Στο Seine-Saint-Denis, τη φτωχότερη περιοχή της ηπειρωτικής Γαλλίας, όπου μεγάλο μέρος των κατοίκων είναι μαύροι/ες ή με καταγωγή από τη Βόρεια Αφρική, ο αριθμός των προστίμων λόγω παραβίασης της καραντίνας ήταν τρεις φορές υψηλότερος από ό, τι στην υπόλοιπη χώρα, παρά το γεγονός ότι οι τοπικές αρχές δήλωσαν ότι ο σεβασμός των μέτρων καραντίνας στην περιοχή ήταν παρόμοιος με άλλα μέρη της χώρας.
Όπως θα δείξουμε και στην έκθεσή μας που θα δημοσιοποιηθεί την Τετάρτη 24 Ιουνίου, οι αρχές σε όλη την Ευρώπη υιοθέτησαν περιοριστικά μέτρα ως απάντηση στην πανδημία του κορονοϊού. Πολλά από αυτά τα μέτρα είχαν ως θεμιτό σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου. Ωστόσο, η ανάθεση πρόσθετων εξουσιών στην αστυνομία και η απειλή με ποινικές κυρώσεις για την επιβολή τους ήταν μια επικίνδυνη επιλογή.
Το κύμα διαδηλώσεων στην Ευρώπη, σε αλληλεγγύη προς τους ανθρώπους στις ΗΠΑ που είναι εξοργισμένοι από την υπερβολική χρήση βίας από την αστυνομία εναντίον των μαύρων, είναι μια έγκαιρη υπενθύμιση ότι οι φυλετικές προκαταλήψεις από τις δυνάμεις επιβολής του νόμου εξακολουθούν να είναι διαδεδομένες και στην Ευρώπη. Το φυλετικό «φακέλωμα», η παράνομη χρήση βίας, η ατιμωρησία για την κατάχρηση βίας από την αστυνομία και οι θάνατοι ατόμων που βρίσκονταν υπό κράτηση είναι μερικά από τα συστηματικά «ελαττώματα» των δυνάμεων επιβολής του νόμου στην Ευρώπη.
Για παράδειγμα, από το 1990, στην Αγγλία και την Ουαλία, έχει αναφερθεί ότι 184 άτομα που κατάγονταν από κάποια εθνική μειονότητα πέθαναν ενώ βρίσκονταν υπό κράτηση ή μετά από επαφή με την αστυνομία [https://www.inquest.org.uk/bame-deaths-in-police-custody]. Στη Γερμανία [https://deathincustody.noblogs.org/recherche/], τουλάχιστον 159 άτομα από εθνικές μειονότητες έχουν πεθάνει υπό αστυνομική κράτηση από το 1990.
Η αναγκαστική επιβολή της καραντίνας λόγω του κορονοϊού στην Ευρώπη έχει αυξήσει τις υπάρχουσες ανησυχίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα με αποτέλεσμα οι εθνικές μειονότητες και άλλες περιθωριοποιημένες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που είναι άστεγοι, να πληρώνουν το τίμημα. Όχι μόνο έχουν υποστεί κακομεταχείριση από την αστυνομία, αλλά έχουν αντιμετωπίσει και αναγκαστικές εξώσεις και καραντίνες.
Οι νέοι/ες που ανήκουν σε εθνικές μειονότητες και ζουν στις περιθωριοποιημένες γειτονιές των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων συχνά υπόκεινται σε διακρίσεις. Σύμφωνα με τη μητροπολιτική αστυνομία του Λονδίνου [https://www.met.police.uk/sd/stats-and-data/met/stop-and-search-dashboard/], το φυλετικό «φακέλωμα» στο Λονδίνο επιδεινώθηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας, καθώς ο αριθμός των μαύρων που ελέγχθηκαν αυξήθηκε κατά σχεδόν το ένα τρίτο μεταξύ Μαρτίου και Απριλίου 2020.
Αυτό το φυλετικό «φακέλωμα» υπονομεύει την εμπιστοσύνη στην αστυνομία και μπορεί να εξηγήσει γιατί στις 14 Απριλίου, ο Adil, ένας νεαρός άνδρας βορειοαφρικανικής καταγωγής, αποφάσισε να διαφύγει από την αστυνομία για να αποφύγει έναν έλεγχο ταυτότητας στο Anderlecht στις Βρυξέλλες. Η αστυνομία έχει εκδώσει πρόστιμα ύψους 250 € σε πολλούς νέους/ες για μη συμμόρφωση με τα μέτρα της καραντίνας. Ακόμα και πριν επιβληθεί η καραντίνα στο Βέλγιο, ο αριθμός των ανθρώπων με καταγωγή από τη Βόρεια Αφρική που σταματούνταν από την αστυνομία για έλεγχο, ήταν ο διπλάσιος από τον αντίστοιχο αριθμό των λευκών.
Ο Adil βρήκε τραγικό θάνατο όταν, ενώ τρία περιπολικά τον κυνηγούσαν, το μηχανάκι του συγκρούστηκε με ένα από αυτά. Όταν ξεκίνησε έρευνα σχετικά με τις αιτίες θανάτου του Adil, υπήρξαν ερωτήματα σχετικά με το εάν η καταδίωξη ενός νεαρού άοπλου άνδρα που δεν είχε διαπράξει κάποιο έγκλημα είναι μια αναλογική αντίδραση σε μια φερόμενη παραβίαση των μέτρων καραντίνας.
Η αναγκαστική καραντίνα στους οικισμούς των Ρομά και τους καταυλισμούς μεταναστών/ριών έχει επίσης δημιουργήσει φυλετικά στερεότυπα και έχει εδραιώσει τις διακρίσεις σε όλη την Ευρώπη. Αντί να προστατεύσουν αυτές τις περιθωριοποιημένες ομάδες από τον κορονοϊό, και να τις βοηθήσουν να συμμορφωθούν εθελοντικά με τα απαιτούμενα μέτρα για τη δημόσια υγεία, οι αρχές τις απομόνωσαν και τους επέβαλαν περαιτέρω κυρώσεις. Η αστυνομία, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και ο στρατός, φρουρεί τους καταυλισμούς και τους οικισμούς για να επιβάλει τα μέτρα καραντίνας. Αυτά τα μέτρα αποκαλύπτουν την περιφρόνηση με την οποία οι περιθωριοποιημένες ομάδες, που αντιμετωπίζουν ήδη αποκλεισμό και διακρίσεις, αντιμετωπίζονται σαν η ζωή τους να μην έχει αρκετή σημασία για εκείνους που έχουν την εξουσία.
Η προστασία της δημόσιας υγείας μπορεί να δικαιολογήσει ορισμένους περιορισμούς στα ανθρώπινα δικαιώματα, όταν αυτοί είναι απαραίτητοι και αναλογικοί. Ωστόσο, ο τρόπος με τον οποίο πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις βασίστηκαν στις δυνάμεις ασφαλείας για την επιβολή των περιορισμών αυτών ήταν η συνταγή για την καταστροφή, οδηγώντας συχνά σε δυσανάλογο αντίκτυπο ή και στοχοποίηση των περιθωριοποιημένων ομάδων με μεροληπτικό τρόπο.
Η σχέση μεταξύ της αύξησης των αστυνομικών δυνάμεων και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι νέα. Για παράδειγμα, οι αυξημένες εξουσίες που δόθηκαν στην αστυνομία κατά την κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη Γαλλία [https://www.amnesty.org/en/documents/eur21/3364/2016/en/] από το 2015 έως το 2017, οδήγησαν σε χιλιάδες καταχρηστικές έρευνες σε σπίτια από την αστυνομία που στόχευαν κυρίως μουσουλμάνους/ες λόγω της θρησκείας τους και χωρίς κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι αποτελούν απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Οι εξαναγκαστικές προσεγγίσεις που έχουν ακολουθήσει τα ευρωπαϊκά κράτη για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού έχουν οδηγήσει σε περισσότερες περιπτώσεις παράνομης χρήσης βίας από την αστυνομία, φυλετικό «φακέλωμα» και καραντίνες που προάγουν τις διακρίσεις. Αυτή η προσέγγιση έχει, για άλλη μια φορά, επιπτώσεις στις περιθωριοποιημένες ομάδες. Στη δυστοπική πραγματικότητα της καραντίνας, η αστυνομία έχει επιβάλει πρόστιμα σε άτομα που είναι άστεγα επειδή… δεν έμειναν σπίτι.
Οι διαμαρτυρίες του κινήματος Black Lives Matter ανά τον κόσμο μας ανάγκασαν όλους να σκεφτούμε γύρω από τις εναλλακτικές λύσεις στις ρατσιστικές και καταπιεστικές μορφές αστυνόμευσης που ισχύουν σήμερα. Δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά και να περιμένουμε διαφορετικά αποτελέσματα. Αυτό που μας έδειξε ο κορονοϊός είναι ότι η δημόσια υγεία δεν μπορεί να αποβεί σε βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, την επόμενη φορά, πρέπει να το ξανασκεφτούν πριν αναθέσουν στην αστυνομία την επιβολή μέτρων δημόσιας υγείας.