ΑΙΓΥΠΤΟΣ: Η ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑ ΚΡΑΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΩΣ «ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ»

Μια νέα έκθεση που δημοσιεύθηκε από τη Διεθνή Αμνηστία αναδεικνύει πως η Ανώτατη Εισαγγελία Κρατικής Ασφαλείας της Αιγύπτου (SSSP) καταχράται συστηματικά την αντιτρομοκρατική νομοθεσία για να διώξει χιλιάδες ειρηνικούς/ες επικριτές/ριες και να αναστείλει τις εγγυήσεις για δίκαιη δίκη.

Η έκθεση, Permanent State of Exception, αποκαλύπτει πώς η SSSP, ένα ειδικό τμήμα της εισαγγελίας που είναι υπεύθυνο για τη διερεύνηση των εθνικών απειλών για την ασφάλεια, εμπλέκεται σε εξαναγκαστικές εξαφανίσεις, αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας, βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχείρισης. Έχει κρατήσει χιλιάδες ανθρώπους για παρατεταμένες περιόδους με ψευδείς δικαιολογίες και παραβιάζει αδικαιολόγητα τα δικαιώματα των κρατουμένων για δίκαιη δίκη.

Στην Αίγυπτο σήμερα, η Ανώτατη Εισαγγελία Κρατικής Ασφάλειας επέκτεινε τον ορισμό της «τρομοκρατίας» για να συμπεριλάβει ειρηνικές διαμαρτυρίες, αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα και νόμιμες πολιτικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα οι ειρηνικοί/ές επικριτές/ριες της κυβέρνησης να αντιμετωπίζονται ως εχθροί του κράτους. Η SSSP έχει γίνει κεντρικό εργαλείο καταστολής, του οποίου ο πρωταρχικός στόχος φαίνεται να είναι το να έχει υπό  αυθαίρετη κράτηση και να εκφοβίζει τους επικριτές/ριες, όλα στο όνομα της αντιτρομοκρατίας,» δήλωσε ο Philip Luther, Διευθυντής Έρευνας και Συνηγορίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική στη Διεθνή Αμνηστία.

Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας καταγράφει τις περιπτώσεις δεκάδων υπερασπιστών/ριων των ανθρώπινων δικαιωμάτων και ειρηνικών επικριτών/ριων της κυβέρνησης που έχουν οδηγηθεί ενώπιον της SSSP.

Περιλαμβάνουν τον Zyad el-Elaimy, δικηγόρο των ανθρώπινων δικαιωμάτων και μέλος του αιγυπτιακού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, ο οποίος συνελήφθη για τη συμμετοχή στην ίδρυση κοινοβουλευτικού συνασπισμού που ονομάζεται «Συνασπισμός Ελπίδας» για τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2020, και η Abeer el- Safty, δημοσιογράφος που κρατείται μετά την άρνησή της να εξαναγκαστεί από την αστυνομία ώστε να ψηφίσει σε δημοψήφισμα του 2019.

Ανάπτυξη της SSSP
 

Δεδομένου ότι ο Πρόεδρος Abdel Fattah al-Sisi ανέλαβε την εξουσία το 2013, σημειώθηκε σχεδόν τριπλή αύξηση του αριθμού των υποθέσεων που διώχθηκαν από την SSSP - από περίπου 529 το 2013 σε 1.739 το 2018.

Η αστραπιαία άνοδος των διώξεων της SSSP επέτρεψε στις αρχές να κρατήσουν υπόπτους/ες σε θεωρητικά προδικαστική κράτηση, όσο διαρκούσε η έρευνα, αλλά στην πραγματικότητα πολλοί/ες κρατούνται για μήνες και χρόνια χωρίς αποδεικτικά στοιχεία, με βάση μυστικές έρευνες της αστυνομίας και χωρίς δυνατότητα προσφυγής σε αποτελεσματικά επανορθωτικά μέτρα. Αυτό επέτρεψε στις αρχές να επαναλάβουν τις πρακτικές μακροχρόνιας διοικητικής κράτησης βάσει του νόμου έκτακτης ανάγκης, οι οποίες ήταν χαρακτηριστικές της εποχής του Μουμπάρακ στην Αίγυπτο, μέχρις ότου η απόφαση του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου του 2013 διαπίστωσε ότι η σχετική διάταξη ήταν αντισυνταγματική.

Έκτοτε, η SSSP καταχράται σταθερά τις εξουσίες που έχει στη διάθεσή της για να στοχεύσει τους αντιπάλους της κυβέρνησης. Αυτό έρχεται μέσα σε ένα περιβάλλον πρωτοφανούς καταστολής των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην Αίγυπτο τα τελευταία έξι χρόνια. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης ανανεώνεται διαρκώς από τον Πρόεδρο Abdel Fattah al-Sisi από το 2017.

«Η SSSP, μαζί με την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA), μια ειδική αστυνομική δύναμη και τα δικαστήρια κατά της τρομοκρατίας, εμφανίστηκαν ως ένα παράλληλο σύστημα δικαιοσύνης για την κράτηση, την ανάκριση και τη δίκη ειρηνικών αντιφρονούντων. Η κανονικοποιήση του ρόλου της SSSP καταλήγει σε μια μόνιμη κατάσταση εξαίρεσης, όπου τα δικαιώματα στην ελευθερία και τη δίκαιη δίκη, καθώς και η απαλλαγή από τα βασανιστήρια, αναστέλλονται για όσους/ες κατηγορούνται για «τρομοκρατία», δήλωσε ο Philip Luther.

Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας καταγράφει τις περιπτώσεις 138 ατόμων που κρατήθηκαν από την SSSP μεταξύ 2013 και 2019. Βασίζεται σε περισσότερες από 100 συνεντεύξεις, καθώς και σε επισκοπήσεις επίσημων δικαστικών και αστυνομικών εγγράφων, ιατρικών αρχείων, βίντεο και εκθέσεων από ΜΚΟ και υπηρεσίες του ΟΗΕ.

Από αυτές τις περιπτώσεις, 56 άτομα βρίσκονταν υπό κράτηση για συμμετοχή σε διαμαρτυρίες ή για δηλώσεις που έκαναν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, 76 φυλακίστηκαν με βάση τις πολιτικές ή ανθρωπιστικές τους δραστηριότητες ή το υπόβαθρό τους και 6 κατηγορήθηκαν για συμμετοχή σε περιστατικά βίας.

Οι περισσότεροι/ες ερευνήθηκαν για κατηγορίες περί προσχώρησης ή βοήθειας σε τρομοκρατική ή άλλη παράνομη ομάδα με σκοπό να βλάψουν τη δημόσια τάξη ή την ασφάλεια. Ωστόσο, στην πράξη πολλοί/ες κρατήθηκαν αποκλειστικά βάσει μυστικών αστυνομικών ερευνών, οι οποίες, σύμφωνα με το ανώτατο δικαστήριο της Αιγύπτου το 2015, δεν αποτελούν από μόνες τους αποδεικτικά στοιχεία, ή βάσει περιεχομένου στο διαδίκτυο που επέκρινε τις αιγυπτιακές αρχές αλλά δεν συνιστούσε υποκίνηση.

Παρατεταμένη αυθαίρετη κράτηση
 

Η έκθεση υπογραμμίζει τον τρόπο με τον οποίο η SSSP καταχράστηκε κατά κανόνα τις ειδικές εξουσίες που της παρέχονται από το αιγυπτιακό δίκαιο – που συνήθως δίνονται στους δικαστές - οι οποίες της επιτρέπουν να διατάξει την παρατεταμένη προσωρινή κράτηση υπόπτων για διάστημα μέχρι 150 ημερών. Οι κρατούμενοι μπορούν να υποβάλουν αίτηση για να προσφύγουν στην απόφαση, αλλά οι περιπτώσεις που θα ακουστούν ενώπιον ενός πραγματικού δικαστή και όχι ενός εισαγγελέα της SSSP αφήνονται στη διακριτική ευχέρεια της SSSP.

Μετά τις πρώτες 150 ημέρες, η SSSP στη συνέχεια ζητά από τα ειδικά «δικαστήρια κυκλωμάτων τρομοκρατίας» να ανανεώσουν την κράτηση υπόπτων κάθε 45 ημέρες. Ακόμη και σε αυτό το στάδιο, η SSSP είναι αυτή που αποφασίζει ποιος μπορεί να προσφύγει στις αποφάσεις των δικαστών και ποιος όχι. Ακόμη και όταν οι δικαστές διατάσσουν την απελευθέρωση κρατουμένων, η SSSP παρακάμπτει τις δικαστικές εντολές διατάσσοντας την κράτηση υπόπτων συνδέοντάς τους με νέες κατηγορίες.

Χρησιμοποιώντας αυτά τα εργαλεία, η SSSP κρατούσε αυθαίρετα χιλιάδες ανθρώπους, για μήνες και μερικές φορές χρόνια, με βάση ασαφείς κατηγορίες σχετικά με την τρομοκρατία. Οι έρευνες της Διεθνούς Αμνηστίας διαπίστωσαν ότι οι κρατούμενοι/ες βρίσκονταν σε προφυλάκιση κατά μέσο όρο 345 ημέρες και σε μία περίπτωση για 1.263 ημέρες, πριν απελευθερωθούν χωρίς να παραπεμφθούν σε δίκη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι κρατούμενοι/ες σπάνια ανακρίθηκαν περισσότερες από μία φορές.

Ο δημοσιογράφος του Al Jazeera, Mahmoud Hussein, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι αναμετάδιδε ψευδή νέα, κρατείται από τις 23 Δεκεμβρίου 2016. Η κράτηση του ανανεώθηκε επανειλημμένα, αρχικά από την SSSP και κατόπιν από δικαστή, μέχρι τον Μάιο του 2019, όταν διατάχθηκε η απελευθέρωσή του με όρους εγγύησης. Ωστόσο, η SSSP αγνόησε την απόφαση και διέταξε την κράτησή του για νέες κατηγορίες.

Συνενοχή στα βασανιστήρια και τις εξαναγκαστικές εξαφανίσεις
 

Η έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας αναδεικνύει επίσης τον τρόπο με τον οποίο η SSSP συμμετέχει στις εξαναγκαστικές εξαφανίσεις και τα βασανιστήρια. Παραλείπει συστηματικά να διερευνά τους ισχυρισμούς για τέτοιες καταχρήσεις και χρησιμοποιεί ομολογίες που εξάγονται μέσω βασανιστηρίω,ν ως αποδεικτικά στοιχεία σε δίκες. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι κατηγορούμενοι/ες καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν βάσει αυτών των στοιχείων.

Η έκθεση τεκμηριώνει 112 περιπτώσεις εξαναγκαστικής εξαφάνισης για περιόδους μέχρι και 183 ημερών από τις δυνάμεις ασφαλείας, κυρίως από την NSA.

Η δικηγόρος ανθρώπινων δικαιωμάτων Hoda Abdelmoniem παρέμεινε υπό εξαναγκαστική εξαφάνιση για τρεις μήνες. Την εποχή εκείνη παρουσιάστηκε μπροστά στη SSSP και ενημέρωσε ότι η αστυνομία την κρατούσε σε μια απόρρητη περιοχή χωρίς να έχει πρόσβαση στον δικηγόρο ή την οικογένειά της, αλλά οι εισαγγελείς δεν έλαβαν καμία δράση για να διερευνήσουν την υπόθεση, ούτε διέταξαν να μεταφερθεί σε έναν κανονικό τόπο κράτησης, παρά μόνο μετά από 90 ημέρες εξαναγκαστικής εξαφάνισης.

Η έκθεση αποκαλύπτει επίσης ότι η SSSP απέτυχε να διερευνήσει 46 περιπτώσεις βασανιστηρίων ή άλλων μορφών κακομεταχείρισης που τεκμηριώνονται στην έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας. Η ακτιβίστρια των ανθρώπινων δικαιωμάτων, Esraa Abdelfattah, δήλωσε στην SSSP ότι οι αξιωματούχοι της NSA την απήγαγαν, την ξυλοκόπησαν και τη βασάνισαν, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας στραγγαλισμού της. Οι εισαγγελείς απέτυχαν να ξεκινήσουν έρευνα σχετικά με αυτούς τους ισχυρισμούς.

Επίσης, η SSSP παρέλειψε να ενημερώσει τους κατηγορούμενους/ες για τα δικαιώματά τους, τους αρνήθηκε την πρόσβαση σε δικηγόρους και τους υπέβαλλε σε καταναγκαστικές έρευνες, μεταξύ άλλων κρατώντας τους κρατούμενους/ες με δεμένα μάτια, έχοντας τους υπό κράτηση σε απάνθρωπες συνθήκες και απειλώντας ότι θα σταλούν πίσω στην NSA για να αντιμετωπίσουν βασανιστήρια και ανάκριση.

«Είναι εξωφρενικό το γεγονός ότι ένα θεσμικό όργανο που ο ρόλος του είναι να επιφέρει νομικές διαδικασίες για να αποδώσει δικαιοσύνη, καταπατά τόσο κραυγαλέα την ευθύνη εγγύησης μιας δίκαιης δίκης, και αντ' αυτού συμμετέχει σε βασανιστήρια και την εξαναγκασμένη εξαφάνιση των κρατουμένων», δήλωσε ο Philip Luther.

Οι δικηγόροι που εκπροσωπούν πελάτες/ισσες που αντιμετωπίζουν δίωξη από την SSSP ανέφεραν επίσης ότι υπέστησαν απειλές, παρενοχλήσεις, συλλήψεις και προσαγωγές λόγω της εργασίας τους. Οι υπερασπιστές/ριες των ανθρώπινων δικαιωμάτων και οι δικηγόροι Mahienour el-Masry και Mohamed el-Baqer κρατήθηκαν και οι δύο ενώ εκπροσωπούσαν κρατούμενους στα γραφεία της SSSP.

Το ξέσπασμα της καταστολής
 

Πριν από δύο μήνες, οι αιγυπτιακές αρχές απάντησαν σε ένα σπάνιο ξέσπασμα διαδηλώσεων με ένα μαζικό κύμα συλλήψεων, συλλαμβάνοντας περισσότερους από 4.000 ανθρώπους, πολλούς τυχαία, μέσα σε λίγες εβδομάδες. Η SSSP διερευνά τη συντριπτική πλειοψηφία αυτών των υποθέσεων, για την υποτιθέμενη συμμετοχή τους σε διαδηλώσεις και σε σχέση με κατηγορίες που σχετίζονται με την τρομοκρατία.

«Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι αιγυπτιακές αρχές προσπάθησαν να κουκουλώσουν την καταστολή της ελευθερίας της έκφρασης ισχυριζόμενες ότι αντιμετωπίζουν «τρομοκράτες». Αλλά στην πραγματικότητα, οι αιγυπτιακές αρχές θεωρούν ακόμη και την ειρηνική αντιπολίτευση και έκφραση ως «τρομοκρατία». Η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να ξεγελαστεί από αυτή την παραπλανητική ρητορική», δήλωσε ο Philip Luther.

«Οι διεθνείς σύμμαχοι της Αιγύπτου δεν πρέπει να θυσιάσουν τις αρχές των ανθρώπινων δικαιωμάτων για χάρη των δεσμών των επιχειρήσεων και της ασφάλειας. Πρέπει να πιέσουν τις αιγυπτιακές αρχές να μεταρρυθμίσουν την SSSP και να απελευθερώσουν όσους και όσες κρατούνται για την ειρηνική έκφραση των απόψεών τους, ή την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων.»