ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ / ΛΙΒΥΗ: ΔΡΑΣΗ ΤΩΡΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΟΥΝ ΖΩΕΣ

Η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 15 Ιουλίου στις Βρυξέλλες, θα έπρεπε να εκδώσει μια ξεκάθαρη έκκληση στις λιβυκές αρχές να κλείσουν τα μεταναστευτικά κέντρα κράτησης, όπως αναφέρουν σε κοινή δήλωσή τους η Διεθνής Αμνηστία, το Human Rights Watch και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE). Οι υπουργοί της ΕΕ πρέπει να δεσμευτούν, εκ μέρος των κρατών της ΕΕ, ότι θα διευκολύνουν την εκκένωση των κρατούμενων σε ασφαλείς προορισμούς, συμπεριλαμβανομένης της απομάκρυνσης από τη Λιβύη και προς τα κράτη-μέλη της ΕΕ.

«Οι εκδηλώσεις αγανάκτησης για τις φρικτές συνθήκες και τους κινδύνους για τους κρατουμένους/ες, εν μέσω μαχών στην Τρίπολη, μένουν κενά λόγια χωρίς τη λήψη επείγοντων μέτρων διάσωσης για να απομακρυνθούν οι άνθρωποι από την κακομεταχείριση», δήλωσε η Judith Sunderland, Βοηθός Διευθύντρια στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία στο Human Rights Watch. «Οι κυβερνήσεις της ΕΕ πρέπει να προσφέρουν συγκεκριμένη στήριξη στις αρχές της Λιβύης ώστε να κλείσουν όλα τα κέντρα κράτησης μεταναστών/ριών και να λάβουν άμεσα μέτρα για να βοηθηθεί η εκκένωση των πιο ευάλωτων και όσων βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο».

Οι αρχές της Λιβύης ήταν δεκτικές στην ιδέα απελευθέρωσης ανθρώπων από τα επίσημα κέντρα κράτησης, μετά από τη θανατηφόρα επίθεση στο κέντρο κράτησης στη Tajoura στις αρχές Ιουλίου. H απερχόμενη Ανώτατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για εξωτερικές υποθέσεις, Federica Mogherini, δήλωσε στις 10 Ιουλίου ότι «το σημερινό σύστημα κράτησης μεταναστών/ριων στη Λιβύη πρέπει να σταματήσει». Αναφερόμενη στις «αποτρόπαιες συνθήκες» στα κέντρα κράτησης, στις 7 Ιουνίου, η Ανώτατη Επίτροπος των Ηνωμένων Εθνών έκανε έκκληση στις αρχές της Λιβύης και τη διεθνή κοινότητα να διασφαλίσουν ότι όλοι οι μετανάστες/ριες και οι αιτούντες άσυλο που κρατούνται σε κέντρα στην Τρίπολη θα «απελευθερωθούν αμέσως».

Ωστόσο, οι κυβερνήσεις της ΕΕ δεν έχουν θέσει ποτέ προϋποθέσεις στην υποστήριξή τους στις αρχές της Λιβύης σε σχέση με το κλείσιμο των κέντρων κράτησης και την απελευθέρωση των χιλιάδων ατόμων που κρατούνται παράνομα. Επέμειναν, αντίθετα, να οδηγήσει η ανθρωπιστική βοήθεια, που χρηματοδοτείται από την ΕΕ, σε βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα κράτησης, παρά την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων ότι πράγματι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Και συνέχισαν να βοηθούν το λιβυκό Λιμενικό Σώμα να επιστρέφει τους ανθρώπους που αναχαιτίστηκαν στη θάλασσα, πίσω στη Λιβύη για απεριόριστη κράτηση. Σε μια νέα δήλωση στις 11 Ιουλίου, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔOM) και ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) έκαναν έκκληση ώστε οποιαδήποτε χρηματοδότηση να θέτει ως όρο το κλείσιμο των κέντρων, με μια σειρά προτάσεων που θα επιτρέψουν την άμεση απελευθέρωση των κρατούμενων.

Οι ήδη αποτρόπαιες συνθήκες στα κέντρα κράτησης μεταναστών/ριών υπό τον θεωρητικό έλεγχο της, αναγνωρισμένης από τον ΟΗΕ, Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA), με έδρα την Τρίπολη, έχουν επιδεινωθεί, αφότου οι δυνάμεις του στρατηγού Χαλίφα Χιφτάρ ξεκίνησαν την επίθεση τους στην Τρίπολη, στις αρχές Απριλίου. Μια αεροπορική επιδρομή στο κέντρο κράτησης στη Tajoura, το οποίο βρίσκεται μέσα σε στρατιωτικό συγκρότημα νοτιοανατολικά της Τρίπολης, τη νύχτα της 2ας Ιουλίου, σκότωσε 53 άτομα και τραυμάτισε τουλάχιστον 130. Δύο κρατούμενοι της ίδιας εγκατάστασης είχαν τραυματιστεί σε προηγούμενη επίθεση, στις 7 Μαΐου, όταν μια αεροπορική επιδρομή χτύπησε στόχο μόλις 100 μέτρα από το κέντρο. Στις 9 Ιουλίου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες ανακοίνωσε ότι οι αρχές της Λιβύης είχαν επιτρέψει στους επιζώντες στη Tajoura να αποχωρήσουν από το κέντρο, αλλά φαίνεται ότι δεν τους χορηγήθηκε επαρκής βοήθεια μετά την απελευθέρωσή τους, ούτε η ευκαιρία να εγκαταλείψουν τη χώρα για να φθάσουν σε κάποιο άλλο ασφαλές μέρος, εάν το επιθυμούσαν. Στα τέλη Απριλίου, ένοπλοι άνδρες είχαν επιτεθεί σε κρατούμενους στο κέντρο κράτησης του Qasr Ben Geshir, περίπου 24 χιλιόμετρα νότια της Τρίπολης. Οι υπεύθυνοι πίσω από αυτές τις δύο επιθέσεις παραμένουν άγνωστοι και οι ένοχοι θα πρέπει να υποδειχθούν μέσω αξιόπιστων και ανεξάρτητων ερευνών.

Σε άλλα κέντρα μέσα και γύρω από την Τρίπολη, οι μάχες έχουν εμποδίσει την παροχή τροφίμων και νερού και έχουν επιδεινώσει τις συνθήκες υγιεινής, καθώς και έχουν περιορίσει την πρόσβαση σε κρατούμενους/ες των ανθρωπιστικών οργανώσεων και οργανισμών του ΟΗΕ, που τους παρείχαν αναγκαία φροντίδα. Από τις αρχές Ιουλίου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει μεταφέρει 1.630 άτομα μακριά από τα κέντρα κράτησης που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Τα άτομα αυτά μεταφέρθηκαν στη μονάδα Συγκέντρωσης και Αναχώρησης (Gathering and Departure Facility), επίσης στην Τρίπολη, αλλά και σε άλλα κέντρα κράτησης της Λιβύης σε περιοχές που θεωρούνται ασφαλέστερες. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ακόμα, εκτιμά ότι 3.800 άνθρωποι κρατούνται σε κέντρα κράτησης μεταναστών/ριών κοντά σε περιοχές συγκρούσεων, ενώ ο συνολικός πληθυσμός κρατούμενων εκτιμάται σε 5.800 από τις 21 Ιουνίου. Σύμφωνα με το νόμο της Λιβύης, οποιοσδήποτε μετανάστης/ρια, αιτών άσυλο ή πρόσφυγας χωρίς έγγραφα μπορεί να κρατηθεί χωρίς την δυνατότητα αμφισβήτησης της νομιμότητας της κράτησης, καθιστώντας την κράτηση αυθαίρετη.

Όλοι οι άνθρωποι που κρατούνται αυθαίρετα στις εγκαταστάσεις της λιβυκής κυβέρνησης (GNA) πρέπει να αφεθούν ελεύθεροι και τα κέντρα αυτά να κλείσουν, είπαν σε κοινή δήλωση το Human Rights Watch, η Διεθνής Αμνηστία και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για Πρόσφυγες και Εξόριστους (ECRE). Δεδομένων των κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι αλλοδαποί στη Λιβύη, η κυβέρνηση της Λιβύης (GNA) θα πρέπει να συνεργαστεί με διεθνείς οργανισμούς καθώς και με την ΕΕ για την παροχή άμεσης ανθρωπιστικής βοήθειας στους απελευθερωμένους κρατούμενους και την καθιέρωση ανθρωπιστικών διαδρόμων προς ασφαλείς προορισμούς.
 

Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να διασφαλίσουν ότι σε όσους/ες απομακρύνονται από τα κέντρα κράτησης θα προσφέρονται ασφαλείς διαδρομές και τακτικά δρομολόγια εξόδου από τη Λιβύη, μεταξύ άλλων αυξάνοντας τις δεσμεύσεις επανεγκατάστασης και επιταχύνοντας τις διαδικασίες ώστε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες να μπορέσει να επισπεύσει τις εκκενώσεις προς το κέντρο διαμετακόμισης στον Νίγηρα ή απευθείας στα κράτη μέλη της ΕΕ. Από τις αρχές Απριλίου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες μπόρεσε να απομακρύνει μόνο 289 άτομα προς τον Νίγηρα και 295 προς την Ιταλία - τη μόνη χώρα της ΕΕ που έχει συμφωνήσει μέχρι στιγμής να δεχθεί αιτούντες άσυλο απευθείας από τη Λιβύη. Οι χώρες εκτός ΕΕ πρέπει επίσης να υποστηρίξουν τις προσπάθειες εκκένωσης και να δεσμευθούν για την επανεγκατάσταση.

«Η φρικτή επίθεση στο κέντρο κράτησης στη Tajoura την περασμένη εβδομάδα έδειξε για άλλη μια φορά τον θανάσιμο κίνδυνο στον οποίο εκτίθενται γυναίκες, άνδρες και παιδιά που έχουν εγκλωβιστεί στη Λιβύη», δήλωσε ο Matteo de Bellis, Ερευνητής για θέματα μετανάστευσης και ασύλου στη Διεθνή Αμνηστία. «Αντί να κρατούν τα μάτια τους κλειστά μπροστά στις απάνθρωπες συνθήκες, τα βασανιστήρια, τους βιασμούς και άλλες μορφές κακοποίησης που οι πρόσφυγες και οι μετανάστες/ριες αντιμετωπίζουν καθημερινά στα κέντρα κράτησης της Λιβύης, οι κυβερνήσεις της ΕΕ πρέπει να θεσμοθετήσουν επειγόντως ασφαλείς διαδρομές από τη Λιβύη προς αυτές, και να εξασφαλίσουν ότι όσοι/ες διασώζονται στην κεντρική Μεσόγειο δεν θα επιστρέφονται στη Λιβύη».

Η ανάθεση του ελέγχου της μετανάστευσης στις αρχές της Λιβύης από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τα κράτη μέλη καθώς και η συλλογική απαλλαγή της ΕΕ από την ευθύνη των διασώσεων στη θάλασσα έχουν συμβάλλει στη δυσχερή αυτή κατάσταση, ανέφερε το Human Rights Watch, η Διεθνής Αμνηστία και η ECRE, στην κοινή δήλωσή τους. Σύμφωνα με τον ΔΟΜ, από την αρχή του έτους μέχρι και την 6η Ιουλίου, η Λιβυκή Ακτοφυλακή της Λιβυκής, πάντα με υποστήριξη από την ΕΕ, είχε αναχαιτίσει και επέστρεψε στη Λιβύη 3.750 ανθρώπους. Την ίδια περίοδο, 4.068 άτομα έφτασαν στην Ιταλία και τη Μάλτα, ενώ 426 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην κεντρική Μεσόγειο.
 

Τους πρώτους έξι μήνες του 2019 ο αριθμός των νεκρών εκτιμάται γύρω στους 667. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, υπολογίζει ότι ένας στους έξι ανθρώπους πέθανε στην προσπάθειά να φτάσει στην Ευρώπη, σε σύγκριση με 1 προς 18 το ίδιο χρονικό διάστημα πέρυσι.

Παρά την ευρεία διεθνή συναίνεση ότι η Λιβύη δεν μπορεί να θεωρηθεί ασφαλής τόπος επιστροφής, πολλές κυβερνήσεις και θεσμοί της ΕΕ έχουν υποστηρίξει μια πολιτική η οποία επιτρέπει στις αρχές της Λιβύης να έχουν δικαιοδοσία πάνω σε μια τεράστια περιοχή έρευνας και διάσωσης, βοηθώντας, έτσι, στην απόσυρση των ευρωπαϊκών δυνάμεων έξω από την κεντρική Μεσόγειο και υποστηρίζοντας παρασκηνιακά τις προσπάθειες παρεμπόδισης ή/ και ποινικοποίησης των μη κυβερνητικών οργανώσεων διάσωσης που έχουν επιδιώξει να αναλάβουν την ευθύνη για τη διάσωση, λόγω της απουσίας αποτελεσματικών αντιδράσεων από τα κράτη.

Η πολιτική αυτή θέτει όποιους ιδιοκτήτες πλοίων σώζουν ανθρώπους στη Μεσόγειο σε αβάσταχτη κατάσταση, καθώς άμεσα ή έμμεσα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τους ωθούν να αποβιβάζουν τους ανθρώπους στη Λιβύη, παρόλο που αυτό αποτελεί σαφώς παραβίαση του διεθνούς δικαίου.

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ για την αντιμετώπιση αυτού του θέματος, μέσω μιας συμφωνίας για την κατανομή των ευθυνών σε σχέση με την αποβίβαση και τη μετακίνηση των ατόμων που διασώθηκαν στη θάλασσα, είχαν σοβαρές δυσκολίες, οδηγώντας σε ad hoc συμφωνίες για την επίλυση διαφορών με μη κυβερνητικά σκάφη διάσωσης, καθώς και με ακτοπλοϊκά και εμπορικά πλοία, εν μέσω μιας όλο και πιο σκληρής πολιτικής «κλειστών λιμένων» από πλευράς Ιταλίας.

Τον Μάρτιο, το Human Rights Watch και η Διεθνής Αμνηστία δημοσίευσαν ένα Σχέδιο Δράσης για ένα δίκαιο και προβλέψιμο σύστημα διάσωσης στη Μεσόγειο. Το σχέδιο, το οποίο βασίζεται σε συστάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για Πρόσφυγες και Εξόριστους (ECRE), προτείνει ένα προσωρινό σύστημα που θα διασφαλίζει ότι οι άνθρωποι που διασώζονται στη θάλασσα θα αποβιβάζονται αμέσως, σε συμφωνία με το διεθνές δίκαιο, ενώ προτείνει ακόμα ένα δίκαιο σύστημα διαμοιραζόμενων ευθυνών μέσω μετεγκατάστασης.

«Με τις διεθνείς υπηρεσίες καθώς και αυτές της ΕΕ, τις πόλεις και την κοινωνία των πολιτών έτοιμες να παράσχουν επιχειρησιακή υποστήριξη, μια συμφωνία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών χρειάζεται επειγόντως, αλλά είναι και εφικτή», δήλωσε η Catherine Woollard, Γενική Γραμματέας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους. «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η φινλανδική Προεδρία της ΕΕ θα πρέπει να επικεντρωθούν στη διευκόλυνση της συμφωνίας - όχι στη διάδοση εσφαλμένων λύσεων που συμπεριλαμβάνουν χώρες της Βορείου Αφρικής. Ο ΔΟΜ, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και η Αφρικανική Ένωση, καθώς και ο ναυτιλιακός κλάδος μπορούν, από κοινού, να χρησιμοποιήσουν τους μοχλούς πίεσης που έχουν στην διάθεσή τους ώστε να πιέσουν τα Ευρωπαϊκά κράτη. Η λήψη των βημάτων που περιγράφονται θα συνέβαλλε στη διάσωση ανθρώπινων ζωών και τη βελτίωση της κατάστασης στη Λιβύη».

Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με:

Για τη Διεθνή Αμνηστία:

Βρυξέλλες: Alison Abrahams (English, French, Italian) +32 (0) 254 82 773 or +32 (0) 483 680 812; alison.abrahams@amnesty.org. @AmnestyEU @AlisonBrux

Λονδίνο: Stefan Simanowitz (English) stefan.simanowitz@amnesty.org +447936766445 or +44 2030365599 @StefSimanowitz

Για το Human Rights Watch:
Μιλάνο: Judith Sunderland (English, Spanish, Italian, French): +39-338-699-0933 (mobile); or sunderj@hrw.org. Twitter: @ sunderland_jude
Λονδίνο: Benjamin Ward (English): +44-0-20-7618-4744; or +44-0-7968-837-172 (mobile); or wardb@hrw.org. Twitter: @Benjamin_P_Ward
Ουάσιγκτον DC: Eric Goldstein (English, French): +1-917-519-4736 (mobile); or golstr@hrw.org. Twitter: @goldsteinricky
Ουάσιγκτον DC: Bill Frelick (English): + 1-202-612-4344; or frelicb@hrw.org. Twitter: @BillFrelick
Βρυξέλλες: Lotte Leicht (Danish, English, French, German, Swedish): +32-475-681-708 (mobile); or leichtl@hrw.org

Βρυξέλλες για το ECRE, Villads Zahle (English, Danish, Swedish, French, Italian): +32-472-230-041

Για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE):

Βρυξέλλες, Villads Zahle (English, Danish, Swedish, French, Italian): +32-472-230-041