ΤΕΛΟΣ ΧΡΟΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΚΑΙ ΑΠΑΡΧΑΙΩΜΕΝΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΙΑΣΜΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Την περασμένη βδομάδα, η νέα κυβέρνηση της Δανίας, υπό την ηγεσία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Mette Frederiksen, δημοσίευσε μια διακήρυξη δεκαοκτώ σελίδων που περιγράφει τις φιλοδοξίες της για την πρώτη θητεία της. Το έγγραφο «Μια δίκαιη κατεύθυνση για τη Δανία» επικεντρώνεται κυρίως στις πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, της στέγασης, των μεταφορών και της έλλειψης στέγης. Αλλά, ακόμη περιέχει  μια σημαντική δέσμευση για τη νομική αναγνώριση του απλού γεγονότος ότι το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός.

Παραδόξως, παρά την εικόνα της ως χώρας ισότητας των φύλων, η πραγματικότητα για τις γυναίκες στη Δανία είναι τελείως διαφορετική, σε ό,τι αφορά ζητήματα βιασμού. Οι απαρχαιωμένοι νόμοι χρησιμοποιούν έναν ορισμό του βιασμού που βασίζεται στο εάν εμπλέκεται σωματική βία, απειλή ή εξαναγκασμός, ή εάν το θύμα διαπιστωθεί ότι δεν μπόρεσε να αντισταθεί. Η υπόθεση ότι ένα θύμα δίνει τη συναίνεση του, επειδή δεν αντιστάθηκε σωματικά, είναι βαθιά προβληματική καθώς η «ακούσια παράλυση» ή αλλιώς «πάγωμα» έχει αναγνωριστεί από τους ειδικούς ως μια απολύτως κοινή φυσιολογική και ψυχολογική αντίδραση μπροστά σε μία σεξουαλική επίθεση.

Αυτή η εστίαση στην αντίσταση και τη βία, και όχι στη συναίνεση, έχει αντίκτυπο όχι μόνο στις καταγγελίες του βιασμού, αλλά και στην ευρύτερη ευαισθητοποίηση γύρω από τη σεξουαλική βία. Αμφότερες αυτές οι πτυχές είναι κεντρικές για την πρόληψη του βιασμού και την καταπολέμηση της ατιμωρησίας.

Το ζήτημα της «ακούσιας παράλυσης» ήταν κεντρικό την περασμένη εβδομάδα, στην καταδίκη πέντε ατόμων, γνωστών ως  «Αγέλη των Λύκων», σε 15 χρόνια φυλάκισης για τον τρομακτικό ομαδικό βιασμό στην Ισπανία. Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου ανέτρεψε μια απόφαση του 2018 που κατοχύρωνε την απουσία συναίνεσης, αλλά έκρινε τους άντρες ως ένοχους για το μικρότερο αδίκημα της σεξουαλικής κακοποίησης, επειδή το θύμα πάγωσε. Το κατώτερου βαθμού δικαστήριο δεν διαπίστωσε αρκετή βία ή εκφοβισμό ώστε να θεωρηθεί το έγκλημα ως βιασμός. Η υπόθεση αυτή έθεσε την ανάγκη για την αλλαγή του ισπανικού νόμου περί βιασμού στην ημερήσια διάταξη της χώρας, ωστόσο δεν είναι μόνο η Δανία και η Ισπανία που επικεντρώνονται σε αυτή την ανάγκη για αλλαγή.

.

Νωρίτερα αυτό τον μήνα, μια στροφή 180 μοιρών της τελευταίας στιγμής από την ελληνική κυβέρνηση, οδήγησε στην τροποποίηση του ποινικού κώδικα και τη νομική αναγνώριση ότι το σεξ χωρίς συναίνεση  είναι βιασμός και ότι δεν απαιτείται η σωματική βία για να θεωρηθεί ένα έγκλημα ως βιασμός.

Πέρσι, η Ισλανδία και η Σουηδία έγιναν η έβδομη και η όγδοη χώρα στην Ευρώπη που υιοθέτησαν νέα νομοθεσία που ορίζει τον βιασμό με βάση την απουσία συναίνεσης. Παρομοίως, νέες προτάσεις για την τροποποίηση των υφιστάμενων νόμων περί βιασμού έχουν κατατεθεί στο πορτογαλικό και το ελβετικό κοινοβούλιο.

Η σημασία της τροποποίησης του νόμου για το βιασμό δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Αν και δεν θα εξαλείψει το βιασμό, αυτό που γράφεται στον νόμο παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό των συμπεριφορών ως προς το τι είναι ο βιασμός. Οι ισχύοντες και εσφαλμένοι μύθοι σχετικά με τον βιασμό, κάνουν πιο δύσκολο για τα θύματα βιασμού να καταγγείλουν το έγκλημα στην αστυνομία ή να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια.

Τα στοιχεία από πρόσφατη έρευνα σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνουν ότι μία στις είκοσι γυναίκες άνω των 15 ετών έχει υποστεί βιασμό. Αυτό σημαίνει ότι είναι περίπου 9 εκατομμύρια γυναίκες. Παρόλα αυτά, παρά τη σοβαρότητα της παραβίασης, οι καταγγελίες του βιασμού παραμένουν εξαιρετικά χαμηλές στην Ευρώπη. Λόγω του φόβου ότι δεν θα γίνουν πιστευτές, αλλά και της έλλειψης εμπιστοσύνης στο δικαστικό σύστημα ή στο στίγμα που συνδέεται με αυτό, πάρα πολλές γυναίκες και κορίτσια αποθαρρύνονται από την καταγγελία του βιασμού.

Μια άλλη πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι περισσότεροι/ες από ένας στους τέσσερις πολίτες στην ΕΕ πιστεύουν ότι η σεξουαλική επαφή χωρίς συναίνεση μπορεί να δικαιολογηθεί υπό ορισμένες συνθήκες, όπως εάν το θύμα είναι μεθυσμένο ή υπό την επήρεια ναρκωτικών· αν πάει στο σπίτι οικειοθελώς με κάποιον, αν φοράει αποκαλυπτικά ρούχα, αν δεν είπε «όχι» καθαρά ή αν δεν αντιστάθηκε.

Οι μύθοι και τα στερεότυπα των φύλων επηρεάζουν επίσης τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα ποινικής δικαιοσύνης χειρίζεται το θέμα των βιασμών. Συχνά λειτουργούν υποστηρικτικά προς τη στάση των αστυνομικών και των δικαστών, και τα συνεπαγόμενα χαμηλά επίπεδα ποινικής δίωξης και καταδίκης επηρεάζουν την εμπιστοσύνη στο δικαστικό σύστημα.

Απαιτούνται βήματα προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι μύθοι περί βιασμού  θα αμφισβητούνται σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και ότι οι επαγγελματίες που εργάζονται με τις επιζήσασες βιασμού θα λαμβάνουν συνεχή επαρκή κατάρτιση. Χρειάζονται επίσης ευρύτερα προγράμματα σεξουαλικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης.

Φαίνεται πιθανό στους προσεχείς μήνες ότι η Δανία θα υιοθετήσει νομοθεσία που θα εμπεριέχει έναν ορισμό του βιασμού με βάση τη συναίνεση και είναι σαφές ότι η δυναμική της αλλαγής οικοδομείται σε ολόκληρη την Ευρώπη.  Η αλλαγή θα διασφαλίσει ότι οι μελλοντικές γενιές γυναικών και κοριτσιών δεν αναρωτιούνται ποτέ αν ο βιασμός είναι δικό τους λάθος, και δεν θα αμφιβάλλουν για το αν οι δράστες θα τιμωρηθούν.