ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ: Ο ΠΑΡΑΓΚΩΝΙΣΜΕΝΟΣ ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΔΙΑΠΑΙΔΑΓΩΓΗΣΗΣ

Παρόλο που η εφαρμογή της Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης είναι υποχρεωτική σε όλα τα σχολεία της Αργεντινής από το 2006, πολλοί νέοι/ες σε όλη τη χώρα εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε βασικές γνώσεις σχετικά με τα σεξουαλικά τους δικαιώματα.

Αναφερόμαστε στον αγώνα για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα στην Αργεντινή, εξετάζοντας τον τρόπο με τον οποίο δύο διαφορετικές κοινότητες, στη La Plata και στο Tucuman, αντιμετωπίζουν την έλλειψη σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στους νέους.

Για τους νέους/ες, η ύπαρξη προγράμματος σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι το κλειδί ώστε να εξοικειωθούν με τα μεταβαλλόμενα σώματα, τις επιθυμίες και ευρύτερα με τις σχέσεις που διαμορφώνουν. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό και απαραίτητο, μέσα από αυτά τα μαθήματα οι νέοι/ες να έρθουν σε επαφή με τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά τους δικαιώματα, αποσαφηνίζοντας ότι ό,τι έχει να κάνει με το σώμα τους αποτελεί δική τους επιλογή.

Για να αντιμετωπίσει η υπάρχουσα ανάγκη, το 2006 η Αργεντινή ενέκρινε ένα νόμο που απαιτούσε από όλα τα σχολεία της χώρας να παρέχουν στους/στις μαθητές/ριες τους μαθήματα Σεξουαλικής Εκπαίδευσης. Ο νόμος (γνωστός ως «Ley de Educación Sexual Integral» στα ισπανικά - «Νόμος της Εκπαίδευσης για τη Σεξουαλική Ενσωμάτωση») αποσκοπούσε στο να επιτραπεί στους μαθητές να έρθουν σε επαφή με τις «βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές, συναισθηματικές και ηθικές πτυχές» της σεξουαλικότητας, να υιοθετήσουν «υπεύθυνες στάσεις απέναντι στη σεξουαλικότητα» και να διασφαλιστεί η «ισότητα τόσο στη αντιμετώπιση όσο και στις ευκαιρίες σε άνδρες και γυναίκες».

Ωστόσο, πολλά σχολεία σε όλη τη χώρα δεν συμπεριέλαβαν τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στο πρόγραμμα σπουδών τους, είτε εξαιτίας δημοσιονομικών περιορισμών είτε λόγω θρησκευτικής πίεσης. Ο Joaco Herrero, ένας νέος ακτιβιστής από τη La Plata, αναφέρει σχετικά με την έλλειψη εφαρμογής: «τις περισσότερες φορές πρόκειται για αμέλεια, ωστόσο υπάρχουν σχολεία που αντιτάσσονται ακόμη και στον νόμο, αποφεύγοντας τις συζητήσεις γύρω από το θέμα εντός του σχολικού πλαισίου και λογοκρίνοντας τους μαθητές/ριες».

Για τον Herrero, ο αγώνας του ξεκίνησε το 2015. 9 χρόνια μετά την έγκριση του Νόμου, το σχολείο του Herrero δεν μερίμνησε ποτέ για την Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση. Ο Herrero, ο οποίος πρόσφατα ήρθε σε επαφή με τη Διεθνή Αμνηστία της Αργεντινής για να μάθει περισσότερα για το έργο της, αποφάσισε να αναλάβει δράση και να συντονίσει το πρώτο εργαστήριο σεξουαλικών και αναπαραγωγικών δικαιωμάτων στο σχολείο του. «Δημιούργησα το εργαστήριο ως αντίδραση στην έλλειψη σχετικής μέριμνας από την πλευρά του σχολείου» εξηγεί ο Herrero.

Το εργαστήριο ήταν επιτυχημένο. Αυτό το πρώτο εργαστήριο οδήγησε στη διεξαγωγή πολλών άλλων και στη βιωσιμότητα του προγράμματος καθώς ο αριθμός των συμμετεχόντων αυξάνεται κάθε χρόνο. «Πραγματοποιήσαμε 6 εργαστήρια το περασμένο έτος, καθένα από τα οποία παρακολούθησαν 30 μαθητές/ριες», λέει ο Herrero. Τα εργαστήρια περιλαμβάνουν διαφορετική θεματολογία, αλλά όλα περιστρέφονται γύρω από το φύλο και τη σεξουαλικότητα: φύλο, άμβλωση, νεολαία, ισότητα. Στους μαθητές αρέσουν τα εργαστήρια λόγω του «άνετου περιβάλλοντος που δημιουργήσαμε» επισημαίνει ο Herrero. Οι μαθητές/ριες μπορούν να εκφραστούν, να υποβάλουν ερωτήσεις, δεν υπάρχουν ταμπού. Είναι θέμα συμμετοχής.

Παρά το γεγονός ότι το σχολείο πραγματοποίησε βασικά μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης καθώς τα εργαστήρια κέρδισαν δημοτικότητα, κάτι τέτοιο δεν ήταν αρκετό. «Τα μαθήματα ήταν ακανόνιστα, αναποτελεσματικά και σίγουρα ανεπαρκή», εξηγεί ο Herrero, «δεν ήταν συνεχόμενα και επικεντρώνονταν κυρίως στη βιολογία». Ο Herrero και μια ομάδα φίλων του αποφάσισαν στη συνέχεια να δημιουργήσουν μια μαθητική ομάδα, την UTOPIA, για να εκπροσωπήσουν τους μαθητές που αισθάνονται περιθωριοποιημένοι από την σχολική διοίκηση. Το 2017, συστηματοποίησαν τη δράση τους στις εκλογές του Μαθητικού Συμβουλίου, κερδίζοντας την εκλογική μάχη. Πρόκειται για ένα μεγάλο βήμα: «άνοιξε τις πόρτες για να συνεισφέρουμε με μέτρα/θέσεις». Χάρη στη νέα ηγετική θέση και τη συνεχή συζήτηση μεταξύ διοίκησης και μαθητών, κατόρθωσαν τη μεταρρύθμιση του προγράμματος σπουδών ώστε να συμπεριληφθεί τελικά η σεξουαλική παιδεία στο αναλυτικό πρόγραμμα.

«Νομίζω ότι η Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα βοήθησε όχι μόνο να εμφυσήσουμε στους μαθητές τη Σεξουαλική Εκπαίδευση αλλά μας έδωσε επίσης τα εργαλεία και τους τρόπους να κατανοήσουμε το νομικό/θεσμικό πλαίσιο αλλά και τη δυνατότητα να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας απευθυνόμενοι στη σχολική διοίκηση,» λέει ο Herrero χαρακτηριστικά σχετικά με τη σημασία της Εκπαίδευσης στα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Χάρη στην επίμονη προσπάθεια του Herrero, φέτος το σχολείο του θα προσφέρει, για πρώτη φορά, μαθήματα Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης. Είναι αισιόδοξοι/ες. «Το πρόγραμμα σπουδών έχει σχεδιαστεί από εκπαιδευτικούς του σχολείου που έχουν εργαστεί σε επιμορφωτικά προγράμματα σχετικά με τη βία και τις διακρίσεις που προκύπτουν λόγω του φύλου» εξηγεί ο Herrero. Ελπίζουν ότι ο νόμος τελικά θα εφαρμοστεί σωστά στο σχολείο, έτσι ώστε οι νέοι να «ενδυναμωθούν μέσω της κατανόησης των δικαιωμάτων τους».

Άλλες περιοχές της χώρας διαβιούν σε μια ακόμα πιο δύσκολη κατάσταση. Πρόκειται για επαρχιακές περιοχές, πολλές φορές φτωχές, οι οποίες αντιμετωπίζουν τεράστιες ελλείψεις στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, όπου η θρησκεία αποτελεί τρόπο ζωής και η σεξουαλικότητα αναδεικνύεται ως ταμπού. Τα σχολεία παρέχουν ελάχιστη έως καθόλου Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση και πολλοί/ες νέοι/ες δεν έχουν καν τη δυνατότητα πρόσβασης στις ήδη λίγες διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με τη σεξουαλική υγεία.

Μία από αυτές τις περιοχές είναι το Tucuman, στη βορειοδυτική Αργεντινή. Η σεξουαλική εκπαίδευση δεν θεωρήθηκε καν επιλογή στην περιοχή και κανένα από τα σχολεία δεν εφάρμοσε το νόμο. Πολλοί νέοι/ες οδηγούνται στο καθεστώς της σχολικής αποτυχίας καθώς φοιτούν μόνο στην πρωτοβάθμια/βασική εκπαίδευση. Το Tucuman, μία επαρχιακή περιοχή με ισχυρές καθολικές ρίζες, αυτοαποκαλείται «η πόλη που αγκαλιάζει τη ζωή» ώστε να δικαιολογήσει την πάγια θέση απέναντι στις αμβλώσεις.

Το 2017, μέσω του προγράμματος της Διεθνούς Αμνηστίας για την Εκπαίδευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ξεκίνησε στο Tucuman το πρόγραμμα «Είναι το σώμα μου» (το οποίο υλοποιείται στην Αργεντινή, τη Χιλή και το Περού και επικεντρώνεται στη εκπαίδευση της νεολαίας σχετικά με τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα). Σε συνεργασία με την δικηγορική εταιρεία ADHES, η οποία εξειδικεύεται στην υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, το πρόγραμμα κατάφερε να δώσει την ευκαιρία σε μία ομάδα νέων από το Tucuman να έρθει σε επαφή με την σεξουαλικότητα και τα δικαιώματα.

H Agustina Taibo Soler, μία από τις συντονίστριες στην εταιρεία της ANDHES, εξηγεί ότι η εκπαίδευση στα ανθρώπινα δικαιώματα συνιστά «μία ριζική αλλαγή» στη ζωή των μελών της ομάδας. Η ίδια η ομάδα αποτελεί μία εβδομαδιαία ευκαιρία ώστε «να μιλήσουν και να εκφράσουν ζητήματα τα οποία δεν μπορούν να μοιραστούν σε οποιονδήποτε άλλο χώρο», εξηγεί. Αυτή η δυνατότητα τους χάρισε την ευκαιρία να κατανοήσουν διάφορα ζητήματα με τα οποία δεν είχαν καταπιαστεί ποτέ, ιδίως τον προβληματισμό που αφορά τη σεξουαλικότητα, την ενδοοικογενειακή βία αλλά και τις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν οι μειονότητες.

Τα εργαστήρια στα οποία συμμετέχουν έχουν δημιουργήσει πολύ θετικό αντίκτυπο. Οι νέοι/ες συμμετέχοντες/ουσες εξηγούν πως τα μέλη της ομάδας, πριν τη σύσταση των εργαστηρίων, ήταν ενάντια στην άμβλωση. Πλέον, συνειδητοποιούν ότι δεν είχαν κατανοήσει σε βάθος το ζήτημα ενώ στη συνέχεια δεν δίστασαν ακόμη και να κρατήσουν τα πράσινα μαντήλια, τα οποία στην Αργεντινή συμβολίζουν την προάσπιση του δικαιώματος στην έκτρωση.

Η νέο-αποκτηθείσα γνώση σχετικά με τα δικαιώματά τους, η οποία υπογραμμίζεται από την Taibo Soler ως ένας «ανοιχτός ορίζοντας», γίνεται ωστόσο η αιτία εντάσεων στην οικογένεια. Οι οικογένειες των νεαρών ακτιβιστών/ριών είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένες με το γεγονός ότι αποκτούν νέες γνώσεις και εργαλεία μέσα από την εκπαίδευση, ωστόσο δεν υποστηρίζουν τη θεματική των εργαστηρίων. Στο σπίτι, όσο κι αν θέλουν να επικοινωνήσουν τις νέες γνώσεις και εμπειρίες τους είτε αναγκάζονται σε σιωπή είτε τους επισημαίνεται ότι κάνουν λάθος.

Ωστόσο, η ομάδα έχει θέσει το θεμέλιο του ακτιβισμού και της κοινωνικής δικαιοσύνης σε αυτούς/ες τους νέους/ες. Μια ομάδα συμμετεχόντων υποστήριξε έναν φίλο ώστε να μιλήσει με τη μητέρα του όταν εκείνη τον έδιωξε στην προσπάθειά του να της εξηγήσει ότι ήταν ομοφυλόφιλος. Χάρη στην παρέμβασή τους, το αγόρι και η μητέρα του επικοινωνούν ξανά.

Οι νέοι/ες ακτιβιστές/ριες συνεχίζουν να δουλεύουν, να μιλάνε και να μαθαίνουν, να αναλαμβάνουν δράση και να εκκινούν συζητήσεις με τους φίλους τους, σπάζοντας στην πράξη τα ταμπού διαμορφώνοντας το προφίλ μίας ενημερωμένης νεολαίας η οποία μπορεί να διεκδικήσει τα δικαιώματά της. Η ελπίδα για το μέλλον είναι να συνεχίσουν να εκπαιδεύονται και να μαθαίνουν να αγωνίζονται.