ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο σοβαρός συνωστισμός και οι κακές συνθήκες διαβίωσης κάνουν τους καταυλισμούς, ειδικά στα νησιά, εξαιρετικά επικίνδυνα μέρη για όλους.

Οι γυναίκες, τα παιδιά και τα άτομα που διαφεύγουν διώξεις λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της έμφυλης ταυτότητάς τους είναι ακόμη πιο εκτεθειμένες σε κινδύνους που απειλούν την ασφάλειά τους.

«Δεν αισθάνομαι ασφαλής ή άνετη σε μια σκηνή με... αγνώστους. Φεύγω απ' τον καταυλισμό νωρίς το πρωί και επιστρέφω τη νύχτα», μας είπε η Maysa, 25 ετών, από τη Συρία όταν της μιλήσαμε στον καταυλισμό στο Βαθύ της Σάμου.

Ο καταυλισμός έχει σχεδιαστεί για 640 άτομα, αλλά τώρα ζουν εκεί πάνω από 3.800 άνθρωποι, οι περισσότεροι εκ των οποίων σε μικρές σκηνές

Από το Μάρτιο του 2017, η Διεθνής Αμνηστία έχει μιλήσει σε περισσότερες από 100 γυναίκες και κορίτσια που έχουν εγκαταλείψει τις πατρίδες τους και ζουν σε καταυλισμούς και διαμερίσματα στα νησιά ή στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Πολύ φοβισμένες για να κάνουν ντους

Μας είπαν ότι καθημερινές δραστηριότητες όπως ένα ντους ή μία επίσκεψη στην τουαλέτα είχαν γίνει ριψοκίνδυνες αποστολές, καθώς πολλές εγκαταστάσεις στους καταυλισμούς δεν είχαν κλειδαριές. Επιπλέον, δεν τους παρέχονται αρκετές τουαλέτες και ντους στις περιοχές που προορίζονται μόνο για γυναίκες. Ο κακός φωτισμός στον καταυλισμό κάνει το να πας να πιεις νερό ή απλά να περπατάς το βράδυ αγχωτικό κι επικίνδυνο.

«Οι ντουζιέρες στον καταυλισμό είναι κρύες και δεν υπάρχει κλειδαριά. Πολλοί άνδρες μπαίνουν όταν είσαι μέσα. Δεν υπάρχουν φώτα στις τουαλέτες. Τη νύχτα, μερικές φορές πηγαίνω στην τουαλέτα με την αδερφή μου ή κατουράω σε κουβά», είπε η Adèle*, που ζούσε επίσης στον καταυλισμό στο Βαθύ στη Σάμο.

Πολλές από τις γυναίκες που υφίστανται αυτές τις άσχημες συνθήκες ακόμα προσπαθούν να ξεπεράσουν τα τραύματα από πρότερες κακοποιήσεις. Για τις γυναίκες αυτές, η ανασφάλεια και οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα αποτελούν μια συνεχή υπενθύμιση της βίας από τις οποίες θέλησαν να ξεφύγουν.

«Οι πρόσφυγες χρειαζόμαστε προστασία. Εάν η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να μας φροντίσει, αφήστε μας να φύγουμε. Μη μας κρατάτε εδώ», είπε η Yvette* από το Καμερούν, όταν τη συναντήσαμε στον καταυλισμό της Μόριας στη Λέσβο.

«Δε θέλω να μάθει κανείς για μένα.»

Οι γυναίκες που εκδιώχθηκαν από τις χώρες τους εξαιτίας του σεξουαλικού τους προσανατολισμού ή της έμφυλής τους ταυτότητας μάς είπαν ότι αισθάνονται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Η Simone*, μια 20χρονη ομοφυλοφιλική γυναίκα, εγκατέλειψε τη χώρα της μετά τη βία που υπέστη, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού. Είπε ότι η οικογένειά της τη χτύπησε σοβαρά όταν έμαθαν ότι ήταν λεσβία. Στη Σάμο πια, βρισκόταν ακόμα σε κίνδυνο.

«Εδώ ανησυχώ πολύ γιατί μοιράζομαι το κοντέινερ με τέσσερις άντρες που δεν ξέρω. Δε θέλω να μάθει κανείς για μένα. Μένω όλη μέρα έξω από τον καταυλισμό και επιστρέφω μόνο τη νύχτα, αλλά δεν κοιμάμαι καλά», είπε η Simone.

Σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, έγκυες γυναίκες, νέες μητέρες ή επιζήσασες βασανιστηρίων και σεξουαλικής βίας συγκαταλέγονται μεταξύ αυτών που θεωρούνται ευάλωτες. © Yara Boff Tonella/Διεθνής Αμνηστία

Από τις 20 Μαρτίου 2016, δε δίνεται η δυνατότητα στους αιτούντες άσυλο που φτάνουν στα ελληνικά νησιά να μετακινηθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Αυτό οφείλεται στη συμφωνία μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας, η οποία απαιτεί την επιστροφή τους στην Τουρκία.

Οι άνθρωποι που έχουν κάνει αιτήσεις για οικογενειακή επανένωση, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι γυναίκες ή άτομα που θεωρούνται «ευάλωτα» σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, θα έπρεπε να εξαιρεθούν από διαμονή στα νησιά. Θεωρητικά, θα έπρεπε να μεταφέρονται γρήγορα στην ηπειρωτική Ελλάδα.

Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Οι αρμόδιοι υπάλληλοι και το ιατρικό προσωπικό των καταυλισμών δεν έχουν πάντα τις απαραίτητες δεξιότητες ή το χρόνο για να αναγνωρίσουν εκείνους που πρέπει να σταλούν στην ηπειρωτική Ελλάδα. Και ακόμα και όταν αυτά τα άτομα αναγνωριστούν, πρέπει να περιμένουν αρκετούς μήνες μέχρι να βρεθεί χώρος για αυτούς στην ενδοχώρα.

Οι γυναίκες στον καταυλισμό του Σκαραμαγκά έξω από την Αθήνα δήλωσαν στην Αμνηστία ότι δεν αισθάνονται ασφαλείς εκεί. © Lene Christensen/Διεθνής Αμνηστία

Η ζωή στην ηπειρωτική χώρα είναι επίσης δύσκολη για τους ανθρώπους που αναζητούν καταφύγιο.

Οι γυναίκες και τα κορίτσια στον καταυλισμό του Σκαραμαγκά έξω από την Αθήνα ήταν εμφανώς αναστατωμένες όταν τις συναντήσαμε. Πολλές ζούσαν υπό καθεστώς φόβου, ειδικά τα βράδια, όπως είπε μια Σύρια γυναίκα:

«Περνάω τις περισσότερες ώρες της μέρας στο κοντέινερ επειδή δεν αισθάνομαι ασφαλής. Υπάρχει πολύ αλκοόλ στον καταυλισμό και γίνονται καβγάδες κάθε μέρα. Τη νύχτα δε βγαίνω ποτέ έξω και δεν αφήνω τα παιδιά μου να μένουν έξω μόνα τους, ακόμα και αν είναι κοντά. Η αστυνομία δεν παρεμβαίνει. Δε θέλουν να ξέρουν τι συμβαίνει εδώ. Κανείς δε μας προστατεύει.»

Ζώντας μέσα στο φόβο

Το 2017 η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έλαβε αναφορές από 622 επιζώντες έμφυλης βίας που ήταν εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά. Σε σχεδόν 30% των περιπτώσεων, τα βίαια περιστατικά συνέβησαν μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα. Από όλα τα περιστατικά που κατέγραψε ο οργανισμός στη χώρα κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, το 80% των επιζώντων ήταν γυναίκες.

Αν και οι αριθμοί αυτοί είναι ανησυχητικοί, η αλήθεια είναι πιθανότατα ακόμη χειρότερη, καθώς η σεξουαλική βία δεν καταγγέλλεται σε μεγάλο βαθμό, για πολλούς λόγους. Πολλές γυναίκες και οργανώσεις που τις υποστηρίζουν δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι οι γυναίκες διστάζουν να υποβάλουν επίσημες καταγγελίες λόγω του κοινωνικού στιγματισμού, του φόβου για αντίποινα από τους δράστες, της έλλειψης εμπιστοσύνης στο σύστημα προστασίας ή επειδή πιστεύουν ότι θα εγκλωβιστούν στην Ελλάδα εάν αναφέρουν τα βίαια περιστατικά.

Οι περιορισμοί σε πόρους και εξειδικευμένο προσωπικό στους καταυλισμούς σημαίνουν επίσης ότι οι επιζώντες έμφυλης βίας δεν ταυτοποιούνται και επομένως δε δέχονται την προστασία που χρειάζονται.

Η Abigail* από το Καμερούν είχε καταφύγει στην Κωνσταντινούπολη για να ξεφύγει από την ενδοοικογενειακή βία, τη σεξουαλική κακοποίηση και τις απειλές θανάτου από το σύζυγό της. Στην Κωνσταντινούπολη βρήκε δουλειά σε ένα εργαστήριο-κάτεργο, αλλά κακοποιήθηκε σεξουαλικά από τον εργοδότη της. Ένας διακινητής τη βοήθησε να περάσει το Αιγαίο. Όταν τη συναντήσαμε, ζούσε σε μια μικρή σκηνή στη Σάμο.

«Δεν καταφέρνω να κοιμηθώ και εξακολουθώ να έχω πολλούς εφιάλτες εξαιτίας του παρελθόντος».

Ανεπαρκή μέτρα για την προστασία των επιζώντων

Τον Ιούνιο του 2017, διάφορες ελληνικές αρχές σε εθνικό και τοπικό επίπεδο υπέγραψαν πρωτόκολλο για το συντονισμό της προστασίας των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο που υφίστανται έμφυλη βία.

Το μέτρο περιλαμβάνει το συντονισμό των παραπομπών στα 40 συμβουλευτικά κέντρα γυναικών και τα 21 κρατικά καταφύγια για όλες τις γυναίκες που επιβιώνουν από βίαια επεισόδια σε ολόκληρη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων των Ελληνίδων πολιτών.

Πρόκειται για ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά ο αντίκτυπος του πρωτοκόλλου παραμένει πολύ περιορισμένος. Τα καταφύγια μπορούν να αποδειχθούν σωτήρια για τις γυναίκες που υφίστανται σωματική και ψυχολογική βία, αλλά δεν είναι πάντοτε εξοπλισμένα με διερμηνείς και απαραίτητες υπηρεσίες για την υποστήριξη των ξεριζωμένων γυναικών.

Μετά από δέκα μήνες που ζούσε σε καταφύγια, η Ava* από το Αφγανιστάν κλήθηκε να φύγει, γεγονός που την έθεσε υπό τεράστια πίεση.

«Κατάφερα να βρω κάτι, αλλά τι θα γίνει με τις υπόλοιπες;», μας είπε.

Ένα από τα σαφή αιτήματα της Ava και των άλλων ξεριζωμένων γυναικών που μίλησαν στην Αμνηστία στην Ελλάδα, ήταν ότι οι επιζήσασες από βίαια περιστατικά χρειάζονται πολύ καλύτερη προστασία.

Οι ελληνικές αρχές πρέπει να αυξήσουν τον αριθμό του κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού στα κέντρα υποδοχής και σε αστικές περιοχές που μπορούν να εντοπίσουν και να αποτρέψουν τη βία κατά των γυναικών.

Πρέπει επίσης να διασφαλίσουν ότι οι γυναίκες που βρίσκονται σε κίνδυνο μπορούν να μείνουν σε καταφύγια μέχρι να αισθάνονται ασφαλείς και να έχουν τα μέσα για να ξεκινήσουν μια νέα ζωή.

Η Ava εξακολουθεί να ανησυχεί για την τύχη των άλλων γυναικών που γνώρισε στο καταφύγιο.

«Την ίδια μέρα με μένα κλήθηκε επίσης να φύγει μια γυναίκα με τρία παιδιά. Τι θα κάνει; Ακόμα ανησυχώ γι' αυτήν.»

Διαβάστε περισσότερα: Οι γυναίκες πρόσφυγες στην Ελλάδα μιλούν ανοιχτά -διαβάστε τα αιτήματά τους.

Δείτε όλη την έκθεση με τίτλο: Θέλω να αποφασίσω για το μέλλον μου: Ξεριζωμένες γυναίκες στην Ελλάδα μιλούν ανοιχτά εδώ

*Τα ονόματα είναι αλλαγμένα για να προστατευτούν οι ταυτότητές τους