Ο ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΩΜΑΤΙΟ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΧΡΕΟΥΣ

Του Γιώργου Κοσμόπουλου, υπεύθυνου εκστρατειών της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ευρώπη

Αυτές τις μέρες έχει ανοίξει για ακόμα μία φορά η συζήτηση για το ελληνικό χρέος. Αν και πολλά έχουν ειπωθεί και έχουν γραφτεί σχετικά, υπάρχει μια παράμετρος όμως που απουσιάζει προκλητικά από την σχετική κουβέντα, σε θεσμικό επίπεδο τουλάχιστον, αυτή της επίπτωσης στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά όμως.

Από την αρχή της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και την εισαγωγή των μέτρων λιτότητας,πολλές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμοί έχουν εκφράσει ανησυχίες για το αντίκτυπο των μέτρων αυτών στα ανθρωπινά δικαιώματα στη χώρα, ειδικότερα όσον αφορά τα οικονομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Οι πολιτικές λιτότητας δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα φυσικά, για παράδειγμα η Διεθνής Αμνηστία δημοσίευσε πρόσφατα μια έρευνα για την Ισπανία. Διαπιστώσαμε ότι οι πολιτικές αυτές επιδείνωσαν την ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης αλλά και την πρόσβαση σε αυτή. Η Ε.Ε. δε, προώθησε στην Ισπανία πολιτικές ασυμβίβαστες με τις υποχρεώσεις της χώρας στο τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Στην Ελλάδα οι συγκεκριμένες πολιτικές εφαρμόζονται με ιδιαίτερη ένταση εδώ και 8 χρόνια. Μία ιδιαιτερότητα της ελληνικής κρίσης είναι το θέμα του χρέους. Φυσικά ούτε αυτό είναι μοναδικό στην Ευρώπη αλλά και εδώ η ένταση του ζητήματος είναι μοναδική, προς το παρόν, στην Ευρώπη. Οι λύσεις που έχουν προταθεί είναι πολλές και συχνά εκ διαμετρικά αντίθετες.

Κοιτώντας τα νούμερα και μόνο παρουσιάζονται εύλογες απορίες οι οποίες έχουν άλλωστε επισημανθεί από πολλούς οικονομολόγους. Για παράδειγμα, πώς μια χώρα, οποιαδήποτε χώρα, μπορεί να είναι συνεπής στην αποπληρωμή των οικονομικών της υποχρεώσεων της προς τους δανειστές της και ταυτόχρονα να μπορεί να καλύπτει τις βασικές ανάγκες των κατοίκων της, ειδικά των πιο ευάλωτων, όταν το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων φτάνει σε υπέρογκα ποσά;

Είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι το πλαίσιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όχι μόνο δεν μπορεί να παραβλέπεται σε καιρούς κρίσης, αλλά αντιθέτως πρέπει να αποτελεί την αφετηρία και την πυξίδα ώστε οι κοινωνίες να ξεπερνούν τις κρίσεις με αξιοπρέπεια.

Δυστυχώς αυτό το πλαίσιο αγνοήθηκε πολλές φορές μέχρι σήμερα από τους σχεδιαστές των ακολουθούμενων πολιτικών, ειδικά στην Ελλάδα όπου η οικονομική βοήθεια δόθηκε υπό εξαιρετικά αυστηρούς όρους ως προς την εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών.

Πριν λίγες μέρες, η Διεθνής Αμνηστία απέστειλε σχετικές επιστολές προς τους δανειστές της Ελλάδας, αλλά και την ελληνική κυβέρνηση, ζητώντας οι σχετικές συζητήσεις στο Eurogroup να λάβουν σοβαρά υπόψη τους το αντίκτυπο των αποφάσεων τους. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων δεν είναι ούτε πολυτέλεια, ούτε προαιρετικός για κανένα: πχ. το δικαστήριο της Ε.Ε. έχει ξεκαθαρίσει ότι αυτό αφορά όλα τα όργανα της Ε.Ε. ακόμα και όταν αυτά λειτουργούν εκτός των παραδοσιακών τους πεδίων δράσης πχ. η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως μέρος του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM). Οι διεθνείς οργανισμοί και η Ελλάδα δεσμεύονται απαρέγκλιτα από το σχετικό διεθνές δίκαιο.

Εν συντομία, απαιτούμε από τους εμπλεκομένους σε οποιαδήποτε συμφωνία σχετικά με το χρέος να σέβονται τα παρακάτω τρία κριτήρια:

Πρώτον, να διεξαχθεί άμεσα μια αξιολόγηση των επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα συμπεριλαμβανομένων και των όποιων επιπρόσθετων μέτρων. Φυσικά μια τέτοια αξιολόγηση είναι απαραίτητη και αναφορικά με τα μέτρα που έχουν παρθεί στο παρελθόν και συνεπάγεται δράση για την διόρθωση των όποιων αρνητικών επιπτώσεων τους μέχρι σήμερα.

Δεύτερον, το οικονομικό βάρος της εξυπηρέτησης του χρέους να μην είναι υπερβολικό ή δυσανάλογο σε σχέση με την οικονομική ικανότητα της χώρας, έτσι ώστε να μην επηρεαστεί αρνητικά η ικανότητά της να διασφαλίζει τα βασικά δικαιώματα για τον πληθυσμό της. Το ίδιο ισχύει και για τυχόν μέτρα (οικονομικής φύσης ή αλλά) που θα συνοδεύουν τυχόν συμφωνία για το ελληνικό χρέος.

Τρίτον, όλες οι αποφάσεις σχετικά με το μέλλον του χρέους πρέπει λαμβάνονται με διαφάνεια. Για παράδειγμα, ζητάμε από την κυβέρνηση να εφαρμόσει διαδικασίες διαφανών περιοδικών ελέγχων των χαρτοφυλακίων χρέους και να δημοσιοποιήσει τα πορίσματα αυτών των ελέγχων.

Για εμάς στη Διεθνή Αμνηστία οι επιστολές αυτές σηματοδοτούν μόνο την αρχή. Όπως και στην σχετική μας έρευνα στην Ισπανία, τα ερωτήματα σχετικά με το αντίκτυπο των πολιτικών των κυβερνήσεων αλλά και της Ε.Ε. ή του ΔΝΤ χρειάζονται απάντηση. Η οικονομική κρίση που χτύπησε την Ελλάδα είναι αναμφισβήτητη και εναπόκειται στις κοινωνίες και τις κυβερνήσεις να βρουν τις πολιτικές που ταιριάζουν. Καμία πολιτική όμως δεν μπορεί να είναι αποδεκτή εφόσον καταπατεί βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.