ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΤΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ.
Γιατί το τέλος του σχεδίου μετεγκατάστασης των προσφύγων δεν πρέπει να σημαίνει το τέλος της μετεγκατάστασης.
Monica Costa Riba
Μερικές φορές, υπάρχουν στιγμές όπου ο κόσμος μετατοπίζεται στον άξωνά του και ζωές αλλάζουν για πάντα. Για τον Αμίν και την Μίριαμ – ένα ζευγάρι Σύριων από το Χαλέπι- και τα τέσσερα μικρά παιδιά τους, μια τέτοια στιγμή αλλαγής έφτασε ένα κρύο πρωί τον περασμένο Φλεβάρη. Και εγώ είχα το προνόμιο να γίνω μάρτυρας αυτού.
Μερικές φορές, υπάρχουν στιγμές όπου ο κόσμος μετατοπίζεται στον άξωνά του και ζωές αλλάζουν για πάντα. Για τον Αμίν και την Μίριαμ – ένα ζευγάρι Σύριων από το Χαλέπι- και τα τέσσερα μικρά παιδιά τους, μια τέτοια στιγμή αλλαγής έφτασε ένα κρύο πρωί τον περασμένο Φλεβάρη.
Monica Costa Riba
Βρισκόμουν στη βόρεια Ελλάδα επισκεπτόμενος τον ευρύτερο καταυλισμό προσφύγων της Softex. Η Softex είναι ένα ζοφερό μέρος στην καλύτερη περίπτωση, που βρίσκεται σε μία εγκαταλελειμμένη βιομηχανική αποθήκη έξω από τη Θεσσαλονίκη. Ένα κρύο, γκρίζο πρωινό του Φλεβάρη, δεν είναι ένα μέρος που κάποιος θα επέλεγε να βρίσκεται.
Περπατούσα κατά μήκος της τσιμεντένιας αποθήκης, όταν είδα για πρώτη φορά τον Αμίν να στέκεται έξω από τη σκηνή του, κρατώντας την κουκούλα του για να προστατευτεί από το κρύο.
Πλησίασα και συστήθηκα. Με κοίταξε μελαγχολικά. Όταν τον ρώτησα αν θα μπορούσα να του κάνω ορισμένες ερωτήσεις, εκείνος σήκωσε τους ώμους του και μου έδειξε την σκηνή του όπου η γυναίκα του, Μίριαμ, καθόταν στο πάτωμα με τον δίχρονο γιο τους.
«Πώς είναι η ζωή εδώ στη Softex;» Τον ρώτησα. «Τι μπορώ να σου πω, το οποίο δεν έχεις ήδη δει;» απάντησε δείχνοντας γύρω του. Το ζευγάρι άρχισε να μου μιλάει λίγο για τη ζωή τους στη Συρία και πώς τράπηκαν σε φυγή από τον πόλεμο. Από τότε που εισήλθαν παράτυπα στην Ελλάδα από την Τουρκία σε μία συνωστισμένη βάρκα πριν από ένα χρόνο περίπου, μεταφέρθηκαν σε καταυλισμούς προσφύγων, τα οποία βρίσκονταν σε άθλιες συνθήκες. Το άγχος και η κούραση από την ταλαιπωρία γίνονταν αντιληπτά από τις φωνές τους και τα πρόσωπά τους.
Και εκείνη τη στιγμή, το τηλέφωνο του Αμίν χτύπησε. Αυτός απάντησε και γρήγορα έγινε φανερό ότι δεν επρόκειτο για μία συνηθισμένη τηλεφωνική κλήση. Ο Αμίν άκουγε προσεκτικά - το πρόσωπό του σφιγμένο από τη συγκέντρωση. «Αυτή την Πέμπτη;» Ρώτησε. «Πρέπει να πάω στην Ιρλανδική πρεσβεία στην Αθήνα;...Αυτή την Πέμπτη;…Ευχαριστώ, ευχαριστώ, ευχαριστώ.» Η ένταση στο πρόσωπό του είχε φύγει και χαμόγελα εμφανίστηκαν συνοδευόμενα από δάκρυα. «Έχουμε γίνει δεκτοί στην Ιρλανδία. Φεύγουμε από αυτό το μέρος. Επιτέλους θα ξεκινήσουμε μια καινούρια ζωή!» είπε ο Αμιν, αγκαλιάζοντας σφιχτά τη γυναίκα του και το γιο του.
Ο Αμίν, η Μίριαμ και τα παιδιά τους συγκαταλέγονται στους τυχερούς. Στο πλαίσιο του διετούς προγράμματος μετεγκατάστασης έκτακτης ανάγκης της Ε.Ε. που λήγει σήμερα, τα Ευρωπαϊκά κράτη δέχθηκαν λιγότερο από το 30% των αιτούντων άσυλο που υποσχέθηκαν να μεταφέρουν πίσω τον Σεπτέμβριο του 2015. Πράγματι, από τους 66.400 αιτούντες άσυλο από την Ελλάδα και τους 39.600 από την Ιταλία, που οι ευρωπαϊκές χώρες υποσχέθηκαν να δεχθούν, μόνο 19.740 άτομα από την Ελλάδα και 8.839 από την Ιταλία επωφελήθηκαν από το πρόγραμμα αυτό.
Τα Ευρωπαϊκά κράτη δέχθηκαν λιγότερο από το 30% των αιτούντων άσυλο που υποσχέθηκαν να μεταφέρουν πίσω τον Σεπτέμβριο του 2015.
Monica Costa Riba
Με ελάχιστες εξαιρέσεις, η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών δεν έχουν δεσμευτεί σοβαρά με το πρόγραμμα αυτό. Έχουν αποτύχει στο να παρέχουν θέσεις σύμφωνα με τις δεσμεύσεις τους ή έχουν δεχθεί τους αιτούντες άσυλο με πολύ αργό ρυθμό. Επιπρόσθετα σε όλα αυτά είναι και η ταλαιπωρία ανδρών, γυναικών και παιδιών που έχουν υποστεί μετά από τις τόσες τραυματικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια των επικίνδυνων ταξιδιών τους μέχρι να φτάσουν στην Ευρώπη.
Μεταξύ των χειρότερων παραβατών είναι η Πολωνία και η Ουγγαρία, οι οποίες αμφότερες αρνήθηκαν να δεχθούν έστω και έναν μόνο αιτούντα άσυλο από την Ιταλία και την Ελλάδα. Η Σλοβακία η οποία ανεπιτυχώς αμφισβήτησε το σχέδιο μετεγκατάστασης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, δέχθηκε μόνο 16 από τους 902 αιτούντες άσυλο στους οποίους είχε ανατεθεί και η Τσεχική Δημοκρατία μόνο 12 από 2.691.
Η Ισπανία έχει καλύψει μόνο το 13,7% της ποσόστωσής της, ενώ το Βέλγιο έχει καλύψει το 25,6%. Η Ολλανδία έχει εκπληρώσει το 39,6% του στόχου που ανέλαβε, και η Πορτογαλία 49,1%. Η Μάλτα είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. η οποία έχει εκπληρώσει όλες της τις δεσμεύσεις. Ειδικά η Φιλανδία καλωσόρισε 1.951 αιτούντες άσυλο (ή αλλιώς το 94% των υποχρεώσεων της), ενώ η Γερμανία είναι η χώρα που έχει μετεγκαταστήσει τους περισσότερους, παραπάνω από 8.000 ανθρώπους. Η Ιρλανδία έχει δώσει άσυλο σε 459 αιτούντες, η αλλιώς έχει εκπληρώσει το 76,5% των υποχρεώσεών της. Η Νορβηγία και το Λιχτενστάιν επέλεξαν οικειοθελώς το σύστημα αυτό και εκπλήρωσαν και οι δύο τις δεσμεύσεις τους να μετεγκαταστήσουν 1.500 και 10 αντίστοιχα.
Το σχέδιο μετεγκατάστασης της Ε.Ε. που συμφωνήθηκε το 2015 είχε ατέλειες. Ήταν μόνο ανοιχτό σε αιτούντες άσυλο με εθνικότητες οι οποίες έχουν μεγάλο ποσοστό αποδοχής στην Ευρώπη (κυρίως Σύριους και Ερυθραίους), αφήνοντας έτσι χιλιάδες ανθρώπους που χρειάζονταν βοήθεια να φτάσουν στην Ελλάδα και την Ιταλία και χωρίς να τους αφήνουν ασφαλείς επιλογές για να φτάσουν σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, παρά τις αδυναμίες, ήταν μια πρώτη προσπάθεια να θεσπιστεί ένα προσωρινό σύστημα βασισμένο στην εσωτερική αλληλεγγύη μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών. Τέτοιες πρωτοβουλίες είναι πολύ αναγκαίες, αλλά εξακολουθούν να μην ανταποκρίνονται στο μέγεθος του προβλήματος.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να κρύβεται από την ευθύνη της να προστατεύσει τους ανθρώπους που διαφεύγουν από τη βία και τη δίωξη μέσω μετεγκατάστασης ή άλλων μέσων, που μεταξύ άλλων είναι οι βίζες εργασίας και οι διαδικασίες ταχείας οικογενειακής επανένωσης.
Η Ευρώπη δεν μπορεί να κρύβεται από την ευθύνη της να προστατεύσει τους ανθρώπους που διαφεύγουν από τη βία και τη δίωξη μέσω μετεγκατάστασης ή άλλων μέσων.
Monica Costa Riba
Τώρα που το διετές σχέδιο μετεγκατάστασης της ΕΕ τελειώνει, τα ευρωπαϊκά κράτη θα πρέπει να ενεργήσουν ώστε να εξασφαλίσουν ότι όλα τα επιλέξιμα άτομα που έφθασαν στην Ελλάδα και την Ιταλία πριν από το τέλος του καθεστώτος μεταφέρονται ταχέως σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους. Αυτό συμπεριλαμβάνει πολλές γυναίκες, άντρες και παιδία που έφτασαν στα ελληνικά νησιά από τη στιγμή που συμφωνήθηκε η συμφωνία μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας στις 20 Μαρτίου και οι οποίοι έχουν αποκλεισθεί από το σχέδιο μετεγκατάστασης. Εκτός από το να τους επιτρέπουν να συνεχίζουν με ασφάλεια και αξιοπρέπεια τις ζωές τους, ο μη αποκλεισμός τους, θα μείωνε την πίεση και θα βελτίωνε τις συνθήκες στα ελληνικά νησιά, οι οποίες έχουν επιδεινωθεί καθώς οι αφίξεις έχουν αυξηθεί τους καλοκαιρινούς μήνες.
Ο Αμίν, η Μίριαμ και τα παιδιά τους έφτασαν τελικά στο Δουβλίνο νωρίτερα αυτό το μήνα. Στην Ελλάδα, η Μίριαμ μου είπε: «Θα είμαστε ευχαριστημένοι οπουδήποτε. Απλώς θέλουμε να ζήσουμε σε ένα μέρος όπου μπορούμε να ξεκινήσουμε ξανά και τα παιδιά μου μπορούν να επιστρέψουν στο σχολείο. Έχουν χάσει πάρα πολλά.» Ας ελπίσουμε ότι η Ιρλανδία θα είναι αυτό το μέρος.