ΓΕΝΕΥΗ: ΚΑΘΩΣ ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΟΠΛΩΝ ΜΕΓΕΘΥΝΕΤΑΙ, ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΣΥΝΑΠΤΟΥΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ

Λίγο περισσότερο από τέσσερα χρόνια αφότου τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν για την υιοθέτηση της συνθήκης-ορόσημο για την ρύθμιση του διεθνούς εμπορίου όπλων, μεγάλοι εξαγωγείς όπλων, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας, ουσιαστικά αγνοούν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη συνθήκη, συνεχίζοντας να προμηθεύουν με όπλα ακόμα και μέρη όπου υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να συμβάλλουν σε σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δήλωσε σήμερα η Διεθνής Αμνηστία.

Οι διπλωμάτες θα συναντηθούν στη Γενεύη σήμερα για την έναρξη του τρίτου Συνεδρίου των χωρών-μελών της Συνθήκης για το Εμπόριο Όπλων (Arms Trade Treaty) . Η συνθήκη ΑΤΤ θέτει απαγορεύσεις για να σταματήσει το διεθνές εμπόριο όπλων όταν είναι γνωστό ότι πρόκειται να χρησιμοποιηθούν για εγκλήματα πολέμου ή όταν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν για να διαπραχθούν σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι δολοφονούνται κάθε χρόνο από πυροβόλα όπλα και εκατομμύρια ακόμα είναι παγιδευμένοι σε βίαιες συρράξεις που τροφοδοτούνται από απερίσκεπτες πωλήσεις όπλων. Η Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων υποσχέθηκε να σώσει αμέτρητες ζωές βάζοντας σε τάξη αυτή την μαζική, κρυφή βιομηχανία αλλά προς το παρόν η αδύναμη εφαρμογή της και η έλλειψη διαφάνειας απειλούν να την υπονομεύσουν», δήλωσε ο James Lynch, Υπεύθυνος για τον Έλεγχο Όπλων και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Διεθνή Αμνηστία.

«Ζητάμε από τα κράτη-μέλη να διπλασιάσουν τις δεσμεύσεις που απορρέουν από αυτή τη συνθήκη και να τεθούν μεταξύ τους υπόλογα όσα κράτη συμμετέχουν σε ανεύθυνες και πιθανότατα παράνομες συναλλαγές όπλων. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο, - άνθρωποι σε όλον τον κόσμο δολοφονούνται, τραυματίζονται βαριά και τρομοκρατούνται από όπλα τα οποία δεν θα έπρεπε να έχουν μεταφερθεί από την αρχή».

Αγνοώντας τις υποχρεώσεις τους

Βάσει της Συνθήκης, οι εξαγωγές των συμβατικών όπλων δεν μπορούν να λάβουν χώρα εάν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να συμβάλλουν σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων ή τον ανθρωπιστικό νόμο. Η Διεθνής Αμνηστία έχει υπογραμμίσει πολλά παραδείγματα όπου κράτη-μέλη φαίνεται να έχουν παραβιάσει τις υποχρεώσεις τους βάσει της Συνθήκης.

Για παράδειγμα, πολλά κράτη-μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ιταλίας έχουν τροφοδοτήσει την Αίγυπτο με μία πληθώρα συμβατικών όπλων, όπου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθούν για καταστολή στο εσωτερικό της χώρας, όπως ελαφρύ οπλισμό και πυρομαχικά, παρά τη βίαιη καταστολή των διαμαρτυριών από την Αιγυπτιακή Κυβέρνηση, η οποία οδήγησε σε δολοφονίες, βασανιστήρια και τραυματισμούς χιλιάδων διαδηλωτών.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), το διάστημα 2012 -2016, την περίοδο όπου η Αίγυπτος βίωσε μία πρωτοφανή καταστολή, το 80% των εισαγωγών της Αιγύπτου σε μεγάλα συμβατικά όπλα προήλθαν από την Αμερική (υπογράφουσα της Συνθήκης) ή τη Γαλλία.

Πολλές κυβερνήσεις συνεχίζουν επίσης να προωθούν όπλα στη Σαουδική Αραβία, παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αδιάσειστα και εμπεριστατωμένα στοιχεία για σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου στην Υεμένη. Από την αρχή της σύγκρουσης το 2015, κατά τη διάρκεια της οποίας ο καθοδηγούμενος από τη Σαουδική Αραβία συνασπισμός βομβάρδισε σχολεία, νοσοκομεία και άλλες υποδομές πολιτών, το Ηνωμένο Βασίλειο ενέκρινε εξαγωγές αδειών αξίας πάνω από £3.7 δις προς τη Σαουδική Αραβία.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο της Στοκχόλμης, η Σαουδική Αραβία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου για βαρύ συμβατικό οπλισμό. Οι εξαγωγές προς την Σαουδική Αραβία αποτελούν το 13% του συνολικού ποσοστού στρατιωτικών εξαγωγών των ΗΠΑ και το 48% των εξαγωγών όπλων του Ηνωμένου Βασιλείου για το διάστημα 2012- 2016. Λίγο λιγότερο από το 80% των συνολικών εισαγωγών της Σαουδικής Αραβίας για μεγάλο συμβατικό οπλισμό για το 2012-2016 προήλθε από τις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Τον Μάιο του 2017, οι ΗΠΑ συμφώνησαν σε πιθανές πωλήσεις όπλων αξίας $110 δις με τη Σαουδική Αραβία. Οι συμφωνίες περιλαμβάνουν κατευθυνόμενα πυρομαχικά αέρος-εδάφους αξίας 4.6 δις δολαρίων - ένα σύνολο από  104.000 βόμβες του ίδιου τύπου που χρησιμοποιήθηκαν συστηματικά στον πόλεμο της Υεμένης. Πρόσφατες παραγγελίες του 2015-16 περιλαμβάνουν 13.726 αντιαρματικούς πυραύλους, 3.870 κατευθυνόμενες βόμβες, 60 ελικόπτερα μάχης και 1.279 οπλισμένα άρματα καθώς και 4 μαχητικά αεροσκάφη.

Την ίδια περίοδο το Ηνωμένο Βασίλειο παρέδωσε 20 μαχητικά αεροσκάφη τύπου Typhoon Block 20 αξίας 1.15 δις δολαρίων, 2.400 κατευθυνόμενες βόμβες Paveway αξίας 48 εκατομμυρίων, 50 πυραύλους Storm Shadow/ SCALP αξίας 70 εκατομμυρίων και 2 συστήματα εναέριου ανεφοδιασμού αξίας 20 εκατομμυρίων.

Σύμφωνα με τα δεδομένα του Ινστιτούτου της Στοκχόλμης, άλλοι σημαντικοί προμηθευτές για βαρύ οπλισμό προς τη Σαουδική Αραβία, από την αρχή της σύγκρουσης στην Υεμένη, είναι η Γαλλία ($218 εκ.), η Ισπανία ($196 εκ.) και η Ελβετία ($186 εκ.), η Ιταλία ($154 εκ.) ο Καναδάς ($115 εκ.) και η Τουρκία ($91 εκ.).

Η διαφάνεια σώζει ζωές

Σύμφωνα με τη Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων, όλα τα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να καταθέτουν ετήσιες αναφορές για τις εξαγωγές και εισαγωγές όπλων, κάτι που είναι κρίσιμο για τη διαφάνεια του διεθνούς εμπορίου όπλων, το οποίο για πολύ καιρό περιβαλλόταν από μυστικότητα.

Καθώς η Συνθήκη δεν έχει κάποιο ανεξάρτητο μηχανισμό εξακρίβωσης για να εξασφαλίζει τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς σχετικά με τις μεταφορές, η δημόσια ετήσια αναφορά για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές είναι κρίσιμη για να επιτρέπει στα κοινοβούλια, στα μέσα ενημέρωσης και στην κοινωνία των πολιτών να επιθεωρεί την συμπεριφορά των κυβερνήσεων.

Ωστόσο, μέχρι τώρα μόνο 48 από τα 72 Κράτη Μέλη έχουν καταθέσει μία ετήσια αναφορά σχετικά με τις εισαγωγές και εξαγωγές του 2016 και 13 κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της Ισλανδίας και της Νιγηρίας ακόμα δεν έχουν καταθέσει τις αναφορές τους για τις εισαγωγές και εξαγωγές του 2015.

Πολλές αναφορές είναι γεμάτες ανακρίβειες και κενά:

• Ένας αριθμός κρατών έχουν αφήσει ολόκληρα τμήματα των αναφορών τους κενά χωρίς εξήγηση. Για παράδειγμα η Νότια Αφρική άφησε κενό το τμήμα της αναφοράς της για τις εισαγωγές μικρού και ελαφριού οπλισμού καθώς το Ηνωμένο Βασίλειο άφησε ολόκληρο το τμήμα για τις εισαγωγές κενό.
• Κάποια κράτη αποτυγχάνουν να παραδώσουν τον αριθμό όπλων που μεταφέρθηκαν και/ή τις οικονομικές τους αξίες. Για παράδειγμα, η Αυστρία δεν περιέλαβε στην αναφορά της τις πληροφορίες για τις εισαγωγές συμβατικού οπλισμού και η Γαλλία δεν ανέφερε τις εισαγωγές της για βαρύ οπλισμό.
• Πολλά κράτη όπως η Βοσνία, η Δανία, η Εσθονία και η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας συγχώνευσαν δεδομένα σε συγκεκριμένες εισαγωγές και εξαγωγές ή συνάθροισαν τις χώρες εισαγωγής, καθιστώντας αδύνατο να βρει κανείς πόσα όπλα πήγαν σε κάθε χώρα.

«Ένας από τους στόχους κλειδιά της Συνθήκης είναι να κάνει το εμπόριο όπλων περισσότερο διαφανές, αλλά ακόμα τα κράτη παραλείπουν κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με το σε ποιους πουλάνε όπλα και πόσα ή τί τύπου όπλα εισάγουν», δηλώνει ο James Lynch. «Αυτό δεν είναι απλά μία διοικητική ανησυχία. Το γεγονός ότι κάποια κράτη επιλέγουν να αφήσουν τεράστια κενά ή απλά να μην παραδίδουν τις αναφορές τους καθόλου, εγείρει ανησυχητικά ερωτήματα σχετικά με το τί προσπαθούν να κρύψουν».

«Με τις μεταφορές μεγάλου συμβατικού οπλισμού να βρίσκονται στα υψηλότερα νούμερα από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και τα όπλα να συνεχίζουν να τροφοδοτούν περιοχές σύγκρουσης και χώρες με εσωτερική καταστολή,  τα κράτη- μέλη χρειάζεται να θυμηθούν το σκοπό αυτής της Συνθήκης : να μειωθεί η ανθρώπινη δυστυχία. Πρέπει να χρησιμοποιήσουν τη συνάντηση αυτής της εβδομάδας σαν μία ευκαιρία να εξασφαλίσουν ότι όλοι οι εισαγωγείς και εξαγωγείς θα παραμείνουν πιστοί σε αυτόν το σκοπό».

Υπόβαθρο

Μετά από 20 και παραπάνω χρόνια διεξαγωγής εκστρατειών από τη Διεθνή Αμνηστία και άλλες συνεργαζόμενες ΜΚΟ στη Συμμαχία για τον Έλεγχο των Όπλων, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ψήφισε αποφασιστικά να υιοθετήσει το κείμενο της Συνθήκης για το Εμπόριο Όπλων  τον Απρίλιο του 2013.  Η συνθήκη τέθηκε σε ισχύ στις 24 Δεκεμβρίου του 2014.

Η Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων είναι μία παγκόσμια συνθήκη που θέτει, για πρώτη φορά, απαγορεύσεις για να σταματήσει το διεθνές εμπόριο όπλων, πυρομαχικών και σχετικών υλικών ανάμεσα σε κράτη όταν είναι γνωστό ότι θα χρησιμοποιηθούν σε γενοκτονίες, εγκλήματα ενάντια στην ανθρωπότητα ή εγκλήματα πολέμου. Τα κράτη-μέλη πρέπει να διεξάγουν μία αξιολόγηση του «θεμελιώδους» κινδύνου που ενέχουν οι πιθανές εξαγωγές όπλων που θα μπορούσαν δυνητικά να συμβάλλουν σε σοβαρές παραβιάσεις των διεθνώς αναγνωρισμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.

130 κράτη έχουν ως τώρα υπογράψει τη Συνθήκη, με τα 92 από αυτά να την έχουν επικυρώσει, συμπεριλαμβανομένων 5 τα οποία συγκαταλέγονται στους 10 μεγαλύτερους εξαγωγείς όπλων : η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Παρόλα αυτά, μεγάλοι εξαγωγείς όπλων όπως η Ρωσία και η Κίνα δεν έχουν υπογράψει τη Συνθήκη ακόμα. Οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει αλλά δεν την έχουν επικυρώσει. Υπογράφοντας την Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων οι κυβερνήσεις συμφωνούν να μην προβούν σε πράξεις που θα υπονομεύσουν το αντικείμενο και τον σκοπό της Συνθήκης.

Δείτε ολόκληρη τη λίστα των Κρατών Μελών και των Υπογράφοντων