ΑΙΓΥΠΤΟΣ: ΤΑ ΤΙΜΩΡΗΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΝΕΑ ΤΑΚΤΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗΣ ΑΚΤΙΒΙΣΤΩΝ

Η αστυνομική επιτήρηση στην Αίγυπτο υποχρεώνει αποφυλακισμένους και κρατούμενους να περνούν συγκεκριμένο αριθμό ωρών σε κάποιο αστυνομικό τμήμα σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση. Χρησιμοποιείται ως εναλλακτική της προφυλάκισης ή μπορεί να επιβληθεί ως συμπληρωματική ποινή πέραν της φυλάκισης.     

Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει τουλάχιστον 13 υποθέσεις στις οποίες τα μέτρα επιτήρησης ήταν υπερβολικά ή είχαν επιβληθεί αυθαίρετα σε ακτιβιστές. Σε μερικές περιπτώσεις, οι αποφάσεις επιτήρησης άνοιξαν το δρόμο για την κράτηση ακτιβιστών για δεύτερη φορά. 

«Οι αιγυπτιακές αρχές τιμωρούν ακτιβιστές επιβάλλοντάς τους υπερβολικά και, σε μερικές περιπτώσεις, παράλογα μέτρα επιτήρησης τα οποία καταπατούν τα βασικά δικαιώματα τους, και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ισοδυναμούν με στέρηση της ελευθερίας τους. Πολλά από αυτά τα άτομα έχουν καταδικαστεί ή κατηγορηθεί λόγω των ειρηνικών δραστηριοτήτων τους, και εξαρχής δεν θα έπρεπε να έχουν φυλακισθεί», δήλωσε η Najia Bounaim, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Δράσης για το περιφερειακό γραφείο της Διεθνούς Αμνηστίας στην Τύνιδα.

«Η κατάχρηση της αναστολής υπό επιτήρηση έχει γίνει το τελευταίο “εργαλείο” των αρχών για τη συντριβή κάθε διαφωνίας. Είναι επιτακτική ανάγκη οι αιγυπτιακές αρχές να προχωρήσουν σε άρση όλων των αυθαίρετων μέτρων επιτήρησης και να διατάξουν την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση των ακτιβιστών που βρίσκονται υπό κράτηση ή έχουν φυλακισθεί απλά και μόνο επειδή άσκησαν το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης ή το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ειρηνικώς».

Οι περίοδοι επιτήρησης ορίζονται από τους δικαστές κατά τη διάρκεια της καταδικαστικής ακρόασης, αλλά ο καθορισμός του αριθμού των ωρών για τις οποίες τα άτομα πρέπει να παραμένουν υπό επιτήρηση ως μέρος της ποινής τους τίθεται στη διακριτική ευχέρεια και βούληση της αστυνομίας, χωρίς καμία επίβλεψη.

Αντί να απαιτείται από πρώην φυλακισμένους και κρατούμενους να παρουσιάζονται στο αστυνομικό κέντρο, να υπογράφουν και να φεύγουν, η αιγυπτιακή αστυνομία τηρεί υπό κράτηση ακτιβιστές, που έχουν καταδικαστεί με αναστολή, έως και 12 ώρες κάθε μέρα στα αστυνομικά τμήματα Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους σε αυτά, δεν τους επιτρέπεται να φύγουν από το αστυνομικό τμήμα, να δεχτούν επισκέψεις ή να επικοινωνήσουν με άλλα άτομα εκτός των αστυνομικών.

Οι ακτιβιστές Ahmed Maher και Mohamed Adel οι οποίοι αφέθηκαν ελεύθεροι έπειτα από τρία χρόνια φυλάκισης για τη διοργάνωση παράνομης διαμαρτυρίας, αναγκάζονται να περνούν 12 ώρες την ημέρα στο αστυνομικό τμήμα ως μέρος της ποινής που εκδόθηκε εις βάρος τους από αιγυπτιακό δικαστήριο το Δεκέμβριο 2013. Εξαιτίας αυτών των μέτρων, δεν είναι σε θέση να εργαστούν, να ταξιδέψουν, να σπουδάσουν ή να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώμη τους.

Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει τουλάχιστον τέσσερις περιπτώσεις στις οποίες οι ακτιβιστές που τίθενται υπό καθεστώς αναστολής υπό επιτήρηση κρατούνταν και για δεύτερη φορά, παρά το γεγονός ότι δεν είχαν παραβιάσει τους όρους της.

Υπό το αιγυπτιακό δίκαιο, (νόμος υπ’ αριθμόν 99/1945), τα άτομα που τίθενται υπό καθεστώς αναστολής υπό επιτήρηση πρέπει να περάσουν τις προβλεπόμενες ώρες επιτήρησης στο σπίτι τους προκειμένου να βρίσκονται εκεί σε περίπτωση αιφνίδιων ελέγχων από τους αστυνομικούς που είναι υπεύθυνοι για την επιτήρηση της αναστολής τους. Ωστόσο, η νομοθεσία για την επιτήρηση δίνει στην αστυνομία διευρυμένες εξουσίες οι οποίες επιτρέπουν στους αστυνομικούς να αναγκάζουν τα άτομα να περνούν το χρόνο τους στο αστυνομικό τμήμα, εφόσον θεωρούν ότι η κατ΄οίκον επιτήρηση των ενδιαφερόμενων προσώπων καθίσταται δύσκολη. Επίσης, ο νόμος τιμωρεί με ένα χρόνο φυλάκιση όσους παραβιάζουν τους όρους της αναστολής, χωρίς όμως να προσδιορίζει τι ακριβώς ισοδυναμεί με παράβαση τους. Σύμφωνα με τους αναγνωρισμένους διεθνείς κανόνες, οι αρχές είναι υποχρεωμένες να εξηγούν, προφορικά και γραπτά, τους όρους με βάση τους οποίους εφαρμόζονται τα μη στερητικά της ελευθερίας μέτρα στα άτομα στα οποία αυτοί επιβάλλονται, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων τους.    

Οι διευρυμένες εξουσίες και η ανέλεγκτη διακριτική ευχέρεια που έχει παραχωρηθεί στην αστυνομία, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει μετατρέψει στην πράξη την αναστολή υπό επιτήρηση σε κράτηση, υπονομεύοντας το σκοπό της αναστολής ως μη στερητικού της ελευθερίας μέτρου.  

Επιπλέον, τα μέτρα επιτήρησης διευκολύνουν την παραβίαση και άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως είναι η αυθαίρετη κράτηση, η κακομεταχείριση και ο αυθαίρετος περιορισμός των δικαιωμάτων της ελεύθερης κυκλοφορίας και της ελευθερίας της έκφρασης εις βάρος  ακτιβιστών που έχουν στοχοποιηθεί στο πλαίσιο της προσπάθειας καταστολής των αντιφρονούντων από τις αρχές. Τα μέτρα παρεμποδίζουν επίσης την άσκηση και άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων στην εργασία και την εκπαίδευση καθώς και του δικαιώματος σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης. 

«Τα υπερβολικά και τιμωρητικά μέτρα επιτήρησης δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια συγκαλυμμένη μορφή κράτησης. Εξαιτίας τους, κάποιοι ακτιβιστές δεν είναι σε θέση να ασκήσουν το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης, το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία και το δικαίωμα του συνέρχεσθαι, ακόμα και αφότου έχουν εκτίσει την ποινή τους. Τα μέτρα αποτελούν ένα ακόμη μέσο που χρησιμοποιεί το αιγυπτιακό σύστημα ποινικής δικαιοσύνης για να φιμώνει και να εκφοβίζει όσους ασκούν κριτική στην κυβέρνηση», δήλωσε η Najia Bounaim.

Σύμφωνα με το αιγυπτιακό δίκαιο, τα μέτρα μπορούν να εφαρμοστούν σε σχέση με ένα ευρύ φάσμα αδικημάτων, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων που ποινικοποιούν το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ειρηνικώς και το δικαίωμα στην ελευθερίας της έκφρασης. Για παράδειγμα, οι κατηγορούμενοι που καταδικάζονται σύμφωνα με τα Άρθρα 375bis του Ποινικού Κώδικα, τα οποία ποινικοποιούν αφηρημένα αδικήματα, όπως είναι η «τρομοκρατία πολιτών» ή η «βλάβη ή διακινδύνευση της δημόσιας ασφάλειας», πρέπει να εκτίσουν ποινή φυλάκισης από ένα έως πέντε έτη και ίσης διάρκειας αναστολή υπό επιτήρηση μετά την αποφυλάκισής τους.

Μερικές φορές οι εισαγγελείς διατάζουν την αναστολή υπό επιτήρηση ως όρο για την απελευθέρωση υπόδικων ατόμων. Σε αυτή την περίπτωση, η διαταγή αναστολής ορίζει των αριθμό των ωρών και των ημερών κατά τις οποίες ο αποφυλακισθέντας κρατούμενος πρέπει να περάσει υπό αστυνομική επιτήρηση. Η κρατούσα αρχή έχει το δικαίωμα να διακόψει την αναστολή και να συλλάβει εκ νέου τον κατηγορούμενο, εφόσον οι όροι και οι κανόνες της αναστολής παραβιαστούν από αυτόν. Όμως, ο νόμος δεν ορίζει τι ισοδυναμεί με παραβίαση της αναστολής. Η αστυνομία έχει εκμεταλλευτεί αυτή την αοριστία για να δικαιολογεί την εκ νέου σύλληψη ακτιβιστών επειδή δεν κατάφεραν να παρουσιαστούν στον αστυνομικό που είναι υπεύθυνος για την επιτήρησή τους κατά τη διάρκεια των καθορισμένων ορών. Η ασάφεια των όρων επίσης, καθιστά τους ακτιβιστές διαρκώς υπό επιτήρηση από τον φύλακά τους και τους αποτρέπει από το να εμπλέκονται στη δημόσια ζωή και τις πολιτικές δραστηριότητες.