ΣΛΟΒΑΚΙΑ: Ο ΠΑΡΑΝΟΜΟΣ ΕΘΝΟΤΙΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΑΜΕΛΕΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΜΑ

Η Έκθεση με τίτλο «Ένα Μάθημα για τις Διακρίσεις: Εθνοτικός Διαχωρισμός των παιδιών Ρομά στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση στη Σλοβακία» (A Lesson in Discrimination: Segregation of Romani children in Primary Education in Slovakia) αποκαλύπτει πώς οι περιορισμένες μεταρρυθμίσεις και ακόμα και η απειλή επιβολής προστίμων από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την παραβίαση του δικαίου της Ε.Ε., έχουν επηρεάσει ελάχιστα τη συνήθη πρακτική της ένταξης παιδιών Ρομά σε ξεχωριστές τάξεις ή σχολεία. Επιπλέον, τα παιδιά Ρομά διαγιγνώσκονται τακτικά με «ελαφριά νοητική ανεπάρκεια» και τοποθετούνται σε ειδικά σχολεία στα οποία η ποιότητα εκπαίδευσης είναι κατώτερη.

«Σχεδόν δύο χρόνια αφότου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει έναντι της Σλοβακίας για τις διακρίσεις και τον εθνοτικό διαχωρισμό στην εκπαίδευση, τα παιδιά Ρομά παραμένουν παγιδευμένα σε ένα φαύλο κύκλο φτώχειας, περιθωριοποίησης και απελπισίας», δήλωσε ο Ðorđe Jovanović, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τα Δικαιώματα των Ρομά

«Η πλήρης αποτυχία της Σλοβακίας να αντιμετωπίσει προκαταλήψεις βαθιά ριζωμένες στο εκπαιδευτικό σύστημα πλήττει το μέλλον των παιδιών Ρομά από τη στιγμή που μπαίνουν στην αίθουσα διδασκαλίας».

Η Έκθεση, η οποία εστιάζει την έρευνά της σε 4 τοποθεσίες στην ανατολική Σλοβακία, αποκαλύπτει ότι τα παιδιά Ρομά τοποθετούνται σε σχολεία και τάξεις μόνο για Ρομά ή σε ειδικά σχολεία ή τάξεις για παιδιά με «νοητική ανεπάρκεια», τα οποία έχουν μειωμένο πρόγραμμα σπουδών και παρέχουν περιορισμένες δυνατότητες επαγγελματικής εξέλιξης. Άλλος ένας παράγοντας που συμβάλλει στο διαχωρισμό είναι το γεγονός ότι οι γονείς οι οποίοι δεν έχουν καταγωγή Ρομά συχνά αποσύρουν τα παιδιά τους από τα σχολεία στα οποία νιώθουν ότι φοιτούν «παρά πολλοί μαθητές Ρομά». Οι αρχές της Σλοβακίας δεν εφαρμόζουν κάποιο αποτελεσματικό σχέδιο ή πολιτική για να αντιμετωπίσουν αυτό το φαινόμενο, γνωστό ως «λευκή φυγή».

Ο εθνοτικός διαχωρισμός συχνά ξεκινά πριν το δημοτικό σχολείο, καθώς τα παιδιά Ρομά κρίνονται τακτικά ως μη έτοιμα να λάβουν πρωτοβάθμια εκπαίδευση και, αντ’ αυτού, τοποθετούνται σε τάξεις «μηδενικού βαθμού».

Κακής ποιότητας εκπαίδευση

Η εκπαίδευση που λαμβάνουν οι μαθητές Ρομά στα ειδικά σχολεία και στις χωριστές τάξεις είναι τόσο κακής ποιότητας ώστε ελάχιστοι είναι σε θέση να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους μετά την ηλικία των 16 ετών. Ο μικρός αριθμός μαθητών που το τολμά, διαθέτει ελάχιστες επιλογές για τη συνέχιση των σπουδών του πέρα από τα επαγγελματικά σχολεία, η φοίτηση στα οποία μειώνει σημαντικά τις δυνατότητες για τη μελλοντική επαγγελματική απασχόλησή τους.

Σε μία από τις τοποθεσίες όπου διεξήχθη η έρευνα, αγόρια Ρομά τα οποία είχαν εγγραφεί σε ένα ιδιωτικό επαγγελματικό λύκειο, του οποίου τη διεύθυνση είχε αναλάβει μια τοπική κατασκευαστική εταιρεία, ανέφεραν ότι περνούσαν τις περισσότερες ώρες τους συναρμολογώντας ηλεκτρικά βύσματα, τα οποία, στη συνέχεια, τα εμπορευόταν η εν λόγω εταιρεία. Στα κορίτσια του σχολείου προσφέρονται μαθήματα οικιακής οικονομίας (Praktická Žena). Τα τελευταία εντάσσονται σε ένα ευρύτερο εθνικό πρόγραμμα μέσω του οποίου τα κορίτσια Ρομά διδάσκονται πώς θα γίνουν «καλές νοικοκυρές», παρακολουθώντας μαθήματα μαγειρικής και οικιακών.

Οι βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις και οι χαμηλές προσδοκίες του εκπαιδευτικού προσωπικού σε ό,τι αφορά στα παιδιά Ρομά παρεμποδίζουν περαιτέρω τις εκπαιδευτικές δυνατότητες των τελευταίων. Μία δασκάλα αποκάλεσε το σχολείο στο οποίο εργαζόταν «ένα μικρό ζωολογικό κήπο». Μία άλλη δήλωσε ότι οι Ρομά «αναπαράγονται μεταξύ τους. Η αιμομιξία αποτελεί συχνό φαινόμενο», προτού αναφερθεί στα «εξωπραγματικά» όνειρα των μαθητών της:

«Όλοι θέλουν να γίνουν δάσκαλοι ή γιατροί… υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα σε αυτό που επιθυμούν να γίνουν και σε αυτό που θα καταλήξουν να κάνουν. Ωστόσο, τα μεγαλύτερα παιδιά, ειδικά τα αγόρια, έχουν πιο ρεαλιστικούς στόχους και καταλήγουν, για παράδειγμα, να γίνονται οικοδόμοι».

Εσφαλμένες διαγνώσεις

Η Έκθεση αποκαλύπτει επίσης ένα βαθιά ανησυχητικό μοτίβο πολιτισμικής προκατάληψης ανάμεσα στους υπεύθυνους για την ανάθεση παιδιών σε ειδικά σχολεία, το οποίο έχει ως συνέπεια την εσφαλμένη διάγνωση δεκάδων παιδιών Ρομά. Σε μία από τις τοποθεσίες τις οποίες επισκέφθηκαν οι ερευνητές, περίπου το ένα τρίτο των παιδιών Ρομά διαγιγνώσκονται με «ελαφριά νοητική υστέρηση». Μία μητέρα Ρομά περιέγραψε, σε συνέντευξή της με τους ερευνητές, το σοκ της όταν ο γιος της, ο οποίος αξιολογήθηκε από ψυχολόγο ως «πολύ έξυπνος», τοποθετήθηκε σε ειδικό σχολείο χωρίς καμία απολύτως εξήγηση.

Οι γονείς ανέφεραν ότι στα παιδιά που φοιτούν σε ειδικά σχολεία δεν επιτρέπεται συχνά να πάρουν τα σχολικά βιβλία στο σπίτι, ενώ τακτικά δεν τους δίνονται καθόλου ασκήσεις για το σπίτι. Τα σλοβακικά αποτελούν τη δεύτερη γλώσσα για πολλά παιδιά Ρομά, γεγονός που περιορίζει σημαντικά τις δυνατότητες και ευκαιρίες συμμετοχής τους στην ευρύτερη σλοβακόφωνη κοινωνία. Αρκετοί γονείς δήλωσαν ότι στα παιδιά συχνά δίνεται εντολή να ζωγραφίζουν κατά τη διάρκεια του μαθήματος της γλώσσας, ενώ ο πατέρας ενός 17χρόνου αγοριού μας αποκάλυψε ότι όταν ο γιος του αποφοίτησε από το ειδικό σχολείο δεν ήταν ακόμα σε θέση να διαβάσει, να γράψει ή να μιλήσει σλοβακικά.

Η Διεθνής Αμνηστία και το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώματα των Ρομά καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να πιέσει τη Σλοβακία να συμμορφώσει την πολιτική της με βάση το δίκαιο της Ε.Ε. σχετικά με τις φυλετικές διακρίσεις, απευθύνοντας «αιτιολογημένη γνώμη» κατά της Σλοβακίας, η οποία αποτελεί το τελικό βήμα πριν από την ενδεχόμενη προσφυγή στο δικαστήριο.

«Το εκπαιδευτικό σύστημα στη Σλοβακία είναι εξαρχής άνισο εις βάρος των παιδιών Ρομά, ορίζοντας για αυτά μία ανησυχητικά περιορισμένη πορεία η οποία οξύνει και διαιωνίζει τις προκαταλήψεις και το ρατσισμό προς τους Ρομά», δήλωσε ο John Dalhuisen, Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για την Ευρώπη και την Κεντρική Ασία.

«Ο διαχωρισμός των παιδιών Ρομά δεν είναι μόνο ανησυχητικός, αλλά παράνομος. Αυτό το γεγονός – κι όχι τα μεγάλα πρόστιμα τα οποία, αν δεν πράξουν αλλιώς, σίγουρα θα τους επιβληθούν, θα έπρεπε να αποτελεί κίνητρο για τις σλοβακικές αρχές για να βάλουν τέλος σε αυτόν».

Υπόβαρθρο

Τον Απρίλιο του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε διαδικασίες επί παραβάσει έναντι της Σλοβακίας για την εικαζόμενη παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας κατά των διακρίσεων, οι οποίες βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη. Αν η Σλοβακία δε συμμορφωθεί με τη νομοθεσία της Ε.Ε. σε αυτό το ζήτημα, θα τις επιβληθούν σοβαρές οικονομικές κυρώσεις.