ΣΙΕΡΡΑ ΛΕΟΝΕ: O ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΓΚΥΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥΣ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ

Η Σιέρρα Λεόνε πρέπει να άρει τον βαθιά μεροληπτικό αποκλεισμό των εμφανώς εγκύων κοριτσιών, που τις εμποδίζει να πηγαίνουν στο σχολείο και να δίνουν εξετάσεις, ο οποίος συνεχίζει να εδραιώνει την ανισότητα των φύλων στη χώρα και να θέτει το μέλλον χιλιάδων εφήβων κοριτσιών σε κίνδυνο, δήλωσε η Διεθνής Αμνηστία σήμερα, ένα χρόνο μετά την έκθεσή της πάνω σ’ αυτό το θέμα.

«Η απαγόρευση σε κοπέλες εμφανώς εγκύους να φοιτούν σε κανονικά σχολεία και να δίνουν εξετάσεις είναι απελπιστικά εσφαλμένη και η Σιέρρα Λεόνε δεν κάνει απολύτως τίποτα προκειμένου να αντιμετωπίσει τις βαθύτερες αιτίες του υψηλού ποσοστού εγκυμοσύνης των εφήβων κοριτσιών στη χώρα, το οποίο αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της καταστροφικής κρίσης του Ebola και παραμένει υψηλό παρά αυτή την απαγόρευση», δήλωσε ο Alioune Tine, Περιφερειακός Διευθυντής της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Δυτική και Κεντρική Αφρική.

«Αντί να ταπεινώνουν και να αποκλείουν έφηβες κοπέλες, οι αρχές της Σιέρρα Λεόνε θα πρέπει να επικεντρωθούν στην αύξηση της ενημέρωσης στα σχολεία για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία και να προστατεύουν τα κορίτσια από τη σεξουαλική βία και τις σχέσεις εκμετάλλευσης. Αν δεν αντιμετωπιστούν αυτά τα ζητήματα, ο φαύλος κύκλος της ανεπιθύμητης πρόωρης εγκυμοσύνης θα συνεχιστεί για πολλές γενιές ακόμη».

Η απαγόρευση ανακηρύχθηκε ως επίσημη κυβερνητική πολιτική τον Απρίλιο του 2015, λίγο πριν ξανανοίξουν τα σχολεία μετά την κρίση του Ebola. Πάνω από ενάμισι χρόνο αργότερα, η Διεθνής Αμνηστία ανησυχεί βαθύτατα που ο αποκλεισμός είναι ακόμα σε εφαρμογή, παρά τις εθνικές και διεθνείς επικρίσεις.

Η Διεθνής Αμνηστία μίλησε με 68 κοπέλες ηλικίας 15-20 χρονών, οι οποίες είτε ήταν έγκυοι, είτε είχαν γεννήσει πρόσφατα στις Δυτικές Αστικές και Αγροτικές περιοχές της Σιέρρα Λεόνε. Μίλησαν επίσης με 26 εθνικούς και διεθνείς φορείς της κοινωνίας των πολιτών, με δασκάλους και υπαλλήλους της κυβέρνησης για να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος του αποκλεισμού.

Η πλειοψηφία των κοριτσιών που έδωσαν συνέντευξη, είχαν μείνει έγκυοι κατά τη διάρκεια της έξαρσης του Ebola, όπου σημειώθηκε μια αύξηση στην εγκυμοσύνη εφήβων, συνοδευόμενη από μία απότομη αύξηση της σεξουαλικής βίας. Ο αρνητικός οικονομικός αντίκτυπος της κρίσης του Ebola οδήγησε στην αύξηση των σχέσεων εκμετάλλευσης και κατάχρησης.

Ο αντίκτυπος του αποκλεισμού των εγκύων κοριτσιών

Τα περισσότερα κορίτσια δήλωσαν ότι αυτή η πολιτική τις έκανε να νιώσουν εγκαταλελειμμένες και αποθαρρυμένες από το να πηγαίνουν στο σχολείο. Περιέγραψαν τη σύγχυσή τους για την αδυναμία να δώσουν εξετάσεις, παρά το γεγονός ότι είχαν διαβάσει σκληρά.

Ένα κορίτσι είπε στους ερευνητές μας: «Θα ήμουν σε θέση να δώσω εξετάσεις. Ήμουν συνέχεια με τα βιβλία μου. Ακόμα κι αν είσαι έγκυος, εάν έχεις διαβάσει είσαι σε θέση να δώσεις εξετάσεις».

Τα κορίτσια επίσης μίλησαν για τη σύγχυσή τους επειδή πρέπει να επαναλάβουν τη χρονιά αφότου γεννήσουν, εφόσον έχασαν την ευκαιρία τους να δώσουν εξετάσεις όσο ήταν έγκυες: «Θα πρέπει να επαναλάβω τη χρονιά πάλι. Αισθάνομαι άσχημα, γιατί βλέπω τους φίλους μου να προχωρούν στην επόμενη χρονιά», είπε ένα 17χρονο κορίτσι στη Διεθνή Αμνηστία.

Ο στιγματισμός που περιβάλλει την εγκυμοσύνη των εφήβων στη Σιέρα Λεόνε σημαίνει ότι τα κορίτσια βιώνουν αισθήματα ντροπής για την εγκυμοσύνη τους, ενώ κάποιες φορές εξοστρακίζονται ή ακόμη και κακοποιούνται από τις οικογένειές τους και τους καθηγητές τους.

Μια κοπέλα στην οποία μίλησε η Διεθνής Αμνηστία, είπε ότι εγκατέλειψε το σχολείο με δική της βούληση, αφότου είδε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονταν οι συμμαθήτριές της στο παρελθόν: «Ένας καθηγητής ανακοίνωσε μπροστά σε όλο το σχολείο ότι η κοπέλα ήταν έγκυος, της πήρε την τσάντα (με την οποία προστάτευε την κοιλιά της) και την έδειρε με ένα μπαστούνι».

Ειδικά σχολεία για κοπέλες εγκύους

Το Μάϊο του 2015, ως απάντηση στη διεθνή και τοπική πίεση, ο Πρόεδρος της Σιέρα Λεόνε, Ernest Bai Koroma ανακοίνωσε την εγκαθίδρυση ενός εναλλακτικού εκπαιδευτικού συστήματος «γέφυρα», το οποίο θα επέτρεπε στις έγκυες κοπέλες να συνεχίσουν να πηγαίνουν στο σχολείο, αλλά σε διαφορετικές εγκαταστάσεις ή σε διαφορετικές χρονιές από τις συνομήλικές τους.

Εκτός του ότι, αυτό το παράλληλο σύστημα παρέχει στα κορίτσια πρόσβαση σε μια περιορισμένη μορφή εκπαίδευσης, ο πρόεδρος Koroma στην ομιλία του για την Ημέρα της Γυναίκας το Μάρτιο του 2016, φάνηκε να επιβεβαιώνει ότι ήταν βασισμένο εν μέρει σε αρνητικά στερεότυπα, όταν δήλωσε: «Θα συνεχίσουν να λαμβάνουν επίσημη εκπαίδευση, χωρίς να τους επιτρέπουμε να συναναστρέφονται στην ίδια τάξη με άλλα κορίτσια που πηγαίνουν σχολείο. Ας επιστρέψουμε στις βασικές αρχές και ας προστατέψουμε τις αξίες μας και τον πολιτισμό μας».

Υπάλληλοι του Υπουργείου Παιδείας δήλωσαν στη Διεθνή Αμνηστία ότι αρχικά 14.500 κορίτσια είχαν εγγραφεί στο σχέδιο και περίπου 5000 είχαν επανενταχθεί σε κανονικά σχολεία μετά τη γέννηση των παιδιών τους. Τα μαθήματα γίνονταν τρεις φορές την εβδομάδα για περίπου δύο ή τρεις ώρες την ημέρα. Το πρόγραμμα διδασκαλίας που χρησιμοποιήθηκε στο σχέδιο, διέφερε από αυτό των κανονικών σχολείων και επικεντρωνόταν μόνο στα μαθήματα κορμού. Τα κορίτσια είχαν πρόσβαση σε ιατρικές πληροφορίες και υπηρεσίες, όπως σε προγράμματα οικογενειακού προγραμματισμού.

Τα περισσότερα κορίτσια με τα οποία μίλησε η Διεθνής Αμνηστία έκαναν θετικά σχόλια σχετικά με το σύστημα "γέφυρα". Λίγα κορίτσια δήλωσαν ότι το προτιμούσαν από το κανονικό τους σχολείο λόγω του στιγματισμού που αντιμετώπιζαν εκεί.

Ένα κορίτσι δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Ντρεπόμουν γιατί στο κανονικό σχολείο όλοι θα με περιγελούσαν».

Ωστόσο, πολλά κορίτσια δήλωσαν ότι θα προτιμούσαν να παρέμεναν στο κανονικό τους σχολείο εάν είχαν δυνατότητα επιλογής.

«Μας μαθαίνουν μόνο μαθηματικά και αγγλικά – αλλά εγώ έκανα μαθήματα επιχειρηματικότητας στο σχολείο και αυτά δε μας τα διδάσκουν», είπε ένα κορίτσι στη Διεθνή Αμνηστία. Ένα άλλο κορίτσι είπε, «Θα προτιμούσα να πάω στο σχολείο μου αν είχα επιλογή, επειδή το σχολείο θα μου έδινε αποτελέσματα (βαθμολογίες εξετάσεων). Μόλις γεννήσω, θα συνεχίσω στο δικό μου σχολείο. Το κέντρο εκμάθησης είναι μόνο για όσο θα είμαι έγκυος».

Το σχέδιο "γέφυρα" έληξε τον Αύγουστο του 2016, αλλά τα εναλλακτικά μαθήματα για κοπέλες εγκύους θα συνεχίσουν μέσω ενός νέου σχεδίου, που θα διεξάγεται από το Υπουργείο Παιδείας με τη στήριξη της UNICEF και την κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, το οποίο θα ετσιάζει ευρύτερα σε κορίτσια που εγκατέλειψαν το σχολείο για διάφορους λόγους, καθώς επίσης θα επεμβαίνει ώστε να βοηθήσει να παραμείνουν τα κορίτσια στο σχολείο. Το νέο σχέδιο θα διαρκέσει 17 μήνες, ξεκινώντας από το Νοέμβριο του 2016.

Ειδικοί του διεθνούς και τοπικού χώρου έχουν καλωσορίσει τη συνέχιση της εστίασης στη μόρφωση των κοριτσιών μέσω αυτού του προγράμματος. Ωστόσο, οι προβληματισμοί παραμένουν σχετικά με την έλλειψη επιλογών των εγκύων κοριτσιών, λόγω του εκπαιδευτικού τους αποκλεισμού και την αδυναμία τους να δώσουν εξετάσεις, γεγονός που έρχεται σε αντιπαράθεση με τις νομικές υποχρεώσεις της Σιέρα Λεόνε να παρέχει ίση πρόσβαση στην ποιοτική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά.

Περιορισμένη πρόσβαση σε ενημέρωση για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία

Τα ειδικά σχολεία για τις κοπέλες εγκύους δεν είναι η λύση για την αντιμετώπιση του μεγάλου ποσοστού εγκυμοσύνης των εφήβων στη Σιέρα Λεόνε. Παρά τις συστάσεις της Διεθνούς Αμνηστίας, της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Παιδιών και των τοπικών οργανισμών, η ενημέρωση για τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία εξακολουθεί να μην αποτελεί μέρος του επίσημου προγράμματος διδασκαλίας. Η πλειοψηφία των κοριτσιών είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι δε γνώριζαν για τον οικογενειακό προγραμματισμό και είχαν λίγη έως μηδαμινή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση προτού μείνουν έγκυοι.

Ένα κορίτσι είπε στους ερευνητές μας: «Στο σχολείο πρακτικά δε μας μαθαίνουν για τον οικογενειακό προγραμματισμό. Θεωρούν ότι είμαστε πολύ μικροί, ή ότι είναι κακό, ή ότι θα σε ενθαρρύνουν να κάνεις σεξ».

Τα κορίτσια επίσης είχαν πολλούς φόβους και παραπληροφόρηση σχετικά με τον οικογενειακό προγραμματισμό. Ένα 19χρονο κορίτσι που ήταν τεσσάρων μηνών έγκυος είπε:«Έκανα την ένεση για ένα ή δύο χρόνια, αλλά δε μου ήρθε περίοδος. Κάποιος μας είπε ότι η ένεση είχε σκοτώσει ένα κορίτσι, αφού δε σου έρχεται περίοδος. Σκέφτηκα να σταματήσω την ένεση μέχρι να μου έρθει περίοδος. Δεν ήξερα πού μπορούσα να πάρω πληροφορίες σχετικά με αυτό. Μετά έμεινα έγκυος».

Οι προκλήσεις του να επιστρέψουν στο κανονικό σχολείο

Τα κορίτσια που μένουν έγκυοι, μπορεί να αντιμετωπίσουν περίπλοκα εμπόδια στη συνέχιση της εκπαίδευσής τους. Πέρα από την απαγόρευση της εγκυμοσύνης, τα σχολικά δίδακτρα αποτελούν επίσης ένα μεγάλο εμπόδιο για τα περισσότερα κορίτσια με τα οποία μίλησε η Διεθνής Αμνηστία. Σε μια χώρα όπου το 72% του πληθυσμού ζει σε ακραία επίπεδα φτώχειας, αυτά τα δίδακτρα σε συνδυασμό με τα οικονομικά κόστη απόκτησης ενός παιδιού, δημιουργούν αξεπέραστα εμπόδια. Επιπροσθέτως, ο στιγματισμός γύρω από την εγκυμοσύνη των εφήβων σημαίνει ότι πολλές οικογένειες αποσύρουν την οικονομική τους υποστήριξη, πράγμα που καθιστά πολύ δύσκολο για πολλά κορίτσια να γυρίσουν στην κανονική εκπαίδευση ακόμη και αφότου γεννηθούν τα παιδιά τους. Όπως δήλωσε μια κοπέλα στη Διεθνή Αμνηστία:

«Δεν μπορώ να γυρίσω στο σχολείο μου, αφού δεν μπορώ να πληρώσω τα δίδακτρα. Προσπαθώ να δουλέψω και να κάνω ιδιωτικά μαθήματα. Δεν έχω κανένα να με βοηθήσει».

«Εάν δεν αντιμετωπιστούν τα εμπόδια στην εκπαίδευση, η κυβέρνηση της Σιέρα Λεόνε θα απογοητεύσει ιδιαίτερα τα κορίτσια της και θα θέσει το μέλλον τους σε κίνδυνο. Σε συνάρτηση με τις διεθνείς υποχρεώσεις της, η κυβέρνηση πρέπει να κάνει σταθερά βήματα, ώστε σταδιακά να διασφαλίσει την πρόσβαση στην εκπαίδευση για όλα να κορίτσια – συμπεριλαμβανομένων των επιδομάτων για κορίτσια που τα χρειάζονται – ως μέρος της εκπαιδευτικής της στρατηγικής», δήλωσε ο Alioune Tine.

«Η εξάλειψη του στίγματος που περικλείει τις κοπέλες εγκύους είναι επίσης βασική. Η Σιέρα Λεόνε έχει κάνει σημαντικές προσπάθειες να κάμψει το στίγμα για τους επιζώντες του Ebola και θα πρέπει να διασφαλίσει ότι οι έφηβες σε εξαιρετικά ευάλωτες καταστάσεις θα προστατεύονται και θα υποστηρίζονται από τους καθηγητές τους, τις οικογένειές τους και τις κοινότητές τους, αντί να ταπεινώνονται και να κατηγορούνται».

Υπόβαθρο

Το Νοέμβριο του 2015 μία έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας υπολόγισε ότι έως και 10.000 κορίτσια είχαν επηρεαστεί από την απαγόρευση της πρόσβασης των εγκύων κοριτσιών στο εκπαιδευτικό και εξεταστικό σύστημα. Διάφορες μελέτες έχουν καταγράψει ότι σημειώθηκε αύξηση στις εγκυμοσύνες εφήβων κατά τη διάρκεια της έξαρσης του Ebola. Μια έρευνα το 2016 από την Ασφαλή Κοινοπραξία Ζωής δήλωσε ότι οι έρευνες του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τον Πληθυσμό (UNFPA) δείχνουν ότι 18.119 έφηβα κορίτσια έμειναν έγκυοι κατά τη διάρκεια της έξαρσης του Ebola.

Ακόμα και πριν το ξέσπασμα του Ebola, στο τέλος του 2013, η Σιέρα Λεόνε είχε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στις εγκυμοσύνες εφήβων στον κόσμο, με το 28% των κοριτσιών σε ηλικίες 15-19 να είναι έγκυοι ή να έχουν ήδη γεννήσει τουλάχιστον μία φορά.

Η Επιτροπή για τα Δικαιώματα των Παιδιών σε πρόσφατη ανασκόπησή της τον Οκτώβριο του 2016, παρότρυνε τη Σιέρα Λεόνε να άρει άμεσα το μεροληπτικό αποκλεισμό στις κοπέλες εγκύους να πηγαίνουν σε κανονικό σχολείο και να δίνουν εξετάσεις και να διασφαλίσει ότι αυτές και οι νεαρές μητέρες θα λαμβάνουν υποστήριξη και αρωγή για τη συνέχιση της εκπαίδευσής τους σε κανονικά σχολεία. Παρόμοιες συστάσεις έγιναν από πολλές χώρες κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της Παγκόσμιας Περιοδικής Ανασκόπησης από το Συμβούλιο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα τον Ιανουάριο του 2016, οι οποίες δεν έγιναν αποδεκτές από τη Σιέρα Λεόνε. Η Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα στη Σιέρα Λεόνε, η Συμμαχία Εκπαίδευση για Όλους, η Συλλογικότητα της Κοινωνίας των Πολιτών για τον Πρόωρο Γάμο και την Εγκυμοσύνη των Εφήβων και η Ομάδα Χώρας του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών στη Σιέρα Λεόνε, προχώρησαν σε δηλώσεις το 2015 ενάντια στον αποκλεισμό.

Η πράξη του αποκλεισμού των εγκύων κοριτσιών από τα κανονικά σχολεία και τις εξετάσεις, έχει γίνει μια κοινή τακτική στη Σιέρα Λεόνε για πάνω από μια δεκαετία. Ωστόσο, η επίσημη διακήρυξη της απαγόρευσης τον Απρίλιο του 2015 μετέτρεψε μια ανεπίσημη, σποραδική τακτική σε κυβερνητική πολιτική, επισημοποιώντας και επιδεινώνοντας το ζήτημα. Πριν από 10 χρόνια, μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου, η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης είχε κάνει μια επιτακτική σύσταση,στην οποία δήλωνε ότι η τακτική του αποκλεισμού των εγκύων κοριτσιών από το εκπαιδευτικό συστήμα ήταν μεροληπτική και απαρχαιωμένη.