ΑΡΑΒΙΚΗ ΑΝΟΙΞΗ, ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ

Πέντε χρόνια πίσω, η Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική βυθίστηκαν σε ένα ανευ προηγουμένου ξέσπασμα λαϊκων διαμαρτυριών και αξίωσης για μεταρρύθμιση. Ξεκίνησε στη Τυνησία και εντός μερικών εβδομάδων εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο, την Υεμένη, το Μπαχρέιν, τη Λιβύη και τη Συρία.

Αυταρχικοί ηγέτες που παρέμεναν για χρόνια στην εξουσία καθαιρέθηκαν, συμπεριλαμβανομένψν του Hosni Mubarak στην Αίγυπτο και του Zine el-Abidine Ben Ali στην Τυνησία.

Πολλοί ήλπιζαν ότι αυτή η «Αραβική Άνοιξη» θα θέσπιζε καινούργιες κυβερνήσεις, οι οποίες θα πετύχαιναν πολιτική μεταρρύθμιση και κοινωνική δικαιοσύνη. Η πραγματικότητα όμως είναι περισσότερος πόλεμος και βία, και καταστολή των ανθρώπων που τολμούν να μιλήσουν για μια πιο δίκαιη, πιο ανοικτή κοινωνία.

Πέντε χρόνια αργότερα, τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ολόκληρη την περιοχή γίνονται στόχος επίθεσης. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, πολλοί από αυτούς παιδιά, έχουν σκοτωθεί κατα τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων που συνεχίζoυν να μαίνονται στη Συρία, τη Λιβύη και την Υεμένη. Η Συριακή σύγκρουση έχει δημιουργήσει τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση του 21^ου αιώνα.

Στη Συρία, την Αίγυπτο, το Μπαχρέιν και σε άλλες χώρες, οι κυβερνήσεις επιτίθενται στην ελευθερία του λόγου φυλακίζοντας ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικούς αντιπάλους και επικριτές, συχνά στο όνομα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Επιπλέον, λίγοι έχουν προσαχθεί ενώπιον της δικαιοσύνης για τη βία, τις δολοφονίες και τους βασανισμούς που έλαβαν χώρα κατα τη διάρκεια και μετά τις διαδηλώσεις του 2011.

Μετά την «Αραβική Άνοιξη»: Η κατάσταση ανά χώρα

Τυνησία

Η μόνη σχετικα „επιτυχημένη ιστορία“ με ένα καινούργιο σύνταγμα και μια κάποια δικαιοσύνη για εγκλήματα του παρελθόντος. Όμως, τα ανθρώπινα δικαιώματα δέχονται ακόμα επιθέση, και απαιτούνται επειγόντως μεταρρυθμίσεις.

Αίγυπτος

Ειρηνικοί ακτιβιστές, επικριτές της κυβέρνησης και πολλοί/πολλές ακόμα παραμένουν στη φυλακή. Τα βασανιστήρια και άλλες μορφές κακομεταχειρισης είναι ευρύτατα διαδεδομένα. Εκατοντάδες έχουν καταδικαστεί σε θάνατο και δεκάδες χιλιάδες έχουν φυλακιστεί επειδή διαδήλωναν ή λόγω των υποτιθέμενων δεσμών τους με την πολιτική αντιπολίτευση.

Μπαχρέιν

Οι αρχές φιμώνουν αντιφρονούντες  χρησιμοποιώντας άσκοπη βία, συλλαμβάνοντας και φυλακίζοντας διαδηλωτές και πολιτικούς ηγέτες της αντιπολίτευσης, και βασανίζοντας κρατουμένους.

Λιβύη

Υπάρχουν πολλές ένοπλες συγκρούσεις σε ολόκληρη αυτήν τη βαθιά διχασμένη χώρα. Όλες οι πλευρές έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου και σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Συρία

Η πιο αιματηρή ένοπλη σύγκρουση της περιοχής, που προέκυψε σε απάντηση της βίαιης καταστολής μαζικών διαδηλώσεων από την κυβέρνηση του Bashar al-Assad. Ειδεχθή εγκλήματα διαπράττονται σε μαζική κλίμακα και ο μισός πληθυσμός έχει εκτοπισθεί.

Υεμένη

Οι αεροπορικές επιδρομές της, υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, συμμαχίας και οι βομβαρδισμοί από τις δυνάμεις των Huthi έχουν σκοτώσει περισσότερους από 2,500 πολίτες. Κάποιες απο αυτές τις επιθέσεις ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου.

Η Αίγυπτος μετά την «Αραβική άνοιξη»: 7 σημεία κλειδιά.

1. Όταν ξέσπασε η «επανάσταση της 25^ης Ιανουαρίου», Αιγυπτιακές δυνάμεις ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων ειδικών δυνάμεων, ελεύθερων σκοπευτών της αστυνομίας και  αξιωματικών της κρατικής ασφάλειας με πολιτικά, καθώς και κάποιων «παρανόμων» που δούλευαν για τον ηγέτη Χόσνι Μουμπάρακ, απάντησαν βίαια. Τουλάχιστον 840 διαδηλωτές σκοτώθηκαν και περισσότεροι από 6.000 τραυματίστηκαν μέσα σε 18 ημέρες.

2. Τον Ιούλιο του 2013, ο στρατός υποστήριξε την ανατροπή του Μοχάμεντ Μόρσι, εκλεγμένου προέδρου της Αιγύπτου, μόλις έναν χρόνο από την ανάληψη των καθηκόντων του. Ξεκίνησαν μια βίαιη καταστολή στους επικριτές συμπεριλαμβανομένων των υποστηρικτών του Μόρσι και της Μουσουλμανικής αδελφότητας – ενός πολιτικού και κοινωνικού γκρουπ του οποίου υποστηρικτές εκλέχθηκαν στην προεδρία και στο κοινοβούλιο της Αιγύπτου το 2011 και το 2012. Η καταστολή συνεχίστηκε υπό τον στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ αλ-Σίσι, που εκλέχθηκε πρόεδρος τον Μάιο του 2014.

3. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, περίπου 1.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις 14 Αυγούστου 2013 σε διαδηλώσεις στην πλατεία Ραμπά αλ Ανταουϊγια και σε ολόκληρη την Αίγυπτο. Πολλοί πιστεύουν ότι ο αριθμός των νεκρών είναι μεγαλύτερος. Οι αρχές δεν έχουν κάνει ακόμα αρκετά για να διερευνήσουν τους εκατοντάδες θανάτους που προκλήθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας από το 2013.

4.Δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές του Μόρσι, μέλη της Μουσουλμανικής αδελφότητας και άλλοι επικριτές της κυβέρνησης έχουν φυλακιστεί, πολλοί σε περιορισμένο χώρο και σε σκληρές συνθήκες. Εκατοντάδες έχουν καταδικαστεί σε θάνατο, συμπεριλαμβανομένου του πρώην προέδρου Μόρσι, ή αντιμετωπίζουν πολύχρονες ποινές φυλάκισης μετά από -σε μεγάλο βαθμό- άδικες δίκες.

5. Οι αρχές συνεχίζουν τα σκληρά μέτρα ενάντια στην ελευθερία του λόγου και του δικαιώματος στις ειρηνικές συγκεντρώσεις. Συλλαμβάνουν και φυλακίζουν δημοσιογράφους και διαδικτυακούς επικριτές, και παρενοχλούν ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

6. Έχουν εισαχτεί νέοι περιοριστικοί νόμοι, μεταξύ των οποίων και κάποιος που στην ουσία απαγορεύει τις διαδηλώσεις. Υπάρχει επίσης και ο νέος νόμος για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας που δίνει στον πρόεδρο έκτακτές εξουσίες να «λάβει αναγκαία μέτρα για την διασφάλιση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας», καθώς και την επιβολή υψηλών προστίμων σε δημοσιογράφους που τα ρεπορτάζ τους για την «τρομοκρατία» διαφέρουν από τις επίσημες δηλώσεις.

7. Η βία εξαπλώθηκε σε όλη την χώρα. Τον Οκτώβριο του 2015, περισσότεροι από 200 άνθρωποι σκοτώθηκαν μετά από έκρηξη σε Ρωσικό επιβατικό αεροπλάνο πάνω από το όρος Σινά· πολλοί θεωρούν πως έπεσε λόγω βόμβας. Σκοτώθηκαν επίσης ο εισαγγελέας της Αιγύπτου στο Κάιρο και δικαστές στο βόρειο Σινά, σε επιθέσεις που διεκδικήθηκαν από ένοπλες ομάδες, που απειλούν την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας.

Η Τυνησία στο προσκήνιο: Οι καλοί…

Από την εξέγερση του 2011, γνωστή και ως «επανάσταση των γιασεμιών», η Τυνησία έχει ευρέως θεωρηθεί ως η μόνη επιτυχία των διαδηλώσεων της «Αραβικής άνοιξης», και έχει λάβει μια σειρά από σημαντικά μέτρα για την υποστήριξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι Τυνήσιοι έχουν υιοθετήσει ένα νέο σύνταγμα που προστατεύει πολλά και σημαντικά ανθρώπινα δικαιώματα, όπως να μιλούν άφοβα και να συναναστρέφονται ελεύθερα, και απαγορεύει τους βασανισμούς. Επίσης εξέλεξαν νέο κοινοβούλιο και πρόεδρο. Ακτιβιστικές οργανώσεις και ΜΚΟ έχουν ακμάσει.

Μερικοί πρώην αξιωματούχοι έχουν δικαστεί και φυλακιστεί για τον ρόλο τους στην βίαιη απάντηση στις διαμαρτυρίες. Έχει ιδρυθεί μια επιτροπή «αλήθειας και αξιοπρέπειας» για την αντιμετώπιση των εγκλημάτων που διεπράχθησαν κατά το προηγούμενο καθεστώς.

…και οι κακοί

Παρά την μικρή πρόοδο, η κατάσταση παραμένει εύθραυστη. Εκατοντάδες άνθρωποι συνελήφθησαν μετά από θανατηφόρες επιθέσεις που διεκδικήθηκαν από την ένοπλη ομάδα που αυτοαποκαλείται Ισλαμικό Κράτος. Πολλοί φοβήθηκαν ότι οι αρχές έκαναν κατάχρηση των μέτρων έκτακτης ανάγκης.

Τον Ιούλιο του 2015, η κυβέρνηση πέρασε έναν σκληρό νόμο για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας,  πράγμα που σημαίνει πως οι άνθρωποι θα μπορούν να κρατούνται χωρίς κατηγορία ή πρόσβαση σε δικηγόρο ή επαφή με τον έξω κόσμο για 15 μέρες – βάζοντας τους σε μεγαλύτερο κίνδυνο για να υποστούν βασανιστήρια.

Επί πλέον, ελάχιστα έχουν γίνει για τη μεταρρύθμιση των δυνάμεων ασφαλείας που ακόμα βασανίζουν ανθρώπους και χρησιμοποιούν υπερβολική βία κατά την διάρκεια διαδηλώσεων. Πολλοί λίγοι έχουν λογοδοτήσει για τις πράξεις τους.

Η ελευθερία του λόγου είναι επίσης υπό απειλή. Οι αρχές άσκησαν δίωξη στους επικριτές, ειδικά σε εκείνους που δεν διστάζουν να εκφραστούν με ευθύτητα για τις δυνάμεις ασφαλείας. Ακτιβιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικηγόροι και δημοσιογράφοι ολοένα και επικρίνονται επειδή μιλούν άφοβα.

Σε όλη τη χώρα, η πρόωρη αισιοδοξία της «επανάστασης των γιασεμιών» εξαφανίζεται γρήγορα. Η Τυνησία δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει την καταπολέμηση της τρομοκρατίας σαν δικαιολογία για να επιτεθεί σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.