ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΝΑ ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ Η ΠΑΡΑΤΥΠΗ ΕΙΣΟΔΟΣ ΩΣ ΕΠΙΒΑΡΥΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ ΔΙΑΚΡΙΣΗ

ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΗΛΩΣΗ
20 Σεπτεμβρίου 2012
Τα σχέδια της ελληνικής κυβέρνησης να θεωρείται η παράτυπη είσοδος ως επιβαρυντική περίσταση συνιστούν διάκριση

Η Διεθνής Αμνηστία εκφράζει την ανησυχία της σχετικά με την πρόσφατη ανακοίνωση για υιοθέτηση νομοθετικής ρύθμισης, που θα ανάγει την παράτυπη είσοδο και/ή παραμονή στην Ελλάδα σε επιβαρυντική περίσταση για τα αδικήματα εκ δόλου. Η οργάνωση υποστηρίζει πως μια τέτοια ρύθμιση θα αποτελούσε παραβίαση της διεθνούς νομοθεσίας, καθώς θα εισήγαγε διακρίσεις μεταξύ, από τη μία, των ανθρώπων που βρίσκονται σε καθεστώς παράτυπης μετανάστευσης, όπως είναι οι παράτυποι μετανάστες ή οι αιτούντες άσυλο που δεν έχουν κατορθώσει να υποβάλουν την αίτησή τους και, από την άλλη, οι νόμιμοι μετανάστες και οι έλληνες πολίτες. Παρόμοια νομοθεσία, που υιοθετήθηκε στην Ιταλία το 2008, χαρακτηρίστηκε μεροληπτική από το ιταλικό Συνταγματικό Δικαστήριο.

Σύμφωνα με εθνικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης, ο έλληνας πρωθυπουργός ζήτησε τη σύνταξη νομοθετικής ρύθμισης για την αυστηρότερη αντιμετώπιση της εγκληματικότητας. Πιο συγκεκριμένα, η Γενική Γραμματεία της ελληνικής κυβέρνησης ανακοίνωσε πως, ακολουθώντας την εντολή του πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, θα προωθήσει στο Υπουργείο Δικαιοσύνης το προσχέδιο νομοθετικής ρύθμισης, σύμφωνα με την οποία, όταν παράνομοι μετανάστες διαπράττουν αδικήματα εκ δόλου (όπως βιασμό, κατοχή πλαστών εγγράφων, διακίνηση παράτυπων μεταναστών μαστροπεία κ.α.), η παράτυπη είσοδός τους στη χώρα θα αποτελεί επιβαρυντική περίσταση στην επιμέτρηση της ποινής.

Η Γενική Γραμματεία δικαιολόγησε τη ρύθμιση υποστηρίζοντας πως άτομα που έχουν παραβιάσει το νόμο με την παράτυπη είσοδό τους στη χώρα, δεν πρέπει να πιστεύουν πως όταν διαπράττουν ένα αδίκημα ξανά στη χώρα, θα έχουν την ίδια μεταχείριση με τους έλληνες υπηκόους ή τους νόμιμους μετανάστες. Σύμφωνα με την ελληνική κυβέρνηση, ο σκοπός αυτής της πρότασης αφορά την αυστηρότερη αντιμετώπιση της εγκληματικότητας των παράτυπων μεταναστών και την αποτροπή της εισόδου νέων μεταναστών στη χώρα.

Επιπρόσθετα, η Διεθνής Αμνηστία υποστηρίζει πως η ποινικοποίηση της παράτυπης μετανάστευσης είναι ένα μη αναγκαίο και δυσανάλογο μέτρο σε σχέση με το έννομο συμφέρον του κράτους να ελέγχει και να ρυθμίζει τη μετανάστευση, ενώ μπορεί να υπονομεύσει τη διεθνή προστασία των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει πως η ρύθμιση που ανάγει την παράτυπη μετανάστευση σε επιβαρυντική συνθήκη για τα ποινικά αδικήματα, θα παραβιάσει τη διεθνή νομοθεσία, καθώς θα εισαγάγει διακρίσεις με βάση το μεταναστευτικό καθεστώς ενός ατόμου.

Η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Εξάλειψη των Ρατσιστικών Διακρίσεων διευκρίνισε πως «σύμφωνα με τη Σύμβαση, η διαφορετική μεταχείριση με κριτήρια την υπηκοότητα ή το μεταναστευτικό καθεστώς θα συνιστούσε διάκριση, εφόσον τα κριτήρια για μια τέτοια διαφοροποίηση, εάν εξεταστούν υπό το πρίσμα των στόχων και σκοπών της Σύμβασης, δεν είναι σύμφωνα με το θεμιτό σκοπό και δεν αντιστοιχούν στην επίτευξή του.» [1]

Η Επιτροπή συνέστησε επίσης τα συμβαλλόμενα κράτη «να επιδιώξουν εθνικές στρατηγικές, των οποίων οι στόχοι θα περιλαμβάνουν την εξάλειψη νόμων που έχουν αντίκτυπο όσον αφορά τις φυλετικές διακρίσεις, και ιδιαίτερα εκείνους που στοχεύουν συγκεκριμένες ομάδες έμμεσα, ποινικοποιώντας πράξεις που διαπράττονται μόνο από άτομα που ανήκουν σε αυτές, ή νόμους που εφαρμόζονται αποκλειστικά σε μη υπηκόους χωρίς την ύπαρξη νομίμων λόγων, ή νόμους που δεν σέβονται την αρχή της αναλογικότητας.» [2]

Το 2008 η ιταλική κυβέρνηση υιοθέτησε νομοθεσία, η οποία περιελάμβανε την παράτυπη παρουσία στη χώρα μεταξύ των επιβαρυντικών περιστάσεων για κάθε ποινικό αδίκημα, όπως αυτά αναγνωρίζονται από τον ιταλικό Ποινικό  Κώδικα.[3] Σαν αποτέλεσμα, ένα παράτυπος μετανάστης μπορούσε να καταδικαστεί με αυστηρότερη ποινή από έναν ιταλό υπήκοο ή νόμιμο μετανάστη, που είχαν διαπράξει το ίδιο έγκλημα. Η ιταλική κυβέρνηση δικαιολόγησε αυτό το μέτρο στη βάση της ολοένα και αυξανόμενης τάσης που αφορούσε «τη συμμετοχή παράτυπων μεταναστών σε εγχώριες εγκληματικές οργανώσεις, οι οποίες τους χρησιμοποιούσαν σαν εργατικό δυναμικό.»[4] Πολλοί εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του Επιτρόπου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του Συμβουλίου της Ευρώπης,[5] της Ομάδας Εργασίας του ΟΗΕ για την αυθαίρετη κράτηση,[6] του Ειδικού Εισηγητή του ΟΗΕ για το δικαίωμα στην εκπαίδευση[7] και του Ειδικού Εισηγητή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών[8] καταδίκασαν τη ρύθμιση. Τελικά, στις 2 Ιουλίου 2010 το Ιταλικό Συνταγματικό Δικαστήριο κήρυξε άκυρη τη ρύθμιση, καθώς παραβίαζε την αρχή ενάντια στις διακρίσεις.[9]

Η Διεθνής Αμνηστία υποστηρίζει πως η ποινικοποίηση της παράτυπης μετανάστευσης είναι ένα μη αναγκαίο και δυσανάλογο μέτρο αναφορικά με το έννομο συμφέρον του κράτους να ελέγχει και να ρυθμίζει τη μετανάστευση. Η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για την Αυθαίρετη Κράτηση (WGAD) δήλωσε πως: «η ποινικοποίηση της παράτυπης εισόδου σε μία χώρα υπερβαίνει του έννομου συμφέροντος των Κρατών να ελέγχουν και να ρυθμίζουν την παράτυπη μετανάστευση και οδηγεί σε άσκοπη κράτηση.»[10]

 Ο Ειδικός Εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα υποστήριξε πως:

«η παράτυπη είσοδος και παραμονή δεν πρέπει να θεωρούνται ποτέ ποινικά αδικήματα: δεν πρόκειται για καθ’εαυτά εγκλήματα ενάντια σε τρίτους, εγκλήματα ενάντια σε ιδιοκτησία ή εθνική ασφάλεια. Είναι σημαντικό να δώσουμε έμφαση στο γεγονός ότι οι παράτυποι μετανάστες δεν είναι εγκληματίες και δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι.”[11]

[1] UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination, General Recommendation No 30: Discrimination against non citizens, 10 January 2004, par4.

[2] UN CERD, General Recommendation No. 31 on the prevention of racial discrimination in the administration and functioning of the criminal justice system, 2005, par5(a).

[3] Art. 1.f, Decree-Law 92/2008, as modified by Law No. 125/2008, Art. 1.f, introducing Art. 61.11-bis of the Criminal code. The application of this provision was later restricted to nationals of non-EU countries and stateless people. Law No. 94/2009, Art.1.1.

[4] Comments by the Italian Government, Appendix to the Memorandum by Thomas Hammarberg, Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, following his visit to Italy on 19-20 June 2008, Doc. CommDH(2008)18, 28 July 2008, p38, footnote v.

[5] Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Memorandum following his visit to Italy on 19-20 June 2008, Doc. CommDH(2008)18, 28 July 2008, para72.

[6] UN Working Group on Arbitrary Detention, Report on its mission to Italy, UN Doc. A/HRC/10/21/Add.5, 26 January 2009, para117.

[7] UN Special Rapporteur on the right to education, Report to the Human Rights Council, UN Doc. A/HRC/14/25/Add.1, 17 May 2010, para96.

[8] UN Special Rapporteur on the human rights of migrants, Report to the Human Rights Council, UN Doc. A/HRC/14/30/Add.1, 25 May 2010, para103.

[9] Italian Constitutional Court, Judgment No. 249/2010, 5 July 2010.

[10] Report of the Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. A/HRC/7/4, 10 January 2008, par53. See also: Report of the Working Group on Arbitrary Detention, UN Doc. A/HRC/10/21, 16 February 2009, par68.

[11] UN Special Rapporteur on the human rights of migrants, Report to the Human Rights Council, Un Doc. A/HRC/20/24, 2 April 2012, par13.