ΘΕΣΕΙΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΕΜΦΥΛΙΚΑ ΑΤΟΜΑ

Η θέση της Διεθνούς Αμνηστίας σχετικά με τα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων

Οι διακρίσεις αποτελούν μια από τις πιο σοβαρές και κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη σήμερα. Εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να υφίστανται τον αποκλεισμό, τη φτώχεια, την κακομεταχείριση, ακόμα και βία, γι’ αυτό που είναι, αυτό που υποτίθεται ότι είναι ή αυτό που πιστεύουν. Η ίση μεταχείριση όλων δεν είναι μόνο θέμα λογικής ή κοινής ευγένειας. Είναι κάτι παραπάνω από μια σοφή ή γενναιόδωρη παραχώρηση από τον ισχυρό στον αδύνατο ή από τους πολλούς στους λίγους. Είναι ένα δικαίωμα - και όλες οι κυβερνήσεις έχουν υποχρέωση να διασφαλίσουν ότι η θεμελιώδης αυτή αρχή είναι σεβαστή.

Τα διεμφυλικά άτομα αντιμετωπίζουν διακρίσεις με βάση την ταυτότητα του φύλου τους ή την έκφραση τους. Οι διακρίσεις σε βάρος τους είναι θεσμοθετημένες με νόμο σε πολλές χώρες. Ορισμένες χώρες δεν επιτρέπουν στα διεμφυλικά άτομα να τροποποιήσουν τα έγγραφα της ταυτότητάς τους ώστε να αντικατοπτρίζουν την ταυτότητα του φύλου τους. Οι χώρες που επιτρέπουν τις αλλαγές αυτές απαιτούν συχνά να προβούν σε ανεπανόρθωτες χειρουργικές επεμβάσεις στειρότητας ή σε διαζύγιο, κατά περίπτωση, προτού επιτρέψουν τις αλλαγές αυτές. Η βία κατά των διεμφυλικών ατόμων είναι ευρέως διαδεδομένη, ως αποτέλεσμα κατά καιρούς, διεμφυλικά άτομα να έχουν σκοτωθεί. Διεμφυλικά άτομα που έρχονται σε επαφή με την αστυνομία, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αναφέρουν περιστατικά εις βάρος τους, αναφέρουν συχνά παρενοχλήσεις και άλλου είδους κακομεταχείριση. Τέλος, αντιμετωπίζουν εχθρότητα στην καθημερινή τους ζωή, σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη, η απασχόληση και η εκπαίδευση.

Με την θεσμοθέτηση των διακρίσεων και την ποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας ενισχύεται συστηματικά το μειονέκτημα των ομοφυλοφίλων, των αμφιφυλόφιλων και των διεμφυλικών ατόμων. Οι νόμοι ενεργούν ως επίσημη υποκίνηση ή δικαιολογία για τη βία εναντίον τους, είτε στη φυλακή, είτε στο δρόμο είτε στο σπίτι.

Η Διεθνής Αμνηστία αγωνίζεται για να αρθούν τα εμπόδια που τα διεμφυλικά άτομα αντιμετωπίζουν στην απόλαυση των δικαιωμάτων τους χωρίς διακρίσεις. Συγκεκριμένα, αγωνιζόμαστε για να υιοθετηθούν γενικά μέτρα απαγόρευσης των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας του φύλου, για τον τερματισμό της βίας της αστυνομίας κατά των ΛΟΑΤ (Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι και Τρανσέξουαλ) και για τον τερματισμό των διακρίσεων στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης.

Με την ευκαιρία της Σύστασης (Recommendation) της Επιτροπής των Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης σχετικά με τα μέτρα για την καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας του φύλου, η Διεθνή Αμνηστία πιστεύει ότι τα ακόλουθα ζητήματα που αφορούν τα διεμφυλικά άτομα θα πρέπει να συμπεριληφθούν στο δημόσιο διάλογο:

• · Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής: Αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων από την κατάχρηση και τη δημοσιοποίηση. Η Σύσταση πρέπει να περιλαμβάνει ειδική αναφορά στην ανάγκη να παρέχεται μεγαλύτερη προστασία κατά της αποκάλυψης της κατάστασης των διεμφυλικών ατόμων χωρίς τη συναίνεση τους.

Όσον αφορά την νομική αναγνώριση της μεταβολής του φύλου και την τροποποίηση των σχετικών επίσημων εγγράφων εντός ευλόγου χρονικού διαστήματος, θεωρούμε ότι η Σύσταση θα πρέπει ρητά να τονίσει ότι τα διεμφυλικά άτομα πρέπει να έχουν την δυνατότητα να αλλάζουν το όνομα και το φύλο τους σε όλα τα έγγραφα που σχετίζονται με την καθημερινή τους ζωή - συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν εκδοθεί από άλλους, εκτός από τις ίδιες τις αρχές (όπως τον εργοδότη και τα πιστοποιητικά σπουδών).

Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί επίσης ότι η Σύσταση αυτή δεν πρέπει να αντιμετωπίζει μόνο το ζήτημα του διαζυγίου αλλά και ό,τι έχει να κάνει με τις ανεπανόρθωτες χειρουργικές επεμβάσεις στειρότητας, οι οποίες σε πολλά κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης είναι απαραίτητες προκειμένου τα διεμφυλικά άτομα να αποκτήσουν πλήρη αναγνώριση της αλλαγής φύλου. Τέτοιου είδους απαιτήσεις θα πρέπει να καταργηθούν λόγω των υποχρεώσεων των κρατών σύμφωνα με την ΕΣΔΑ για την προστασία και τον σεβασμό των δικαιωμάτων της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής καθώς και της σωματικής ακεραιότητας. Το δικαίωμα αναπαραγωγής είναι συνυφασμένο με τα δικαιώματα αυτά.

• · Ελεύθερη κυκλοφορία: Η άρνηση των αρχών να αλλάξουν τα επίσημα έγγραφα που παρουσιάζουν την εξωτερική εμφάνιση, το όνομα, και το φύλο λειτουργεί ως σοβαρό εμπόδιο στην ελευθερία μετακίνησης των διεμφυλικών ατόμων, ακόμα και σε σύντομα ταξίδια εντός Ευρώπης.  Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί ότι τα προβλήματα που σχετίζονται με την αναγνώριση της αλλαγής φύλου και την αλλαγή των επίσημων εγγράφων, συμπεριλαμβανομένων και των αδικαιολόγητων καθυστερήσεων στα περισσότερα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, θα πρέπει επίσης να αντιμετωπιστούν στη Σύσταση, στο πλαίσιο των κανόνων που εισάγουν διακρίσεις που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην πραγματική απόλαυση της ελεύθερης κυκλοφορίας.

• · Θέματα υγείας: Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι η Σύσταση θα πρέπει να τονίσει τα δικαιώματα των διεμφυλικών ατόμων στην πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη χωρίς διακρίσεις, τα οποία σήμερα  είναι σημαντικά περιορισμένα. Θα πρέπει επίσης να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε κάθε παράρτημα που μπορεί να συνοδεύει την Σύσταση στα πρακτικά μέτρα και τις καλύτερες πρακτικές για την βελτίωση της πρόσβασης των διεμφυλικών ατόμων στην βασική υγειονομική περίθαλψη (δηλαδή, συμπεριλαμβανομένης θεραπείας που δεν σχετίζεται με την ιδιότητα τους). Έχει παρατηρηθεί από την Διεθνή Αμνηστία και από άλλους ότι οι περισσότεροι επαγγελματίες στο χώρο της υγείας δεν λαμβάνουν καμία εκπαίδευση ή ενημέρωση σχετικά με τα διεμφυλικά άτομα και υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις διακρίσεων, της άρνησης θεραπείας, και της κακοποίησης διεμφυλικών ατόμων από επαγγελματίες που εργάζονται στο σύστημα υγείας. Τέτοιες διακρίσεις έχουν οδηγήσει στην ουσιαστική άρνηση των βασικών υπηρεσιών υγείας σε διεμφυλικά ατόμα, που έχουν σχέση με τη θεραπεία αλλαγής φύλου.

Το δικαίωμα της μη διάκρισης δεν αποτελείται μόνο από την αρνητική υποχρέωση των κρατών να απέχουν από κάθε παρέμβαση στο δικαίωμα αυτό, αλλά και επιβάλλει μια θετική υποχρέωση στα κράτη για τον εντοπισμό και την εξάλειψη των διακρίσεων σε κρατικές δομές, όπως είναι ο θεσμικός ρατσισμός στην αστυνομία, ή η αδυναμία αποτελεσματικής πρόσβασης στις δημόσιες υπηρεσίες σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Τα κράτη οφείλουν επίσης να ερευνούν, να τιμωρούν και να αποκαθιστούν τις διακρίσεις που πραγματοποιούνται από ή με τη συναίνεση ή την αποδοχή των δημοσίων αρχών. Τέλος, δεν πρέπει μόνο να αποφεύγουν τις διακρίσεις που γίνονται από το ίδιο το κράτος αλλά θα πρέπει επίσης να εξασφαλίσουν ότι τα άτομα προστατεύονται από τις διακρίσεις που πραγματοποιούνται εκ μέρους τρίτων. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη πρέπει να επιδεικνύουν την προσήκουσα επιμέλεια για την πρόληψη των διακρίσεων από ιδιωτικούς ή μη κρατικούς φορείς, μέσω της αποτελεσματικής νομοθεσίας και πολιτικής, των κατάλληλων μέσων αποζημίωσης και των αποτελεσματικών κυρώσεων για τις διακρίσεις που πραγματοποιούνται στον ιδιωτικό τομέα.