ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ- ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΕΣ

Πολλά από τα ιδρυτικά  του μέλη είχαν φυλακιστεί, εξοριστεί  και βασανιστεί κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974). Η Διεθνής Αμνηστία, μια οργάνωση μόλις 6 ετών τότε, κινητοποιήθηκε αμέσως και προσέτρεξε στο πλευρό των πολιτικών κρατουμένων της δικτατορίας. Το 1975, άνθρωποι που είχαν «υιοθετηθεί» από τη Διεθνή Αμνηστία ως φυλακισμένοι συνείδησης, με διαφορετικό κοινωνικό και πολιτικό υπόβαθρο αλλά με την ίδια πίστη στα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδρύουν  την Ελληνική Επιτροπή της Διεθνούς Αμνηστίας. Πρώτη μας πρόεδρος, η Αμαλία Φλέμινγκ.

Ήδη από το 1967, οργανώνεται επείγουσα αποστολή στην Ελλάδα, που επισκέπτεται τη χώρα για πρώτη φορά στις 30 Δεκεμβρίου. Αρχικά δεν δίνεται  πρόσβαση στους χώρους κράτησης άλλα οι ερευνητές μας περνούν 4 εβδομάδες συλλέγοντας μαρτυρίες. Τα ευρήματα επιβεβαιώνουν τους χειρότερους φόβους της Οργάνωσης. Οι απεσταλμένοι της Οργάνωσης Αντόνι Μαρρέκο και Τζέιμς Μπέκετ, χάρη στο θάρρος και την αποφασιστικότητα ορισμένων θυμάτων, καταγράφουν την κατάσταση. Στην πρώτη έκθεση που δημοσιεύεται τον Ιανουάριο του 1968 αναφέρουν  ότι «παρά το κλίμα φόβου ειδικά εκείνων που αποφυλακίστηκαν και μπορούν να αναφέρουν το πώς βασανίστηκαν, και παρά την εξαιρετική δυσκολία και το χρόνο που απαιτήθηκε για να έρθουμε σε επαφή μαζί τους, 16 άτομα κατέθεσαν στην αποστολή ότι βασανίστηκαν». Η αποστολή θα συγκεντρώσει και θα διασταυρώσει 32 ακόμη ονόματα ατόμων που βρίσκονταν φυλακισμένοι και είχε καταγγελθεί ότι βασανίστηκαν.

Στη ίδια έκθεση καταγράφονται 22 διαφορετικές μέθοδοι βασανισμού και σε λίγες μόνο παραγράφους συμπυκνώνεται η φρίκη των βασανιστηρίων όπως τα περιέγραψαν τα θύματα: το βασανιστήριο της φάλαγγας, σεξουαλικά βασανιστήρια γυναικών, ηλεκτροσόκ  και ψυχολογικά βασανιστήρια. Επίσης η έκθεση δεν διστάζει να αναφέρει τα ονόματα των καταγγελλομένων ως βασανιστών στην οδό Μπουμπουλίνας και αλλού: επιθεωρητής Λάμπρου, Μάλλιος, Μπάμπαλης, Καραπαναγιώτης και άλλοι.

Η Κίττυ Αρσένη, αργότερα θα περιγράψει τη συνάντηση με τους ερευνητές μας:

«[…] με ειδοποιήσανε ότι είναι στην Ελλάδα, έχει έρθει μία αποστολή από την Άμνιστι Ιντερνάσιοναλ, όπου ψάχνει να βρει μαρτυρίες από ανθρώπους που πραγματικά βασανιστήκανε. Και μου είπανε θέλεις, μπορείς, το αντέχεις να πας; Και το άντεξα και πήγα. Αυτό ήταν στο σπίτι της Αμαλίας της Φλέμιγκ, η οποία και αυτή κυκλωμένη από ασφαλίτες και παρακολουθήσεις. Και ήτανε εκεί δύο της Άμνιστι Ιντερνάσιοναλ, ο Μαρέκο και ο Τζέιμς Μπέκετ».

Η δημοσίευση της έρευνας ξεσηκώνει σάλο σε όλη την Ευρώπη ενώ αντίστοιχες καταγγελίες δημοσιεύονται και από το διεθνή τύπο και άλλες οργανώσεις.

Η οργάνωση επιμένει και ο Μαρρέκο επιστρέφει στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 1968. Κάτω από την πίεση που ασκείται από τη διεθνή κοινή γνώμη, του δίνεται για πρώτη φορά  πρόσβαση σε εγκαταστάσεις και κρατουμένους. Στις 28 Μαρτίου επισκέπτεται την οδό Μπουμπουλίνας. Περιγράφει την «ταράτσα» και συνομιλεί με τον Αντρέα Λεντάκη. Ο Μαρρέκο σημειώνει πως είχε «ελάχιστες αμφιβολίες ότι είχε υποστεί εξαιρετική κακομεταχείριση».

Επισκέπτεται επίσης τις φυλακές της Αίγινας και Αβέρωφ  όπου συνομιλεί και με άλλους κρατούμενους. Συνομιλεί επίσης με τον Σ. Παττακό ο οποίος αρνείται τα πάντα. Ο ερευνητής επιμένει στην αξιοπιστία των μαρτυριών και επισημαίνει τον άμεσο κίνδυνο να εκδιωχθεί η Ελλάδα από το Συμβούλιο της Ευρώπης. «Ας μας πετάξουν έξω», απάντα  ο δικτάτορας κάτι που δεν θα αργήσει να συμβεί.

Η δεύτερη έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας δημοσιεύεται τον Απρίλιο του 1968 και εδραιώνει στη διεθνή κοινή γνώμη την πεποίθηση ότι στην Ελλάδα γίνονται βασανιστήρια.

«Υιοθεσία» πολιτικών κρατουμένων και η αποπομπή από το Συμβούλιο της Ευρώπης

Η κινητοποίηση της Διεθνούς Αμνηστίας  παραμένει σταθερή  καθ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας. Συνεχόμενες επιστολές και  «θόρυβος» για να μην ξεχαστεί η φωνή των κρατούμενων. «Υιοθέτηση» εκατοντάδων εξ αυτών ως κρατούμενων συνείδησης, πολλοί εκ των οποίων αποφυλακίζονται. Η οργάνωση στέλνει επίσης παρατηρητές σε δίκες οι οποίες χαρακτηρίζονται παρωδίες και στηρίζει οικονομικά τις οικογένειες των θυμάτων. Τα  εθνικά γραφεία της οργάνωσης στις άλλες χώρες αναλαμβάνουν δράση: επιστολές συμπαράστασης και διαμαρτυρίας και όταν το 1972 ο τότε Γενικός Γραμματέας της οργάνωσης απευθύνει διεθνή  έκκληση για απελευθέρωση των πολιτικών κρατουμένων,  όλα τα εθνικά γραφεία  δημοσιεύουν ταυτοχρόνως  τα ονόματά 356 κρατουμένων. Μεταξύ αυτών του Χρόνη Μίσσιου, του Αλέκου Παναγούλη, του Σάκη Καράγιωργα και  πολλών άλλων.

Η συμβολή της Διεθνούς Αμνηστίας στην αποβολή της χώρας από το Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ) είναι καθοριστική ειδικά όσον αφορά τα βασανιστήρια. Οι ερευνητές της οργάνωσης θα παρουσιάσουν αναλυτικά τα ευρήματά τους απευθείας στο ΣτΕ. Όπως διηγείται ξανά η Κίττυ Αρσένη που είναι μάρτυρας-κλειδί για το ΣτΕ:

«[…] αρχίζει και γίνεται μία κινητοποίηση στο εξωτερικό, που ξεκίνησε από τους Σκανδιναβούς οι οποίοι εγκαλούν την Ελλάδα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, τα ανθρώπινα δικαιώματα για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εκεί γίνεται μία συνεργασία με τη Διεθνή Αμνηστία. Η Διεθνής Αμνηστία δίνει τις μαρτυρίες που είχε, οι περισσότερες ήταν ανώνυμες».

Η χωρά αποβάλλεται ουσιαστικά από το Συμβούλιο της Ευρώπης τον Δεκέμβριο του 1969, αν και τυπικά αποχώρησε λίγο πριν από την επίσημη αποβολή της, γεγονός  που ουσιαστικά επιβεβαιώνει ότι δεν πληρούσε  θεμελιώδεις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αξιών που μοιραζόνταν τα μέλη του.

Η οργάνωση επιμένοντας στη δικαίωση των θυμάτων και την καταδίκη των βασανιστών, στέλνει εκ νέου παρατηρητές στις δίκες των βασανιστών που ακολούθησαν και καλεί τις αρχές να δικάσουν όλους τους βασανιστές και να αποδομήσουν το μηχανισμό εκείνο που οδήγησε σ’ αυτά τα βασανιστήρια.

1975, 27 Ιουνίου: 29 άτομα από τα οποία πολλοί είχαν  υιοθετηθεί από τη Διεθνή Αμνηστία κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών ιδρύουν την Ελληνική Επιτροπή της Διεθνούς Αμνηστίας, ψηφίζοντας  το καταστατικό της. Στην ουσία συνυπέγραφαν ένα όραμα.

Τα ιδρυτικά μέλη του Ελληνικού Τμήματος

Ακρίτα Σύλβα, Αλαβάνος Κωνσταντίνος, Μπέκετ (Becket ) Μαρία-Χάρη, Γκρινιάτσος Γρηγόριος, Γλέζος Μανώλης, Δέδες Σωτήρης, Ζάννας Παύλος, Ιορδανίδης Γεώργιος, Καζολέας Κωνσταντίνος, Κονάρης Δημοσθένης, Κουρούκλη Ντίνα, Λουίζος Δάνος, Λουκάς Σπύρος, Μαγκάκης Γεώργιος-Αλέξανδρος, Μαλτσίδης Αργύρης, Νέστωρ Στέλιος, Νοταράς Γεράσιμος, Ξύδη Ντόροθυ, Ξύδης Αλέξανδρος, Πάγκαλος Περικλής, Παναγιωτόπουλος Τάσος, Παπαδόπουλος Ιωάννης, Πρωτοπαπάς Χαράλαμπος, Ρανζέ (Ranger) Ιωάννης, Ρωμαίος Γεώργιος, Σαββούρας Ιπποκράτης, Σταυροπούλου Βενετία, Τσουδερού Βιργινία, Φλέμινγκ Αμαλία.

Σημαντικές ημερομηνίες

Τον Μάρτιο του 1976 πραγματοποιείται η πανηγυρική πρώτη Γενική Συνέλευση του Ελληνικού Τμήματος. Πρόεδρος εξελέγη η Αμαλία Φλέμινγκ, αντιπρόεδρος η Βιργινία Τσουδερού, γενικός γραμματέας ο Παύλος Ζάννας, ταμίας ο Περικλής Πάγκαλος και μέλη ο Μανώλης Γλέζος, η Ντίνα Κουρούκλη, ο Γεράσιμος Νοταράς, η Δωροθέα Ξύδη και ο Τάσος Παναγιωτόπουλος. Από τα πρώτα 120 μέλη του Τμήματος, τα 82  είναι βουλευτές, σχεδόν από όλα τα  κόμματα.

Το  καλοκαίρι του 1976, η  παρουσία για πρώτη φορά στη Διεθνή Γενική Συνέλευση του Γενικού Γραμματέα του Ελληνικού Τμήματος Παύλου Ζάννα στη Γερμανία, τιμάται όχι μόνο για την ευρωπαϊκή χώρα που βγήκε από μια δικτατορία αλλά και για όλα τα θύματα της 7χρονης τυραννίας.

Το 1978 εκλέγεται πρόεδρος ο Παύλος Ζάννας, αντιπρόεδρος ο Στέλιος Νέστωρ και αρχίζουν να δημιουργούνται οι πρώτες ομάδες. Το ίδιο καλοκαίρι οι πρώτοι  γιατροί του Ελληνικού Τμήματος διοργανώνουν στην Αθήνα Διεθνές Συνέδριο για την αποκατάσταση των θυμάτων βασανιστηρίων.

Το 1981 ο  αντιπρόεδρος του Τμήματος Στέλιος Νέστωρ εκλέγεται μέλος της Διεθνούς Εκτελεστικής Επιτροπής.

Το 1982 τυπώνεται το πρώτο γραμματόσημο αφιερωμένο στη Διεθνή Αμνηστία και γίνεται η πρώτη παρουσίαση της Διεθνούς Αμνηστίας σε πανεπιστημιακό αμφιθέατρο ως τμήμα του μαθήματος του συνταγματολόγου Γ. Παπαδημητρίου.

Το 1984 εκλέγεται πρόεδρος του Τμήματος ο Περικλής Πάγκαλος.

Το 1987 το ίδρυμα «Ωνάση» βραβεύει το Ελληνικό Τμήμα. Την ίδια χρονιά πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη το πρώτο κινηματογραφικό αφιέρωμα  στα ανθρώπινα δικαιώματα με πρωτοβουλία των ομάδων, των μελών και των υποστηρικτών της Διεθνούς Αμνηστίας το οποίο  συνεχίζει να πραγματοποιείται μέχρι σήμερα.

Το 1989 το Τμήμα αποκτά ιδιόκτητα γραφεία στην οδό Σίνα.

Από το 1989 μέχρι το 1992 πραγματοποιούνται πλήθος εκδηλώσεων για την κατάργηση της θανατικής ποινής στην Ελλάδα, η οποία και καταργήθηκε το 1993.

Το 1991 οι Δήμοι Αθηναίων και Λευκάδας απονέμουν το Χρυσό Μετάλλιο Τιμής στο Ελληνικό Τμήμα.

Το 1992 το Υπουργείο Παιδείας επιτρέπει στη Διεθνή Αμνηστία να επισκέπτεται σχολεία και να κάνει παρουσιάσεις του έργου της, Στο μεταξύ στην επαρχία (Λάρισα, Σέρρες, Βόλος, Ηράκλειο, Κομοτηνή κ.α.) δημιουργούνται ομάδες μεταδίδοντας το μήνυμα της Διεθνούς Αμνηστίας.

Το 2006 υπογράφεται πρωτόκολλο συνεργασίας με το  Διεθνές  Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και το 2007 το Ελληνικό Τμήμα απονέμει βραβείο στο καλύτερο ντοκιμαντέρ, στην ενότητα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Έκτοτε η απονομή  αποτελεί πλέον θεσμό.

Στις 21 Σεπτεμβρίου 2006 ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών  βραβεύει τη Διεθνή Αμνηστία για τη συμβολή της  στον αγώνα για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης σε ολόκληρο τον κόσμο. Το βραβείο θα παραλάβει, για λογαριασμό της Οργάνωσης,  από τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών σε επίσημη  τελετή στην Παλαιά Βουλή, η Γενική Γραμματέας  του κινήματος.

Η δράση του Ελληνικού Τμήματος συνεχίζεται μέχρι σήμερα και μεταξύ πολλών άλλων περιλαμβάνει: δράσεις ενάντια στην αστυνομική βία και αυθαιρεσία και τα εγκλήματα μίσους, για τα δικαιώματα των προσφύγων και μεταναστών, για τα δικαιώματα των γυναικών και ΛΟΑΤΙ και για το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης. Σταθερή παραμένει η συμμετοχή του Τμήματος στις παγκόσμιες εκστρατείες του κινήματος,  όπως η εκστρατεία ενάντια στη θανατική ποινή και ο Παγκόσμιος Μαραθώνιος Γραμμάτων για τη στήριξη των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παντού στον κόσμο.