ΠΛΗΡΩΝΟΝΤΑΣ ΕΝΑ ΒΑΡΥ ΤΙΜΗΜΑ : Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΟΔΥΝΗΡΕΣ ΠΕΡΙΚΟΠΕΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ.
Της Η Sanhita Ambast, ερευνήτριας και συμβούλου οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων στη Διεθνή Αμνηστία
«Παίρνω (λιγότερα φάρμακα) από αυτά που μου έχει γράψει ο γιατρός… Προσπαθώ να χρησιμοποιώ λιγότερα… για να διαρκέσουν περισσότερο. Αυτό που συμβαίνει είναι σοκαριστικό». Η Μαρία[1], 44 ετών, αναρρώνει από καρκίνο του μαστού και επίσης έχει αρθρίτιδα, σπονδυλίτιδα και τη νόσο του Crohn. Όπως πολλοί άνθρωποι στην Ισπανία, ειδικά αυτοί με χαμηλά εισοδήματα και μακροχρόνια προβλήματα υγείας, η Μαρία επηρεάστηκε σοβαρά από τα μέτρα λιτότητας της ισπανικής κυβέρνησης. Η ίδια είπε στη Διεθνή Αμνηστία πως, παρά τη σοβαρότητα της κατάστασής της, συχνά αναγκάζεται να λαμβάνει τα φάρμακα της με μέτρο ώστε να γλυτώσει τα κόστη.
Σε μία καινούργια έκθεση αυτή τη βδομάδα, η Διεθνής Αμνηστία τεκμηρίωσε πως τα μέτρα λιτότητας, τα οποία εισήχθησαν στο ισπανικό σύστημα υγείας στον απόηχο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, είχαν σοβαρό αντίκτυπο στο δικαίωμα στην υγεία στη χώρα. Σε συνεντεύξεις με περισσότερους από 100 χρήστες του συστήματος δημόσιας υγείας και περισσότερους από 70 εργαζόμενους/ες στο χώρο της υγείας, πληροφορηθήκαμε πώς τα μέτρα λιτότητας, έχουν κάνει όλο και λιγότερο προσβάσιμη και προσιτή την υγειονομική περίθαλψη. Η ποιότητα της υγειονομικής περίθαλψης έχει επίσης επιδεινωθεί σημαντικά, με πολλούς ανθρώπους να εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με την αύξηση του χρόνου στις λίστες αναμονής, τα συντομότερα ραντεβού και την κακή ποιότητα του εξοπλισμού.
Η ισπανική κυβέρνηση άρχισε τις περικοπές στην υγειονομική περίθαλψη το 2009. Τα μέτρα λιτότητας, τα οποία εισήχθησαν κυρίως με το Νομοθετικό Διάταγμα 16/2012, περιλάμβαναν τη μετακύλιση του κόστους ορισμένων φαρμάκων στα άτομα, τον περιορισμό της υγειονομικής περίθαλψης που παρέχεται στους παράτυπους μετανάστες και τη μείωση των δαπανών για τους εργαζομένους στον τομέα της υγείας, τον εξοπλισμό και τις υποδομές.
Τα μέτρα λιτότητας μπορούν να αποτελέσουν απειλή για ένα φάσμα οικονομικών, πολιτιστικών και κοινωνικών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται από το διεθνές δίκαιο, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην υγεία. Για να αποτρέψει ή να μειώσει τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις, ο ΟΗΕ έχει αναπτύξει κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη για να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν μέτρα λιτότητας με τρόπο που δεν παραβιάζει τις υποχρεώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Ωστόσο, η Ισπανία απέτυχε να ακολουθήσει αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές με αποτέλεσμα να έχει σοβαρό και ευρύ αντίκτυπο στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε πως η Ισπανία απέτυχε να συμμορφωθεί στις υποχρεώσεις της με διάφορους τρόπους και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να επηρεαστεί σοβαρά το δικαίωμα στην υγεία στην Ισπανία. Για παράδειγμα, η κυβέρνηση εφάρμοσε μέτρα λιτότητας πριν εξαντληθούν όλες οι άλλες επιλογές και δεν διενήργησε αξιολογήσεις των επιπτώσεων στα ανθρώπινα δικαιώματα ή δεν διεξήγαγε επαρκείς διαβουλεύσεις και δεν εξασφάλισε τη συμμετοχή των ατόμων που έχουν πληγεί πρώτα. Επιπλέον πολλές από τις αλλαγές που εισήχθησαν στο σύστημα υγείας, παραμένουν σε ισχύ πολλά χρόνια αργότερα παρά τις οδηγίες πως τα μέτρα λιτότητας πρέπει να είναι προσωρινά.
Η αποτυχία αυτή είχε δυσανάλογες επιπτώσεις σε μερικά από τα πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας. Ακούσαμε πως η οικονομική στενότητα ανάγκασε ανθρώπους σαν τη Μαρία να κάνουν αδύνατες επιλογές. Μία άλλη γυναίκα, η οποία πρόσφατα τελείωσε τη θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού, είπε ότι παρέλειψε κάποια φάρμακα ώστε να μπορέσει να πληρώσει για ένα ειδικό προσθετικό στηθόδεσμο. Πληροφορηθήκαμε πως οι εργαζόμενοι/ες στην υγεία έφτασαν στα όρια τους, λυγίζοντας από τον εργασιακό φόρτο. Πληροφορηθήκαμε πως πολλοί άνθρωποι αναγκάζονται να υπομένουν τον πόνο για μήνες λόγω της αφόρητα μεγάλης αύξησης του χρόνου στις λίστες αναμονής για την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, και πως ανθρώπους που αναζητούν φροντίδα ψυχικής υγείας να κλείνουν ραντεβού 5 λεπτών.
Πολλά από τα ευρήματα μας απηχούν άλλες υφιστάμενες έρευνες, συμπεριλαμβανομένων από την ΕΕ. Για παράδειγμα, στο Προφίλ Υγείας της ΕΕ για την Ισπανίας για το 2017, αναφέρεται ότι ο μέσος χρόνος αναμονής για τις προγραμματισμένες χειρουργικές επεμβάσεις «είναι πολύ πάνω από το επίπεδο σε άλλες χώρες της ΕΕ όπως η Ιταλία και η Πορτογαλία». Σε μια πρόσφατη έκθεση της ΕΕ, σημειώνεται επίσης ως σημαντική η αυξημένη διαφορά των ακάλυπτων αναγκών υγειονομικής περίθαλψης μεταξύ της χαμηλότερης και της υψηλότερης κατηγορίας εσόδων στην Ισπανία μεταξύ 2008 και 2014.
Ωστόσο, πρέπει επίσης να τονιστεί ο ρόλος που διαδραματίζει η ίδια η ΕΕ στην εφαρμογή της λιτότητας από τα κράτη μέλη. Στην περίπτωση της Ισπανίας, η ΕΕ κατεύθυνε την κυβέρνηση να εφαρμόσει μέτρα λιτότητας χωρίς να εκτιμήσει τις πιθανές συνέπειες για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν ευθύνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ΕΕ πρέπει να επιδείξει ηγετικό ρόλο λαμβάνοντας πιο σοβαρά υπόψη αυτές τις ευθύνες και να διασφαλίσει ότι θα ληφθούν όλα τα μέτρα για την αποφυγή αρνητικών επιπτώσεων στο μέλλον στα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου και του δικαιώματος στην υγεία. Ως αφετηρία, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να αναγνωρίσουν τον ρόλο τους στον τρόπο με τον οποίο τα μέτρα λιτότητας επηρέασαν τους ανθρώπους στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας, και να δεσμευθούν για τη διεξαγωγή αξιολογήσεων των επιπτώσεων όλων των προγραμμάτων οικονομικής μεταρρύθμισης των κρατών μελών στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ΕΕ πρέπει επίσης να διεξαγάγει ή να ζητήσει από τα κράτη να διεξάγουν αξιολογήσεις των των συστάσεων σε κάθε χώρα, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η εφαρμογή των μέτρων λιτότητας δεν θα οδηγήσει σε μειωμένη προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τέλος, οι μελλοντικές συστάσεις και στόχοι για δημοσιονομική εξυγίανση από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ δεν πρέπει να υπονομεύουν την ικανότητα των κρατών να υποστηρίζουν ισχυρά συστήματα δημόσιας υγείας και να εκπληρώνουν το δικαίωμα στην υγεία.
[1] Όχι το πραγματικό της όνομα