ΟΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΕ ΑΠΟΤΥΓΧΑΝΟΥΝ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ - ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗΣΟΥΜΕ ΝΑ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ
Η Σκάλα Συκαμιάς είναι ένα γραφικό χωριό της Λέσβου με περίπου 150 μόνιμους κατοίκους. Η ομορφιά του το καθιστούσε ανέκαθεν ένα διάσημο τουριστικό προορισμό, αλλά τα τελευταία χρόνια ένας πρωτοφανής αριθμός σκαφών έχει καταφθάσει στο μικρό του λιμάνι.
Πολλοί από αυτούς που φτάνουν στη Σκάλα Συκαμιάς είναι άνθρωποι οι οποίοι έχουν δραπετεύσει από πόλεμο και διώξεις σε μέρη όπως η Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν και έχουν αναγκαστεί να ζήσουν ένα επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι στο Αιγαίο, ψάχνοντας για ασφάλεια. Η Σκάλα Συκαμιάς απέχει μόνο 8 χλμ. από τις ακτές της Τουρκίας, καθιστώντας την ένα από τα πρώτα ευρωπαϊκά λιμάνια στα οποία καταφθάνουν.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης, μέχρι στιγμής το 2017, 46 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί ή έχουν χαθεί ενώ προσπαθούσαν να φθάσουν στην Ελλάδα μέσω θαλάσσης. Ο τελικός αριθμός θανάτων για το 2016 και το 2017 ήταν 1,240. Όσοι επιβίωσαν από τα πλαστικά σκάφη και τα βραχώδη ύδατα συναντούν φρικτές συνθήκες στα νησιά, και παρόλα αυτά και άλλοι άνθρωποι συνεχίζουν να διασχίζουν το Αιγαίο προς αναζήτηση ασφάλειας. Με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να αρνούνται να αναλάβουν το δίκαιο μερίδιο ευθύνης τους μέσα από το άνοιγμα εναλλακτικών ασφαλέστερων διόδων, πολλοί πρόσφυγες δεν έχουν πολλές επιλογές.
Αλλά παρά τις κακουχίες και τις αποτυχίες των κυβερνήσεων, οι οποίες είναι δυστυχώς πολύ εμφανείς στη Λέσβο, υπάρχουν απίστευτες ιστορίες καλοσύνης των απλών πολιτών.
H ιστορία του Στρατή
Ο Στρατής Βαλαμιός είναι ένας 42χρονος ψαράς, ο οποίος ζει με την οικογένειά του στη Σκάλα Συκαμιάς. Θυμάται τους Κούρδους πρόσφυγες να καταφθάνουν στις ακτές ήδη από το 1996 και λέει ότι η κοινότητα αμέσως ενώθηκε για να βοηθήσει με τις νέες αφίξεις.
«Κανείς δεν ήρθε εδώ και είπε ‘Είμαστε χαρούμενοι που βρισκόμαστε στην Ευρώπη’», λέει ο Στρατής. «Δεν ήθελαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.»
Όταν ο αριθμός των προσφύγων ξεκίνησε να αυξάνεται δραματικά το 2015, η κοινότητα έτρεξε να βοηθήσει. Για κάποια περίοδο, λέει ο Στρατής, κατέφθαναν 40 με 50 βάρκες καθημερινά. Επρόκειτο για εύθραυστα σκάφη γεμάτα με εξουθενωμένους ανθρώπους, οι οποίοι δεν μπορούσαν να κολυμπήσουν, γεμάτα με παγωμένα από το κρύο παιδιά και βρέφη. Αλλά μέσα στην σύγχυση και στην απελπισία, οι ντόπιοι προχώρησαν σε μία συντονισμένη ανταπόκριση για να σώσουν ζωές.
Οι ψαράδες, συμπεριλαμβανομένου και του Στρατή, σχημάτιζαν μια σειρά και ρυμουλκούσαν τις βάρκες, μία προς μία, φέρνοντάς τες στη στεριά ασφαλείς. Τα τελευταία 20 χρόνια οι τοπικοί ψαράδες έχουν συμμετάσχει σε αμέτρητες επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, σώζοντας χιλιάδες ζωές.
«Δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο που σε κάνει (να θες) να βοηθήσεις», λέει ο Στρατής. «Δεν υπάρχει τίποτα άλλο που μπορείς να κάνεις. Νομίζω ότι είναι κάτι ανθρώπινο.»
Αυτή η ανθρωπιά είναι εμφανώς ελλιπής σε κυβερνητικό επίπεδο. Οι πολιτικοί, με πολύ περισσότερη εξουσία από ό, τι έχει ο Στρατής για να σταματήσουν αυτές τις τραγωδίες, γυρίζουν επανειλημμένα τις πλάτες τους. Αντί να ανοίξουν ασφαλείς και νόμιμους διόδους ώστε οι άνθρωποι να μην χρειάζεται να προχωρούν σε αυτό το επικίνδυνο ταξίδι για να βρουν ασφάλεια, έχουν κλείσει τα σύνορά τους στους πρόσφυγες και προσπαθούν να επιστρέψουν εκείνους που έφθασαν στα ελληνικά νησιά πίσω στην Τουρκία.
Επιπρόσθετα, οι κυβερνήσεις της ΕΕ δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν στις υποσχέσεις τους για την κατανομή των αιτούντων άσυλο που έφθασαν στην Ελλάδα και την Ιταλία. Όταν ολοκληρώθηκε το διετές πρόγραμμα μετεγκατάστασης το 2016, μόνο μία χώρα της ΕΕ είχε εκπληρώσει την ποσόστωσή της. Άλλες απέτυχαν στο να μεταφέρουν έστω και έναν αιτούντα άσυλο.
Αλλά σε αντίθεση με αυτή την εκπληκτική έλλειψη συμπόνιας, μερικοί άνθρωποι έχουν δείξει μεγάλη ανθρωπιά με απλούς τρόπους.
H ιστορία του Γιώργου
Ο Γιώργος Σοφιανής είναι ένας 55χρονος αγρότης που άρχισε να βρίσκει πρόσφυγες να κοιμούνται δίπλα στα πρόβατα του, κοντά στην παραλία στη Σκάλα Συκαμιάς το 2008. Ήταν μούσκεμα και παγωμένοι και ο Γιώργος έδινε ό, τι είχε για να τους βοηθήσει να περάσουν τις επόμενες ώρες - ψωμί, τυρί, ρούχα που του περίσσευαν. Όπως και ο Στρατής, έτσι και ο Γιώργος δεν πιστεύει ότι υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στην ανταπόκρισή του.
«Λειτουργούμε μηχανικά», λέει. «Όλοι οι άνθρωποι βοήθησαν, δεν υπήρχαν εξαιρέσεις. Αν βλέπαμε (κάποια) παιδιά, όλοι μας σπεύδαμε να βοηθήσουμε: μερικές γυναίκες που βρίσκονταν σε ανάγκη, όλοι μας σπεύσαμε, χωρίς εξαίρεση.»
Αυτό που κράτησε από αυτές τις εμπειρίες, λέει ο Γιώργος, είναι η «απογοήτευση, η λαχτάρα των ανθρώπων. Θεωρούσαν όταν έφταναν στην ακτή ότι είχαν έρθει στον παράδεισο, φιλώντας το έδαφος ... Θέλω να πω, από πού έρχονταν αυτοί οι άνθρωποι; Για να έχουν τόση μεγάλη λαχτάρα, τόσο πόνο ».
Η Αιμιλία Καμβύση, μια 84χρονη γιαγιά που ζει και αυτή στο χωριό, επισημαίνει τις συνθήκες κατά τις οποίες οι πρόσφυγες φεύγουν. Οι γονείς της Αιμιλίας ήταν πρόσφυγες από την Τουρκία και έτσι μπορεί να καταλάβει το φόβο και την απελπισία που οδηγούν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους στη θάλασσα.
«Ήρθαν από τον πόλεμο, επειδή σφαγιάστηκαν, σκοτώθηκαν», λέει.
H ιστορία της Αιμιλίας
Μόλις έφταναν νέες βάρκες, η Αιμιλία και οι άλλοι ντόπιοι διέσχιζαν το λιμάνι φέρνοντας καθαρά στεγνά ρούχα για να αλλάξουν οι πρόσφυγες.
«Όλο το χωριό τους πρόσεχε. Μιλήσαμε με αυτούς, μας είπαν ότι τους γέμιζε χαρά χαρά να μας βλέπουν εδώ. Δώσαμε στους ανθρώπους αυτούς κουράγιο’.
Το 2015, η Αιμιλία και ο Στρατής ήταν υποψήφιοι για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης σε αναγνώριση της δράσης τους. Είναι εκπληκτικό ότι η καλοσύνη τους έχει αναγνωριστεί σε τόσο υψηλό επίπεδο, αλλά η ανταπόκριση τους δεν πρέπει να αποτελεί την εξαίρεση.
Στη Διεθνή Αμνηστία, δεν πιστεύουμε ότι είναι. Κάθε μέρα βλέπουμε παραδείγματα απλών ανθρώπων να βοηθούν με τη δική τους πρωτοβουλία τους πρόσφυγες, παρά την αδιαφορία των κυβερνήσεών τους.
Για παράδειγμα, κατά το προηγούμενο έτος ένας αριθμός ρεκόρ των Βρετανών φιλοξένησε πρόσφυγες στα σπίτια τους. Το ενδιαφέρον για φιλοξενία αυξήθηκε μετά τη φωτογραφία του 2015 του Alan Kurdi, ενός παιδιού από τη Συρία, που πνίγηκε προσπαθώντας να περάσει στην Ελλάδα, η οποία προκάλεσε την παγκόσμια προσοχή στη συνεχιζόμενη κρίση. Στον Καναδά, η φωτογραφία είχε επίσης τεράστιο αντίκτυπο - περισσότεροι από 14.000 Σύριοι επανεγκαταστάθηκαν στο πλαίσιο προγραμμάτων ιδιωτικών χορηγιών μεταξύ Νοεμβρίου 2015 και Ιανουαρίου 2017.
Μέσω της εκστρατείας «I Welcome», η Διεθνής Αμνηστία ασκεί πίεση στις κυβερνήσεις να αναλάβουν την ευθύνη που τους αναλογεί για τους πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν εγκλωβιστεί στην Ελλάδα.
Στο μεταξύ, δημοσιεύουμε ιστορίες από πολλές κοινότητες παγκοσμίως που παίρνουν τα πράγματα στα χέρια τους για να καλωσορίσουν τους πρόσφυγες - από τη φιλοξενία ανθρώπων στα ίδια τους τα σπίτια μέχρι τα ιδιωτικά προγράμματα χορηγίας σε όσους πρόσφυγες ζουν σε καταυλισμούς, σε μέρη όπως η Ιορδανία και η Ουγκάντα.
Αν θέλετε να βοηθήσετε τους πρόσφυγες, υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε, μικρά και μεγάλα. Μέσα από τη συνεργασία, την ανθρωπιά και λίγο από το χρόνο σας, είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί η αδιαφορία του κράτους.
Όπως είπε η Αιμιλία: «Έκανα ό, τι μπορούσα, αυτό έκανα. Έδειξα απλά λίγη αγάπη, τίποτα άλλο.»
