Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΟ ΓΕΝΙΚΟ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΤΟΥ ΟΗΕ

Ανοίγοντας την συζήτηση στην τελευταία Γενική Συνέλευση στις 20 Σεπτεμβρίου, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Ban Ki-moon εξέφρασε την λύπη του για την παρεμπόδιση της ουσιαστικής δράσης στο Συμβούλιο Ασφαλείας που αμαύρωσε την θητεία του:

«Είναι δίκαιο μια χώρα να έχει τόσο δυσανάλογη δύναμη και να κρατά ομήρους τόσους πολλούς σε σημαντικά θέματα;»

Το βέτο του Συμβουλίου Ασφαλείας

Αυτό θα αποτελέσει μια μεγάλη πρόκληση που περιμένει τον αντικαταστάτη του, Antonio Guterres. Ο Guterres θα κριθεί, μεταξύ άλλων, για την ικανότητά του να υπερασπιστεί τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που γίνονται σιωπηρά αποδεκτές από τις μεγάλες δυνάμεις ή προκαλούνται από αυτές.

Η ανικανότητα του Συμβουλίου Ασφαλείας έχει γίνει εμφανής στην Συρία. Τα εγκλήματα πολέμου έχουν γίνει ρουτίνα, και ακόμα και τα νοσοκομεία ή αποστολές βοήθειας του Ο.Η.Ε. αντιμετωπίζονται ως στόχοι. Στο Χαλέπι, συνεχόμενοι βομβαρδισμοί έχουν προκαλέσει λουτρό αίματος και πολλούς θανάτους.

Γιατί ο κόσμος δεν κάνει τίποτα ενώ το Χαλέπι καίγεται;

Από την αρχή της σύγκρουσης, πριν πέντε χρόνια, η Ρωσία και η Κίνα έχουν ασκήσει βέτο ή έχουν εμποδίσει οποιαδήποτε προσπάθεια του Συμβουλίου Ασφαλείας να στείλει βοήθεια στους Σύρους πολίτες ή να φέρουν στην δικαιοσύνη τους υπεύθυνους. Η Κίνα και η Ρωσία άσκησαν βέτο στην υπόθεση της Συρίας τέσσερις φορές (οκτώ βέτο έχουν ασκηθεί αυτή την δεκαετία), αλλά ακόμα και η απειλή του βέτο έχει την δύναμη να εμποδίσει οποιοδήποτε κράτος από το να συντάξει κάποιο ψήφισμα. Το Συμβούλιο Ασφαλείας είναι πλέον αιχμάλωτο ενός «σιωπηρού βέτο». Φέτος δεν υπήρχαν βέτο λόγω αυτού του φαινομένου.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει καταλήξει να γίνει ένα δυσλειτουργικό όργανο πολιτικής μεταξύ της Ρωσίας, των Η.Π.Α. και των συμμάχων τους. Η έκτακτη συνέλευση της τελευταίας εβδομάδας για την Συρία κατέληξε σε σκηνικά που θύμιζαν την εποχή του Ψυχρού Πολέμου με τους πρέσβεις της Γαλλίας, του Ηνωμένου Βασιλείου και των Η.Π.Α. να φεύγουν από την συνέλευση όταν ο πρέσβης της Συρίας άρχισε να μιλάει. Ακόμα και με την προειδοποίηση του ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ για την Συρία Στάφαν ντε Μιστούρα ότι το Χαλέπι μπορεί να καταστραφεί ολοσχερώς μέχρι το τέλος του έτους, οι διαπραγματεύσεις για το καινούργιο ψήφισμα του ΟΗΕ που πρότεινε η Γαλλία γίνονται υπό την σκιά του «σιωπηρού βέτο».

Καθώς έγινε ξεκάθαρο ότι το βέτο της Ρωσίας σήμαινε ότι οποιαδήποτε δράση στην Συρία ήταν απίθανη, ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα Ζηντ Ράαντ Αλ Χουσεΐν είπε ότι τρομακτικές σκηνές από το Χαλέπι έκαναν αναγκαίες τις προτάσεις τις περιορισμό των χρήσεων του βέτο. Ο κόσμος του Χαλεπιού, όπως και όλοι μας, αξίζουμε κάτι περισσότερο.

Η Ρωσία και η Κίνα δεν είναι οι μόνες που κάνουν κατάχρηση του δικαιώματος βέτο. Μετά την Ρωσία, οι ΗΠΑ είναι η δεύτερη σε χρήση βέτο. Τελευταία το χρησιμοποίησε το 2011 για να εμποδίσει ένα ψήφισμα που καταδίκαζε τον εποικισμό των κατεχόμενων περιοχών στην Παλαιστίνη από το Ισραήλ. Το «σιωπηρό βέτο» των ΗΠΑ έκανε τις ελπίδες μάταιες για ένα ψήφισμα το 2014 κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στην Γάζα, κατά τις οποίες περισσότεροι από 2.000 Παλαιστίνιοι, οι περισσότεροι πολίτες, σκοτώθηκαν. Το Η.Β. και οι ΗΠΑ υποστηρίζουν την επέμβαση της Σαουδικής Αραβίας και των συμμάχων της στην Υεμένη, πράγμα που κάνει επίσης την δράση του Συμβουλίου Ασφαλείας δύσκολη.

Τον τελευταίο μήνα, η Διεθνής Αμνηστία δημοσιοποίησε στοιχεία ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις του Σουδάν χρησιμοποίησαν χημικά όπλα για να σκοτώσουν ή να προκαλέσουν ανεπανόρθωτες ζημιές σε εκατοντάδες πολίτες στο Νταρφούρ πολλές φορές το 2016. Μεταξύ των θυμάτων ήταν και παιδιά. Ζητούμε να διεξαχθεί μια ειδική συνέλευση του Συμβουλίου Ασφαλείας για να διευθετηθεί άμεσα το θέμα.

Αλλά με το «σιωπηρό βέτο» κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συμβεί.

Η παράλυση του Συμβουλίου Ασφαλείας κάνει ακόμα πιο βίαιες τις συγκρούσεις. Τα τελευταία δύο χρόνια, έχουμε δει την χρήση χημικών όπλων σε εμπόλεμες ζώνες όπως το Σουδάν και η Συρία περισσότερες φορές από ότι τα τελευταία 25 χρόνια (από τον Πόλεμο του Κόλπου).

Το αδιέξοδο στον ΟΗΕ δεν θα λυθεί μόνο με την μεταρρύθμιση του δικαιώματος του βέτο. Πρέπει να τελειώσουμε με την λογοκρισία σε σημαντικά θέματα, καθώς αυτά δεν φτάνουν ποτέ σε ψηφοφορία, πόσο μάλλον σε ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Με αυτό, το αδιέξοδο να παραμείνει μέχρι τα πέντε μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας αποποιηθούν το δικαίωμα βέτο σε περιπτώσεις γενοκτονίας ή μαζικών θηριωδιών. Αυτό θα έδινε στον ΟΗΕ μεγαλύτερη ελευθερία να αναλάβει δράσει όταν απειλούνται ζωές και να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στους υπαίτιους ότι ο κόσμος δεν θα μένει στο περιθώριο όταν λαμβάνουν χώρα μαζικές θηριωδίες. Χωρίς το βέτο θα είναι αδύνατο να παρεμποδιστεί οποιαδήποτε δράση από τον ΟΗΕ ώστε να τερματιστεί η βία στην Συρία. «Το ποτέ ξανά» θα σημαίνει ακριβώς αυτό.

Δύο πρωτοβουλίες για τον περιορισμό του βέτο παίρνουν ορμή. Η μία, με πρωτοβουλία της Γαλλίας και του Μεξικού, υποστηρίζεται από 99 κράτη μέχρι στιγμής. Η άλλη, πρωτοβουλία του Λίχτενσταϊν για λογαριασμό μιας ομάδας 27 μικρών κρατών υποστηρίζεται από 112 κράτη, συμπεριλαμβανομένων και δύο μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας, της Γαλλίας και του Η.Β.

Παρόλο που η επιτυχία τους εξαρτάται από την Κίνα, την Ρωσία και τις ΗΠΑ, που πρέπει εθελοντικά να περιορίσουν το βέτο τους, η καλύτερη περίπτωση να συμβεί κάτι τέτοιο είναι αν τα άλλα κράτη τους ασκήσουν πίεση ώστε να σταματήσουν να βάζουν το εθνικό τους συμφέρον πάνω από την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης ζωής.

Η άφιξη ενός νέου ηγέτη καθιστά δυνατό να προκαλέσει τα ισχυρά μέλη από την πρώτη μέρα, ώστε να δώσει κι άλλη ορμή σε αυτή την μεταρρύθμιση.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ έχει την δυνατότητα να ασκήσει ηθική πίεση σε παγκόσμια κλίματα. Θα την χρησιμοποιήσει για να πιέσει δύστροπα κράτη που εμποδίζουν δράσεις που θα σταματήσουν παραβάσεις.

Ο Guterres πρέπει να χρησιμοποιήσει τα όλα δικαιώματα του Γενικού Γραμματέα στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ως πρώην Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, ο Γκουτέρες ξέρει πόσο σημασία έχει η ταχεία αντίδραση σε ανθρωπιστικές κρίσεις, ακόμα και αν αυτό έχει πολιτικό κόστος. Συχνά οι πολιτικοί ηγέτες έχουν παραβλέψει σημάδια μιας επερχόμενης καταστροφής που θα οδηγήσουν στο να χαθούν ζωές.

Μπορεί επίσης να βάλει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ανθρώπινες αξίες στο κέντρο της συζήτησης, παρά να της αφήνει να λειτουργούν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι στον βωμό της πολιτικής.

Αν ο Antonio Guterres είναι έτοιμος να λάμψει και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που διαιρούν την διεθνή κοινότητα, τότε μπορεί ακόμη να υπάρχει ελπίδα για τον ΟΗΕ και τον κόσμο στο Χαλέπι.