«Η ΜΑΘΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΣΑΝ ΕΝΑ ΔΙΑΜΑΝΤΙ» ΔΕΝ ΛΑΜΠΕΙ ΟΜΩΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Σεπτέμβριος και στην Ευρώπη η νέα σχολική χρονιά είναι προ των πυλών. Ωστόσο στο περιθώριο της ηπείρου, χιλιάδες παιδιά μπορούν μόνο να ονειρεύονται την ημέρα που θα είναι σε θέση να συνεχίσουν την πολύτιμη εκπαίδευσή τους.

Ένας νόμος που πέρασε χθες το βράδυ από το Ελληνικό Κοινοβούλιο θα μπορούσε να προσφέρει λίγη ελπίδα στις δεκάδες χιλιάδες των παιδιών προσφύγων σχολικής ηλικίας που βρίσκονται εγκλωβισμένα στην Ελλάδα. Στοχεύει, ανάμεσα σε άλλα, να ξεκινήσει να παρέχει τις περίφημες τάξεις υποδοχής για τα παιδιά μέχρι το τέλος του Σεπτεμβρίου. Οι εν λόγω τάξεις πρόκειται να προετοιμάσουν τα παιδιά πρόσφυγες για την ένταξή τους στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Ωστόσο, υπάρχουν αμφιβολίες για το εάν θα προσληφθεί ο απαιτούμενος αριθμός των εκπαιδευτικών που θα διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα και για το πόσο γρήγορα θα λάβει χώρα η διαδικασία ενσωμάτωσης στα σχολεία.

Πρόσφατα επισκέφθηκα κάποιους από τους προσφυγικούς καταυλισμούς στην Ελλάδα. Σε αυτούς τους άναρχους, αυτοσχέδιους καταυλισμούς δεν θα έπρεπε να ζουν παιδιά. Πλημμυρίζουν όταν βρέχει ενώ το καλοκαίρι η ζέστη είναι αφόρητη. Υπάρχουν φίδια και έχουμε δει παιδιά προσβλεβλημένα από τσιμπήματα κουνουπιών σε ολόκληρο το σώμα τους. Τα παιδιά φοβούνται τις διαμάχες που συχνά ξεσπούν στους καταυλισμούς. Αυτά τα μέρη απέχουν παρασάγγας από τις δροσερές, καθαρές σχολικές αίθουσες της Ευρώπης.

Τα παιδιά που γνώρισα μίλησαν με ευφράδεια για τη ζωή τους πριν και κατά τη διάρκεια των πολέμων στη Συρία, το Αφγανιστάν και το Ιράκ και για το πώς επηρεάστηκε η εκπαίδευσή τους. «Κάθε δυο ή τρεις ημέρες το σχολείο μου έκλεινε εξαιτίας των βομβών και μια μέρα μια βόμβα το γκρέμισε οπότε και δεν είχαμε πια σχολείο», μου είπε η 17-χρονη Ghena από τη Συρία.

Ο Maher, ένας 13-χρονος πρόσφυγας Γιεζίντι ήταν τυχερός που κατάφερε να φτάσει στην Ελλάδα. «Φοβόμουν πολύ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μας προς την Ελλάδα. Οι Τούρκοι στρατιώτες είχαν ανοίξει πυρά εναντίον μας. Βρισκόμασταν δύο ώρες μέσα στο νερό... ».

Σύμφωνα με την Υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες από τους περισσότερους από 163.000 πρόσφυγες και μετανάστες που έχουν φτάσει στην Ελλάδα το διάστημα μεταξύ Ιανουαρίου και Αυγούστου αυτόν το χρόνο, το 38% εξ αυτών είναι παιδιά. Όμως η Ευρώπη έχει κλείσει τα σύνορά της σε αυτά.

Αρκετά από τα παιδιά δεν είχαν πρόσβαση σε τυπική εκπαίδευση έως και πέντε χρόνια. Κάποια μας δήλωσαν απογοητευμένα πως έχουν ξεχάσει πώς να διαβάζουν ή να γράφουν, την ενέργεια και τον χρόνο που κάποτε διέθεταν στο διάβασμα τώρα τα ξοδεύουν σε επικίνδυνα ταξίδια και κακοπληρωμένη σκληρή δουλειά.

Η Diana, μια 14-χρονη Σύρια Κούρδισα που συνάντησα στον κέντρο της Softex είχε δουλέψει για τρεις μήνες ως μοδίστρα στην Τουρκία. «Δούλευα επί 12 ώρες κάθε μέρα και έβγαζα 500 τουρκικές λίρες τον μήνα», μου είπε. «Πήγα σχολείο μόνο για τρία χρόνια και δεν ξέρω να διαβάζω ή να γράφω αραβικά ή κουρδικά. Θέλω να γίνω γιατρός όταν μεγαλώσω».

Η φιλοδοξία της Diana να γίνει γιατρός μοιάζει ανέφικτη καθώς βρίσκεται σε αναμονή στον καταυλισμό μαζί με τη μητέρα και τα αδέλφια της. Ο πατέρας της έχει αναγνωριστεί ως πρόσφυγας στη Γερμανία, αλλά δεν γνωρίζουν πότε ή εάν θα έχουν τη δυνατότητα να επανενωθούν μαζί του. Της λείπει τρομερά.

Η έλλειψη της πρόσβασης σε τυπική εκπαίδευση επιδεινώνει τη μονοτονία της καθημερινότητας μέσα στους καταυλισμούς και την απογοήτευση των παιδιών από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Όχι μόνο αναστέλλει τα επίπεδα της ανάπτυξής τους αλλά, ακόμα πιο ανησυχητικά, συμβάλλει αρνητικά στην ψυχική τους υγεία.

Ένας άνδρας στο κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης της Σάμου ανησυχούσε ιδιαιτέρως για την έφηβη κόρη του, η οποία έχανε απότομα βάρος εξαιτίας του άγχους και της φτωχής ποιότητας του φαγητού. Ένα έφηβο αγόρι στη Βόρεια Ελλάδα μού ομολόγησε πως αναρωτιόταν για το αν αξίζει να ζει, υπό τόσο ζοφερές προοπτικές.

Πολλοί γονείς θεωρούν την εκπαίδευση μια από τις πιο οδυνηρές απώλειες που θα πρέπει να υπομένουν.

Ο Yusuf, ένας 47-χρονος ράφτης από τη Συρία, έχασε το πόδι του στο Χαλέπι και πασχίζει με ένα αναπηρικό αμαξίδιο στον καταυλισμό στη Νέα Καβάλα. Παρά την αναπηρία του, δήλωσε πως η πιο επώδυνη συνέπεια του πολέμου είναι πως οι γιοι του δεν πηγαίνουν στο σχολείο εδώ και έξι χρόνια. «Η μάθηση είναι σαν ένα διαμάντι», μας είπε, «Ποτέ δεν είναι αρκετή».

Αφοσιωμένοι εθελοντές, πρόσφυγες και μη κυβερνητικές οργανώσεις κάνουν ό,τι μπορούν. Σε όλους τους καταυλισμούς που επισκεφτήκαμε προσφέρουν εκπαιδευτικές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων μαθημάτων στα παιδιά στις μητρικές τους γλώσσες, καθώς και στα αγγλικά και γερμανικά. Φυσικά αυτό έχει τις δικές του προκλήσεις. «Είναι πολύ δύσκολο για τα παιδιά να συγκεντρωθούν αφού δεν έχουν πάει στο σχολείο για αρκετά χρόνια», εξηγεί ο Ali  ένας 30-χρονός απόφοιτος Αγγλικής λογοτεχνίας από τη Δαμασκό που διδάσκει αγγλικά σε παιδιά στον καταυλισμό στη Νέα Καβάλα. «(Στην αρχή) δεν μπορούσαν να σταθούν σε ένα σημείο παρά μονάχα για λίγα λεπτά».

Τα παιδιά λαχταρούν απελπισμένα την ασφάλεια ενός σπιτιού.  Πολλά εξ αυτών μας μίλησαν για την επιθυμία τους να ενωθούν με τους αγαπημένους τους που ήδη ζουν σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες, να συνεχίσουν την τυπική τους εκπαίδευση και να κάνουν κάτι με τη ζωή τους. 

Αισθάνονται πως οι Ευρωπαίοι ηγέτες τους έχουν απογοητεύσει.

Μόλις και μετά βίας ήξερα τι είδους διαβεβαιώσεις θα μπορούσα να προσφέρω στον Abdullah, αλλά υποσχέθηκα πως η φωνή και το μήνυμά του θα ακουστούν, με την ελπίδα πως οι ηγέτες θα αντιδράσουν και δεν θα συνεχίσουν να τον απογοητεύουν.

Η ευθύνη, ωστόσο, δεν αφορά μόνο στην Ελλάδα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν μέχρι σήμερα αποτύχει με ανεκδιήγητο τρόπο να διαχειριστούν την προσφυγική κρίση. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα μέσα για να δεχτούν αιτούντες άσυλο από την Ελλάδα, επιταχύνοντας τις διαδικασίες μετεγκατάστασης σε άλλες χώρες, διευκολύνοντας την οικογενειακή επανένωση και προσφέροντας ανθρωπιστικές και φοιτητικές θεωρήσεις για να συνεχίσουν το ταξίδι τους.

Αυτή την περίοδο που τα παιδιά σε όλη την Ευρώπη, όπως λέει και ο Σαίξπηρ, «σέρνονται σαν τα σαλιγκάρια, μη θέλοντας να επιστρέψουν στο σχολείο», αξίζει να θυμηθούμε πόσο πολύ επιθυμούν τα παιδιά πρόσφυγες να πάνε σχολείο. Τα σύνορα έχουν κλείσει για αυτά. Ενώ η Ελλάδα θα προσφέρει στα παιδιά αυτά ελπίδα για κάποια πρόσβαση στην εκπαίδευση, οι προοπτικές για την ολοκλήρωση της εκπαίδευσής τους είναι ζοφερές. Και οι φωτεινές προσδοκίες τους ξεθωριάζουν και γίνονται μακρινά και απελπισμένα όνειρα.