ΜΙΑ ΕΝΩΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ: Η ΑΤΖΕΝΤΑ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΑΜΝΗΣΤΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ
Τους πρώτους 8 μήνες του 2015, περισσότεροι από 350.000 άνθρωποι έφτασαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) ψάχνοντας για προστασία ή καλύτερη ζωή. Περισσότεροι από 240.000 άνθρωποι έφτασαν μόνο στα ελληνικά νησιά, σχεδόν το 90% των οποίων, ήρθαν από τις πληγείσες από τον πόλεμο χώρες της Συρίας, του Αφγανιστάν και του Ιράκ. Αυτή η άνευ προηγουμένου ροή προσφύγων είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της χειρότερης προσφυγικής κρίσης από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με περίπου 19.5 εκατομμύρια πρόσφυγες παγκοσμίως, 80% των οποίων φιλοξενούνται σε αναπτυσσόμενες χώρες.
Αντί να υποδεχτούν μια δίκαιαη αναλογία προσφύγων, οι ηγέτες της ΕΕ εστίασαν κυρίως στον έλεγχο των συνόρων, στο χτίσιμο φρακτών, και στην ανάθεση καθηκόντων φύλαξης των συνόρων στις γειτονικές χώρες. Σχεδόν 2,800 άνθρωποι έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους αυτόν τον χρόνο προσπαθώντας να βρουν ασφάλεια στην Ευρώπη. Ακόμη και όταν φτάνουν στην Ευρώπη, οι κακουχίες τους δεν τελειώνουν, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας στην Ελλάδα, την Ουγγαρία και αλλού. Αυτό δεν πρέπει και δεν χρειάζεται να συνεχιστεί. Χρειάζεται επείγουσα συντονισμένη αντιμετώπιση έκτακτης ανάγκης και ριζική αναμόρφωση του υπο διάλυση συστήματος ασύλου της ΕΕ. Για τους λόγους αυτούς η Διεθνής Αμνηστία καλεί τους ηγέτες της ΕΕ:
1. Να λάβουν μέτρα πρόληψης κατά των θανάτων στα επικίνδυνα μονοπάτια: να παρέχουν περισσότερες ασφαλής και νόμιμες διόδους για τους πρόσφυγες ώστε να φτάσουν στις χώρες της ΕΕ: με σημαντική αύξηση περιοχών μετεγκατάστασης, εισδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους, βίζα για ανθρωπιστικούς λόγους και οικογενειακή επανένωση. Αυτό θα μείωνε τον αριθμό των προσφύγων που έρχονται αντιμέτωποι με επικίνδυνα ταξίδια, την πίεση που υφίστανται τα περιφερειακά κράτη της ΕΕ, θα διασφάλιζε μια περισσότερο δίκαιη κατανομή των προσφύγων συνολικά και μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, και θα μείωνε επίσης τη δυνατότητα να επωφεληθούν οι λαθραίοι διακινητές.
Η Διεθνής Αμνηστία εκτιμά ότι θα χρειαστούν 1.38 εκατομμύρια μέρη μετεγκατάστασης και εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους τα επόμενα δύο χρόνια, το οποίο βασίζεται στην τελευταία εκτίμηση της Ύπατης Αρμοστείας, ότι αυτήν τη στιγμή 1.15 εκατομμύρια προσφύγων χρειάζονται μετεγκατάσταση και επίκειται πιθανή αύξηση του αριθμού αυτού μέσα στην επόμενη περίοδο. Τα κράτη μέλη της ΕΕ, που αποτελούν τον πλουσιότερο πολιτικό συνασπισμό, μπορούν και πρέπει να προσφέρουν τουλάχιστον 300,000 σε μέρη εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους στα επόμενα δύο χρόνια για τους περισσότερο ευάλωτους πρόσφυγες εκτός ΕΕ. Αυτό θα μπορούσε να υλοποιηθεί με εθνικά προγράμματα ή ένα υποχρεωτικό πρόγραμμα που θα συσταθεί από την ΕΕ.
2. Να διασφαλίσουν την είσοδο στους πρόσφυγες που φτάνουν στα εξωτερικά χερσαία σύνορα της ΕΕ ώστε να μειωθεί η ανάγκη των προσφύγων να κάνουν επικίνδυνα θαλάσσια ταξίδια. Σε αυτούς που αιτούνται άσυλο θα πρέπει να επιτρέπεται να εισέρχονται στα επίσημα σύνορα, ανεξάρτητα από το αν έχουν έγκυρα ταξιδιωτικά έγγραφα. Χώρες με εξωτερικά σύνορα της ΕΕ θα πρέπει να έχουν επαρκή, κατάλληλης τοποθεσίας και ασφαλή, σημεία διέλευσης των συνόρων που θα είναι ανοιχτά για τους πρόσφυγες.
3. Να ανακουφίσουν τις χώρες με εξωτερικά σύνορα της ΕΕ στηρίζοντας και συμμετέχοντας σε σχηματισμό μηχανισμού μετεγκατάστασης εκτάκτου ανάγκης. Ως προσωρινό μέτρο, η πρόταση για μετεγκατάσταση θα πρέπει να υλοποιείται άμεσα. Για μία βιώσιμη λύση, θα πρέπει να ληφθούν τα μέτρα που περιλαμβάνονται σε αυτήν την Ατζέντα, καθώς και να διασφαλιστούν περισσότερο ασφαλή και νόμιμα μονοπάτια προς τα κράτη μέλη της ΕΕ και ελευθερία κινήσεως για τους πρόσφυγες. Τέλος, σε κάθε μηχανισμό μετεγκατάστασης θα πρέπει να ληφθούν υπόψιν οι ανάγκες και η επιθυμία των ανθρώπων που αυτός αφορά και θα πρέπει να γίνεται σεβαστό το δικαίωμα της οικογενειακής ενότητας.
4.Να σταματήσουν τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ δίνοντας τέλος στα σπρωξίματα, την κακομεταχείριση και την χρήση υπερβολικής ή άσκοπης βίας και να παρέχουν αποτελεσματικά μέτρα ανακούφισης στα θύματα. Τα κράτη μέλη πρέπει να διασφαλίσουν ορθές, ανεξάρτητες και ενδελεχείς έρευνες σε ισχυρισμούς παραβιάσεων και οι υπεύθυνοι να λογοδοτούν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ως φύλακας των Συνθηκών, θα πρέπει να εκκινεί διαδικασίες σχετικά με τις παραβιάσεις των κεκτημένων της ΕΕ.
5. Να ενισχύσουν σημαντικά την οικονομική, τεχνική και λειτουργική στήριξη των κρατών μελών της ΕΕ που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή υποδοχής των αιτούντων άσυλο και τη διεκπεραίωση αιτήσεων ασύλου: όλοι οι οργανισμοί ασύλου, μετανάστευσης και προστασίας των πολιτών των κρατών μελών της ΕΕ θα πρέπει να κινητοποιηθούν άμεσα ώστε να στηρίξουν τις υπηρεσίες υποδοχής και τη διεκπεραίωση αίτησης ασύλου στα βασικά σημεία εισόδου.
Η δημιουργία οποιουδήποτε κομβικού σημείου υποδοχής στα κράτη μέλη της πρώτης γραμμής, όπως προβλέπεται στην Ευρωπαϊκή Ατζέντα Μετανάστευσης, θα πρέπει να εστιάσει στη διασφάλιση πρόσβασης σε αποτελεσματικές επι μέρους διαδικασίες έγκρισης ασύλου και να παρέχει κατάλληλες συνθήκες υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο. Η διασφάλιση πρόσβασης των προσφύγων στα δικαιώματά τους κατά την άφιξη, θα μπορούσε επίσης να ελαττώσει τις περαιτέρω κινήσεις εντός της ΕΕ.
6.Να επιτρέψουν την ελεύθερη κίνηση των προσφύγων μέσα στην ΕΕ: να αναθεωρήσουν τη νομοθεσία που περιορίζει την ελευθερία κίνησης αυτών που έχουν επιτυχώς κάνει αίτηση για ασύλου εντός της ΕΕ αναθεωρώντας την Οδηγία της επι μακρόν Διαμονής και ορίζοντας ένα σύστημα αμοιβαίας αναγνώρισης των θετικών αποφάσεων διεθνούς προστασίας. Αυτό θα εμπόδιζε παράνομες δευτερεύουσες κινήσεις εντός της ΕΕ, θα διευκόλυνε την επανένωση οικογενειών, θα αύξανε την προοπτική ενσωμάτωσης, και θα ανακούφιζε τις μακροχρόνιες πιέσεις στις χώρες των εξωτερικών συνόρων.
7.Να εγγυηθούν την ενίσχυση των κανόνων υποδοχής και επεξεργασίας στην Ευρώπη, Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να τηρεί αυστηρά τα κοινοτικά κεκτημένα σε σχέση με την επεξεργασία αιτήσεων ασύλου και την υποδοχή των αιτούντων άσυλο από τα κράτη μέλη της ΕΕ για να διασφαλιστεί η συμμόρφωσή τους με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δευτερεύουσες ακανόνιστες κινήσεις εντός της ΕΕ μπορούν να αποφευχθούν μόνο θεσπίζοντας ένα ενιαίο σύστημα ασύλου, το οποίο να διασφαλίζει ίσους κανονισμούς σε όλη την ΕΕ για τα συστήματα υποδοχής, ασύλου και ενσωμάτωσης.
8. Να μην καταρτίζεται λίστα «Ασφαλών Χωρών Καταγωγής»: καθώς ο καθορισμός του καθεστώτος των προσφύγων είναι μια διαδικασία που βασίζεται σε προσωπικές συνθήκες, καμία χώρα καταγωγής δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως «ασφαλής» βάσει γενικών όρων. Η έννοια της αίτησης από «ασφαλή χώρα καταγωγής» υπονομεύει ουσιαστικά την πρόσβαση των αιτούντων άσυλο σε μια δίκαιη και αποτελεσματική διαδικασία, καθώς συχνά καταλήγει σε ένα επιβαρυντικό αριθμό δικαιολογητικών στους ώμους των αιτούντων που έρχονται από χώρες που θεωρούνται «ασφαλείς». Ενδέχεται εκ των προτέρων να αποκλείονται ομάδες αιτούντων άσυλο από το να θεωρούνται επίσημα πρόσφυγες, και τελικά να καταλήγουν σε απέλαση. Αυτό θα σήμαινε διάκριση μεταξύ των αιτούντων ασύλου βάσει της εθνικότητάς τους, κατά παράβαση του Άρθρου 3 του 1951 της Σύμβασης της Γενεύης.
9. Να διατηρήσουν την ικανότητα έρευνας και διάσωσης στις κύριες μεταναστευτικές οδούς στην ΕΕ ανάλογα με τις προβλεπόμενες τάσεις αναχώρησης: όσο οι αναχωρήσεις συνεχίζονται σε τόσο υψηλά νούμερα στην Κεντρική Μεσόγειο, η Διεθνής Αμνηστία καλεί τους Ευρωπαίους ηγέτες να διατηρήσουν το τρέχον επίπεδο χρήσης του θαλάσσιου και εναέριου ενεργητικού, τόσο κοντά στα χωρικά ύδατα της Λιβύης όσο χρειάζεται για να βοηθηθούν άμεσα οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που διατρέχουν κίνδυνο στη θάλασσα. Κάθε ενέργεια με σκοπό τη σύλληψη και την κατάσχεση σκαφών των λαθραίων διακινητών δεν πρέπει να στερεί ενέργεια από το βασικό καθήκον της επιτήρησης σε ανοιχτή θάλασσα με σκοπό τη διάσωση των ανθρώπων που κινδυνεύουν. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι αυτοί που διασώζονται μεταφέρονται σε ασφαλή μέρη με πρόσβαση σε ένα αποτελεσματικό σύστημα ασύλου που να εγγυάται διεθνή προστασία σε αυτούς που την χρειάζονται.
10. Να ενθαρρύνουν και να στηρίζουν τις χώρες διέλευσης στην ανάπτυξη πολιτικών ασύλου σύμφωνες με τα δικαιώματα: συμφωνίες συνεργασίας με τρίτες χώρες σε ότι αφορά τη μετανάστευση θα έπρεπε να εστιάζουν στα δικαιώματα και τις ανάγκες των προσφύγων και των μεταναστών και να αποσκοπούν στο να αυξήσουν και όχι να μειώσουν την πρόσβαση σε διεθνή προστασία όταν χρειάζεται.
11. Να αυξήσουν την ανθρωπιστική βοήθεια στην προσφυγική κρίση εκτός ΕΕ. Τα Ηνωμένα Έθνη (ΟΗΕ) διαμαρτύρονται ότι παρέχουν βοήθεια σε βασική τροφή, υγεία και εκπαίδευση στους πρόσφυγες και οι κοινότητες που τους φιλοξενούν είναι σημαντικά υποχρηματοδοτούμενες. Ο Αντόνιο Γκουτέρες, Ήπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες, προειδοποίησε ότι η παγκόσμια ανθρωπιστική κοινότητα έχει «διαλυθεί οικονομικά». Αυτή η έλλειψη χρηματοδότησης έχει σοβαρή επίπτωση στις συνθήκες για τους πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή και αλλού.
