O ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
Παγκοσμίως, το ένα τρίτο όλων των φυλακισμένων δημοσιογράφων και εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης βρίσκεται στις φυλακές της Τουρκίας, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων αναμένουν την εκδίκαση των υποθέσεων τους
Ορισμένοι υποφέρουν στην φυλακή για μήνες. Τον Ιούλιο ξεκίνησε μια διαρκής κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ακολουθώντας τη βίαιη απόπειρα πραξικοπήματος, η οποία αποδόθηκε στους πιστούς στον κληρικό Fethullah Gülen από τον Πρόεδρο και την κυβέρνηση. Οι δημοσιογράφοι είχαν στοχοποιηθεί με μια άνευ προηγουμένου επίθεση σε όλα τα μέσα ενημέρωσης που στέκονταν επικριτικά απέναντι στην κυβέρνηση.
Σε συνδυασμό με το κλείσιμο περισσότερων από 160 μέσων ενημέρωσης, το μήνυμα και οι επιπτώσεις στην ελευθερία του τύπου είναι ξεκάθαρες και ανησυχητικές: ο χώρος για να διαφωνεί κανείς διαρκώς συρρικνώνεται και το να λες την άποψη σου έχει ένα ανυπολόγιστο κόστος.
Τωρα ξερω ότι με φυλακισαν για να μου δωσουν ένα μαθημα - και αυτό το μαθημα, το εμαθα
— Ahmet Şık, δημοσιογράφος και συγγραφέας σε κράτηση από τις 29 Δεκεμβρίου 2016
Ο Ahmet Şık είναι ένας έμπειρος ερευνητής και δημοσιογράφος και γνωρίζει από πρώτο χέρι τις πολιτικά υποκινούμενες διώξεις και φυλακίσεις. Βρισκόταν φυλακισμένος για περισσότερο από έναν χρόνο το 2011 διότι είχε γράψει ένα βιβλίο που υπογράμμιζε τη φερόμενη διείσδυση των κρατικών δομών από οπαδούς του κληρικού Fethullah Gülen, την περίοδο που ήταν σύμμαχος του κυβερνητικού κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, πριν ξεκινήσει η αντιδικία τους.
Τον περασμένο Δεκέμβρη, ο Ahmet φυλακίστηκε ξανά εν αναμονή της δίκης του, κατηγορούμενος αυτή τη φορά για προπαγάνδα υπέρ του ένοπλου Κουρδικού Εργατικού Κόμματος (ΡΚΚ) και σε αυτό που αποκαλεί η κυβέρνηση FETO (Fethullahist Terrorist Organisation), το οποίο ισχυρίζεται ότι καθοδηγείται από τον Fethullah Gülen.
Αρχικά, ο Ahmet κρατούνταν στη φυλακή Metris στην Κωνσταντινούπολη, σε ένα βρώμικο κελί χωρίς καθαρό νερό για δύο ημέρες. Δεν του επιτρέπονταν να δει τους δικηγόρους του, ούτε του είχαν πει ότι είχαν προσπαθήσει να τον δουν. Τώρα ο Ahmet είναι πίσω στη φυλακή της Silivri, έξι χρόνια μετά από την πρώτη φορά που κρατήθηκε εκεί, όπου μοιράζονταν το κελί με άλλους δύο κρατούμενους. Μπορεί να μιλήσει μόνο στους κοντινούς συγγενείς του μέσω μιας οθόνης και ενός τηλεφώνου μια φορά τη βδομάδα. Οι συνομιλίες τους ηχογραφούνται. Δεν του επιτρέπεται να λάβει γράμματα ή βιβλία.
Οι συνθήκες στις φυλακές της Τουρκίας
Σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης στην Τουρκία:
- Η πρόσβαση των φυλακισμένων σε δικηγόρους είναι αυστηρά περιορισμένη, στην καλύτερη των περιπτώσεων μπορούν να έχουν συναντήσεις μαζί τους, οι οποίες όμως καταγράφονται.
- Σε ορισμένους δεν επιτρέπεται να λαμβάνουν γράμματα ή βιβλία από έξω.
- Μόνο στενοί συγγενείς επιτρέπεται να τους επισκέπτονται μια φορά την εβδομάδα, μέσω ενός γυάλινου παραθύρου και μέσω τηλεφώνου.
- Δεν επιτρέπεται καμία συναναστροφή με τους άλλους κρατούμενους, εκτός από αυτούς με τος οποίους κρατούνται στο ίδιο κελί.
Aslı Erdoğan: κρατήθηκε από τις 16 Αυγούστου έως τις 29 Δεκεμβρίου 2016
Η γνωστή συγγραφέας Aslı Erdoğan πέρασε σχεδόν πέντε μήνες στη φυλακή εξαιτίας του ρόλου της ως εθελόντρια σύμβουλος και συγγραφέας στην τώρα κλειστή κουρδική εφημερίδα Özgür Gündem.
Ένοπλοι αστυνομικοί με μάσκες έφτασαν στο σπίτι της στις 3πμ και πέρασαν οχτώ ώρες ψάχνοντας, πετώντας κάτω τα 3,500 βιβλία της και σημειώσεις της από τις τελευταίες δυο δεκαετίες. Αν και δεν βρήκαν καμία απόδειξη κατά τη διάρκεια της έρευνας, εκείνη φυλακίστηκε και κατηγορήθηκε για αδικήματα σχετικά με τρομοκρατία.
«Στο αστυνομικό τμήμα με έβαλαν σε ένα κελί 2μ x 4μ μαζί με άλλες τρεις γυναίκες. Δεν υπήρχαν παράθυρα και τα φώτα ήταν αναμμένα όλη την ώρα… Μας επιτρέπονταν να χρησιμοποιήσουμε την τουαλέτα μόνο όταν αποφάσιζαν οι ίδιοι και όχι όταν το θέλαμε. Το πρώτο βράδυ δεν κοιμήθηκα»
Όταν η Aslı πήγε στο δικαστήριο, περίμενε να απελευθερωθεί: εξάλλου, δεν είχε κατηγορηθεί ποτέ για αυτά που είχε γράψει, δεν είχε κάνει τίποτα λάθος και ως μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής, δεν ήταν υπεύθυνη για το περιεχόμενο της εφημερίδας. Ωστόσο, ο δικαστής την έστειλε στη φυλακή εν αναμονή της δίκης της. Η Aslı υποφέρει από χρόνιες ασθένειες όπου η παραμονή της στη φυλακή τις επιδείνωσε.
Η Aslı αποφυλακίστηκε αλλά εξακολουθεί να αντιμετωπίζει κατηγορίες για τρομοκρατία.
«Από τότε που αποφυλακίστηκα, δεν γράφω και δεν σκέφτομαι να επιστρέψω στη συγγραφή κάποιας στήλης σύντομα. Προσπαθώ να γίνω καλύτερα. Όσο διάστημα ήμουν στη φυλακή πίστευα πως θα συνέχιζα, όταν βγήκα όμως ένιωσα τις φυσικές επιπτώσεις που είχε όλο αυτό πάνω μου»
Η διάβρωση της ελευθερίας του τύπου
Οι εκτεταμένες παραβιάσεις στην ελευθερία του τύπου δεν είναι κάτι καινούργιο για την Τουρκία. Το 2013, όταν ξέσπασαν οι μεγάλες διαδηλώσεις στο πάρκο Gezi στην Κωνσταντινούπολη, ένα από τα κύρια τηλεοπτικά κανάλια έδειχνε ένα ντοκιμαντέρ για πιγκουίνους αντί να καλύπτει τις διαδηλώσεις. Δημοσιογράφοι έχουν χάσει τις δουλειές τους επειδή δυσαρέστησαν τις αρχές. Μέσα ενημέρωσης που ασκούσαν κριτική εξαγοράστηκαν και η γραμμή τους άλλαξε και έγινε πιο συμβατική.
Με περισσότερους από 120 δημοσιογράφους και άλλους εργαζόμενους στα μέσα ενημέρωσης φυλακισμένους, και επιπλέον χιλιάδες άνεργους λόγω του κλεισίματος περισσότερων από 160 καναλιών ενημέρωσης, η επίδραση αυτού του πρόσφατου κύματος διάβρωσης της ελευθερίας του τύπου είναι ξεκάθαρη. Η ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας στη Τουρκία είναι στο χείλος του γκρεμού. Ο φόβος φυλάκισης εξαιτίας κριτικής προς τις αρχές είναι εμφανής: στήλες εφημερίδων και ενημερωτικές εκπομπές, διάσημες στην Τουρκία, δεν ασκούν πλέον έντονη κριτική προς τις αρχές ούτε εκφράζουν ανοιχτά διαφορετικές απόψεις.
Η φίμωση των μεσων ενημερωσης σε αριθμους
#1 Η Τουρκία φυλακίζει περισσότερους δημοσιογράφους από οποιαδήποτε άλλη χώρα
1/3 των φυλακισμένων δημοσιογράφων παγκοσμίως είναι στην Τουρκία
120+ δημοσιογράφοι παραμένουν στις φυλακές ως επακόλουθο της καταστολής μετά το πραξικόπημα
160+ Μέσα ενημέρωσης έχουν κλείσει από την περίοδο της απόπειρας του πραξικοπήματος
Kadri Gürsel: Σε κράτηση από τις 31 Οκτωβρίου 2016
Ο παλαίμαχος δημοσιογράφος Kadri Gürsel είναι ένας από τους εννιά εργαζόμενους στην καθημερινή εφημερίδα Cumhuriyet, οi οποίοι φυλακίστηκαν τον περασμένο Νοέμβριο. Εδώ και 30 χρόνια ο Kadri Gürsel εστιάζει κυρίως στις διεθνείς σχέσεις. Το 1995 τον είχε απαγάγει το PKΚ και κρατήθηκε για 26 μέρες - αργότερα δημοσίευσε ένα βιβλίο σχετικά με την εμπειρία του με τίτλο «Εκείνοι στα βουνά».
Τώρα κατηγορείται για τρομοκρατία εξαιτίας μιας στήλης που είχε γράψει τον Ιούλιο, λίγο πριν την απόπειρα πραξικοπήματος, με τον τίτλο: «Ο Erdoğan θέλει να γίνει ο πατέρας μας»
Στο άρθρο του ο Gürsel έγραψε ότι ο Erdoğan θέλει να επιβληθεί με βίαιο τρόπο στο λαό της χώρας, προτείνοντας ότι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση είναι να τον περιφρονήσουν και να επαναστατήσουν, και όχι όπως ο Mohamed Bouazizi στην Τυνήσια που αυτοπυρπολήθηκε πυροδοτώντας μια επανάσταση που οδήγησε στην ανατροπή του Ben Ali, του προηγούμενου προέδρου. Ο Gürsel είπε στο δικαστήριο ότι ήταν γραμμένο με σαρκαστική διάθεση.
«Ο σύζυγος μου πληρώνει ένα πολύ σκληρό τίμημα που μίλησε. Ο 10 χρονών γιος μας είδε τον πατερά του μόνο μια φορά από την ημέρα που ο Kadri φυλακίστηκε…Δεν καταλαβαίνει γιατί μας συμβαίνει αυτό».
-Nazire Gürsel, σύζυγος του Kadri
Ahmet Altan : σε προδικαστική κράτηση από τις 23 Σεπτεμβρίου 2016
Ο Ahmet Altan, είναι συγγραφέας και πρώην αρχισυντάκτης στην εφημερίδα Taraf, η οποία έχει πλέον κλείσει. Τον Σεπτέμβριο του 2016, φυλακίστηκε μαζί με τον αδερφό του Mehmet Altan, ακαδημαϊκό και δημοσιογράφο, με την κατηγορία ότι «έστελνε συγκεκαλλυμένα μηνύματα» στους οργανωτές του πραξικοπήματος κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης στην τηλεόραση, την παραμονή της απόπειρας του πραξικοπήματος.
Ο Ahmet αποφυλακίστηκε 12 ημέρες μετά, για να φυλακιστεί ξανά την επόμενη μέρα με κατηγορίες όπως «μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης» και «απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης». Στη φυλακή απαγορεύεται στον Ahmet η έγγραφη επικοινωνία με τον έξω κόσμο και έχει περιορισμένη και υπό παρακολούθηση πρόσβαση στους δικηγόρους του.
Ο δικηγόρος του Ahmet, Veysel Ok, δήλωσε στη Διεθνή Αμνηστία: «Τα αδέλφια Altan φυλακίστηκαν –εσκεμμένα πιστεύω- μια μέρα πριν τις διακοπές του Eid.Ο εισαγγελέας ήταν μετά σε διακοπές για 12 μέρες, γεγονός που σημαίνει ότι τίποτα δεν μπορούσε να γίνει για να προκαλέσει αυτή την απόφαση, δεν μπορούσα να δω τους πελάτες μου τις πρώτες πέντε μέρες».
Καταστολή των μέσων ενημέρωσης
Φανταστείτε, για ένα λεπτό, έναν κόσμο χωρίς ελευθερία του τύπου. Πώς θα ήταν αυτό; Περιορισμένη πληροφόρηση για τον κόσμο γύρω μας. Περιορισμένες οπτικές γωνίες. Περιορισμένη ικανότητα να διατηρηθούν οι θεσμοί και οι κυβερνήσεις υπόλογοι με έναν διαφανή τρόπο.
Πώς αυτό θα επηρέαζε τη σχέση σας με τον έξω κόσμο εάν δεν γνωρίζατε τι συμβαίνει γύρω σας; Πώς θα διατυπώνατε τις απόψεις σας για τα γεγονότα και τα ζητήματα χωρίς να ακούγατε την εμπειρία, τις απόψεις και την ανάλυση των άλλων;
Η ελευθερία του τύπου είναι απαραίτητο συστατικό για οποιαδήποτε λειτουργική, πλουραλιστική κοινωνία. Είναι ένα ουσιώδες όχημα για την άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης η οποία περιλαμβάνει και το δικαίωμα της αναζήτησης και λήψης της πληροφορίας και των ιδεών κάθε είδους. Τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης είναι απαραίτητα για να κρατούν υπόλογους τους ισχυρούς για τις πράξεις τους.
Τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης της Τουρκίας δεν έχουν πεθάνει ακόμα, αλλά αιμορραγούν. Αυτή η φίμωση θα πρέπει να τελειώσει. Οι δημοσιογράφοι και άλλοι εργαζόμενοι στα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να απελευθερωθούν από την εκτενή και τιμωρητική προδικαστική φυλάκιση. Θα πρέπει να τους επιτραπεί να κάνουν τη δουλειά τους, διότι η δημοσιογραφία δεν είναι έγκλημα.
